Ναμίμπια: Ένα «μπράτσο πολυθρόνας» που δημιουργήθηκε από μία γκάφα!

 Κοιτάξτε το χάρτη της Ναμίμπια. Τι παράξενα σύνορα! Μια λεπτή ζώνη εδάφους που φεύγει από το ανατολικό τμήμα της χώρας και πηγαίνει προς την ανατολή. Οι ρομαντικοί γεωγράφοι στις αρχές του 20^ου αιώνα παρομοίασαν το σχήμα με… μπράτσο ξύλινης πολυθρόνας, σκαλισμένο μάλιστα στο χέρι!

🔎Συν τοις άλλοις, αυτή η λεπτή ζώνη δημιουργεί κι άλλο ένα γεωγραφικό παράδοξο. Στο τέλος της συναντιούνται τα σύνορα τεσσάρων διαφορετικών χωρών (Ναμίμπια, Ζιμπάμπουε, Ζάμπια, Μποτσουάνα). Κάτι που δεν είναι καθόλου συνηθισμένο στον παγκόσμιο χάρτη, αν το παρατηρήσετε.

🔎Προφανώς αυτοί που σχεδίασαν αυτά τα παράδοξα σύνορα δεν ήταν ούτε καλλιτέχνες, ούτε ρομαντικοί. Κάποιον σκοπό εξυπηρετούσαν ή, τέλος πάντων, ήθελαν να εξυπηρετήσουν. Μόνο που σ’ αυτή την περίπτωση οι Γερμανοί, ένας λαός που φημίζεται για την μεθοδικότητα και την προνοητικότητά του, την πάτησαν για τα καλά.

🔎Το σύνορο δεν εξυπηρέτησε ποτέ τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε. Έμεινε, όμως, για να θυμίζει την πικρή περίοδο της αποικιοκρατίας, τότε που οι μεγάλοι αυτού του κόσμου χάραζαν τα σύνορα του κόσμου μέσα σε παλάτια και κάτω από πολυτελείς πολυέλαιους, χωρίς να δίνουν ούτε σεντ για το ποιοι άνθρωποι ζούσαν εκεί και τι έκαναν. Και ταλαιπωρεί ακόμα και σήμερα τους δυστυχείς που ζουν εκεί.

🔎Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή.

🔎Ο τόπος που εκτείνεται η Ναμίμπια είναι ο πιο ξερός της Αφρικής. Η έρημος Ναμίμπ, που δίνει και το όνομά της στη χώρα, είναι το πρώτο μέρος στη σύγχρονη ιστορία της Γης που ξεράθηκε, έγινε έρημος δηλαδή. Δίπλα στη Ναμίμπ, την έρημο που βρίσκεται στις δυτικές ακτές της Ναμίμπια στον Ατλαντικό Ωκεανό, βρίσκεται η Καλαχάρι, το πιο άνυδρο σημείο του πλανήτη. Δύο έρημοι σε μια χώρα.

🔎Η ύπαρξη αυτής της απέραντης ερήμου ήταν γνωστή σ’ αυτούς που βρίσκονταν και πιο βόρεια και πιο νότια. Οι ιθαγενείς την απέφευγαν. Όταν οι Ευρωπαίοι έβαλαν πόδι στην περιοχή, οι Πορτογάλοι στην περιοχή της σημερινής Αγκόλα και οι διάφοροι Ολλανδοί, Βρετανοί και Γάλλοι ουγενότοι (προτεστάντες) στη σημερινή Νότια Αφρική, το άφησαν αυτό το κατάξερο μέρος στην τύχη του. Κανείς δεν το «κατακτούσε». Ποιος ο λόγος;

🔎Μοιραία, λοιπόν, εκεί βρήκαν καταφύγιο οι Σαν. Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής, που μπορεί να τους έχετε ακούσει ως Βουσμάνους. Βεβαίως η λέξη αυτή (που προέρχεται από το αγγλικό bushman, δηλαδή «άνθρωπος των θάμνων») και θεωρείται προσβλητική και επιθετική τις τελευταίες δεκαετίες. Το «Σαν» στην γλώσσα τους σημαίνει απλώς… άνθρωποι.

🔎Οι Σαν έχουν μικρό ανάστημα, είναι γενικώς αδύναμοι, άρα δεν έκαναν για χειρωνακτικές εργασίες των δούλων. Και βρίσκονταν στα πρώτα επίπεδα του ανθρώπινου πολιτισμού, ζούσαν κυρίως ως τροφοσυλλέκτες, αλλά και κυνηγοί μικρών ζώων. Αποδείχτηκαν, όμως, πολύ ανθεκτικοί και πολύ έξυπνοι ως λαός. Οι Ευρωπαίοι τους κυνήγησαν σαν ζώα, στην κυριολεξία, κι αυτοί αποσύρθηκαν στις ερήμους, όπου βρήκαν τον τρόπο να επιβιώσουν.

🔎Η αποικιοκρατία στην Ευρώπη είχε ανθίσει ήδη από τον 18^ο αιώνα, αλλά επεκτάθηκε πολύ τον 19^ο. Βρετανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία, μέχρι και το Βέλγιο απέκτησαν διαφορετικά κομμάτια της Αφρικής. Η Γερμανία, που ενοποιήθηκε σαν κράτος προς το τέλος αυτού του αιώνα (1870) θέλησε κι αυτή να γίνει αποικιοκρατική δύναμη. Αλλά είχε δύο επιλογές: Είτε θα έπαιρνε περιοχές άλλων ευρωπαϊκών κρατών με πόλεμο, είτε θα συμβιβαζόταν με ό,τι… περίσσευε, με ό,τι δηλαδή δεν είχαν πάρει οι άλλοι ως τότε.

🔎O Ότο Φον Μπίσμαρκ, ο ενοποιητής του σύγχρονου γερμανικού έθνους, προτίμησε το δεύτερο. Με τη λογική του «κάλλιο γαϊδουρόδενε» έβαλε πόδι σ’ ό,τι δεν είχαν κατακτήσει οι άλλοι ως τότε. Στην Αφρική, δηλαδή, του’ μεινε μια μικρή λωρίδα γης μεταξύ της σημερινής Γκάνας και του Τόγκο, οι περιοχές του σημερινού Καμερούν και της Τανζανίας, αλλά και η έρημος του νότου, η Ναμίμπια.

🔎Οι Γερμανοί άρχισαν να εγκαθίστανται το 1885. Προτίμησαν το κεντρικό τμήμα της χώρας, τη μοναδική κάπως εύφορη περιοχή της χώρας, ανάμεσα στις δύο ερήμους. Αλλά γρήγορα κατάλαβαν ότι ο τόπος δεν έχει να τους δώσει τίποτα. Αλλά ήταν παρόντες στα ραντεβού που μοιράστηκε Αφρική και ο κόσμος. Τι παρόντες, οικοδεσπότες! Το Συνέδριο του Βερολίνου το 1885, στο οποίο μαζεύτηκαν όλοι οι αποικιοκράτες για να χωρίσουν τον κόσμο, θεωρείται το σημείο ζενίθ της εποχής της λεγόμενης «ευρωπαϊκής εξάπλωσης».

🔎Εκεί, λοιπόν, στο Βερολίνο, μπήκαν οι βάσεις για το γεωγραφικό παράδοξο που βλέπετε. Το οποίο προερχόταν από μία ξεροκεφαλιά και μια πονηριά των Γερμανών διαπραγματευτών.

🔎Αν δει κανείς τα σύνορα πάνω σε πολιτικό χάρτη, φαίνονται ακατανόητα. Αν ο χάρτης ήταν γεωφυσικός, θα έβγαινε κάποιο νόημα. Όπως βλέπετε, τα ανατολικά σύνορα της Ναμίμπια (που τότε λεγόταν Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική) με τη Βρετανική Αυτοκρατορία (τη σημερινή Μποτσουάνα) ήταν ευθείες γραμμές, που ακολουθούσαν γεωγραφικούς μεσημβρινούς.

🔎Εκεί, λοιπόν, ο Λέο Φον Καπρίβι, ο Γερμανός στρατηγός και διαπραγματευτής, έβαλε ένα ζήτημα: Η αποικία της Νοτιοδυτικής Αφρικής θέλει, είπε, να έχει πρόσβαση στις όχθες του Ζαμβέζη, του μεγάλου ποταμού που ξεκινάει από τα βουνά του νότιου Κογκό και φτάνει μέχρι τον Ινδικό Ωκεανό.

🔎Η πρόθεση του Φον Καπρίβι ήταν σαφής: Ήθελε να βρει έναν θαλάσσιο δρόμο που να συνδέει την αποικία τους στη νοτιοδυτική Αφρική με αυτήν της ανατολικής Αφρικής (σημερινή Τανζανία). Το πρόβλημα ήταν ότι ο Ζαμβέζης βρισκόταν πάνω από 400 χλμ. ανατολικότερα από εκεί που είχαν χαραχτεί τα σύνορα!

🔎Οι Βρετανοί αντέδρασαν. Μπορεί η ανατολική Μποτσουάνα να είναι έρημος, ωστόσο δεν ήθελαν να δώσουν τόση γη. Οπότε έκαναν το φοβερό: «Έκοψαν» από τη δική τους αποικία μια ζώνη πλάτους περίπου 80 χιλιομέτρων και την «παρέδωσαν» στους Γερμανούς. Τα τελευταία χιλιόμετρα αυτής της ζώνης, εκεί που τα σύνορα παύουν να είναι ευθείες γραμμές, είναι ο ρους του Ζαμβέζη.

🔎Έγινε και ειδική συμφωνία, μάλιστα, μεταξύ των δύο πλευρών, το 1890. Η Γερμανία πήρε αυτή τη ζώνη και παραιτήθηκε από τις διεκδικήσεις της στο νησί της Ζανζιβάρης στην ανατολική Αφρική, καθώς και από το νησί Χέλγκολαντ, που βρίσκεται στη Βόρεια Θάλασσα λίγο μακριά από τις γερμανικές ακτές και στο εξής θα ήταν βρετανικό!

🔎Η περιοχή αυτή, λοιπόν, βαφτίστηκε σε μια νύχτα «Ζώνη Καπρίβι» (Caprivi Strip), προς τιμή του Γερμανού στρατηγού. Τα σύνορα, φυσικά, δεν έλαβαν καθόλου υπ’ όψιν ότι στη ζώνη εκείνη κατοικούσαν επί αιώνες οι Μπαρότσε, όπως και στο νότιο μέρος της Ζάμπια. Τα σύνορα, βέβαια, επί πολλά χρόνια ίσχυαν μόνο στα χαρτιά, ουδείς ενδιαφερόταν να τα φυλάξει σωστά.

🔎Οι Γερμανοί, χαρούμενοι που κέρδισαν την πρόσβαση στον Ζαμβέζη, έβαλαν μπροστά το σχέδιο να ενοποιήσουν μέσω ποτάμιας οδού την νοτιοδυτική με την ανατολική αποικία τους. Μόνο που λογάριασαν χωρίς τη… γεωγραφία! Μόλις 65 χιλιόμετρα από εκεί που σταματάει σήμερα η Ναμίμπια ο μέχρι τότε πλωτός Ζαμβέζης φτιάχνει τους επιβλητικούς καταρράκτες της Βικτόρια, τους μεγαλύτερους του κόσμου! Ψυχρολουσία. Φυσικά κανένα πλεούμενο δεν μπορεί να διαβεί τέτοιους καταρράκτες. Κι αν βρισκόταν η λύση μία φορά, παρακάτω στον ρου του Ζαμβέζη προς τα ανατολικά βρίσκονται δύο άλλοι μεγάλοι καταρράκτες, του Καρίμπα Γκόργκε (στα σημερινά σύνορα Ζάμπια-Ζιμπάμπουε) και του Καχόρα Μπάσα (στη σημερινή Μοζαμβίκη).

🔎Τα όνειρα των Γερμανών για ένωση έμειναν όνειρα. Μέχρι που ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, στον οποίο η Γερμανία έχασε, όπως είναι γνωστό. Και μία από τις συνέπειες της ήττας της ήταν να χάσει όλες τις αποικίες της. Τις άλλες περιοχές στην Αφρική τις μοιράστηκαν οι Αγγλο-Γάλλοι (και κάτι ψιλά οι Βέλγοι). Η Νοτιοδυτική Αφρική, όμως, ως μια έκταση γης χωρίς σημασία, δόθηκε για «κηδεμονία» σαν γεωγραφικό εξάρτημα στη Νοτιοαφρικανική Ένωση, τον πρόγονο της σημερινής Νότιας Αφρικής.

🔎Μετά την εδραίωση του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, η ίδια τακτική επικράτησε και στην «αποικία» της. Οι λιγοστοί λευκοί (κάποιοι, μάλιστα, απόγονοι Γερμανών, που δεν ήθελαν να φύγουν) είχαν την οικονομική ζωή του τόπου στα χέρια τους και οι μαύροι ήταν δούλοι, στην ουσία. Την δεκαετία του 1970, μάλιστα, δημιουργήθηκαν και «μπαντουστάν», όπως στη Νότια Αφρική. «Πατρίδες» για τους γηγενείς λαούς, που βρίσκονταν βέβαια στα πιο άγονα σημεία της χώρας. Μέσα σ’ όλα δημιουργήθηκε και το «Ανατολικό Καπρίβι», για τους Λόζι (Μπαρότσε) της περιοχής.

🔎Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η περιοχή αυτή ταλαιπωρήθηκε πολύ και ταλαιπωρείται ακόμα. Ήταν θέατρο πολλών μαχών σε πολέμους συχνά ακήρυχτους, κι έτσι πιο αιματηρούς και άγριους. Εκεί δρούσαν αντάρτες από την Αγκόλα, που πολεμούσαν τους Πορτογάλους, κι αργότερα αντάρτες του εμφυλίου πολέμου στην Αγκόλα. Διάφοροι άλλοι τυχοδιώκτες και λαθρέμποροι ελεφαντόδοντου, διαμαντιών και χρυσού, από τη Νότια Αφρική.

🔎Και οι Λόζι, ένας από τους πιο προδομένους λαούς της περιοχής. Στους οποίους οι Βρετανοί υποσχέθηκαν κράτος (επί δεκαετίες η περιοχή τους, η Μπαροτσελάνδη, ήταν «προτεκτοράτο», ειδική διοικητική περιφέρεια με δικό της αρχηγό, όπως η Μποτσουάνα, το Λεσόθο κτλ.) και τελικά την έκαναν μια απλή επαρχία της Ζάμπια και τον λαό της τον χώρισαν στα δύο.

🔎Όταν φαινόταν πια καθαρά ότι η κυριαρχία των λευκών στη Νότια Αφρική θα τερματιστεί, οι λαοί της Νοτιοδυτικής Αφρικής ζήτησαν από τη διεθνή κοινότητα να τους «ελευθερώσει» από τους Νοτιοαφρικανούς. Και πράγματι, το 1990 δημιουργήθηκε η Ναμίμπια, με πρώτο πρόεδρο τον Σαμ Νουτζόμα, τον ηγέτη του SWAPO (South West Africa People’s Organization), μιας οργάνωσης-ομπρέλας για όλους τους λαούς. Ο Νουτζόμα, βέβαια, ανήκε στη φυλή των Οβάμπο, που αποτελούν μόνοι τους το 50% του πληθυσμού. Οπότε η φυλή αυτή είχε την πρωτοκαθεδρία και στα πόστα, και στις αποφάσεις.

🔎Οι Λόζι, απομονωμένοι στην ανατολική εσχατιά της Ναμίμπια, δεν έχουν και φυλετική σχέση με τους άλλους λαούς της χώρας, περισσότερο συγγενείς αισθάνονται με τα αδέλφια τους στη Ζάμπια. Το 1994 δημιουργήθηκε ο Απελευθερωτικός Στρατός του Καπρίβι, μια ένοπλη οργάνωση που επιθυμούσε την απόσχιση της περιοχής από τη Ναμίμπια και την ένωσή της με το νοτιοδυτικό κομμάτι της Ζάμπια, όπου επίσης κυριαρχούν οι Λόζι, για να δημιουργηθεί μια καινούργια χώρα στην Αφρική.

🔎Το 1999 ο στρατός αυτός έκανε την κίνησή του. Ένοπλοι αντάρτες κατέλαβαν τη μοναδική πόλη της περιοχής, τα συνοριακά φυλάκια και τον ραδιοφωνικό σταθμό κι ανακήρυξαν την ελευθερία της περιοχής. Την χάρηκαν μόνο για λίγες μέρες. Στρατεύματα από τη Ναμίμπια έσπευσαν εκεί και έδιωξαν τους αντάρτες στις ζούγκλες δίπλα στον ποταμό. Ο δε ηγέτης της εξέγερσης, πρώην συνεργάτης του Νουτζόμα, είναι σήμερα 84 ετών και ζει από τότε εξόριστος στη Δανία. Θεωρητικά ο Απελευθερωτικός Στρατός υπάρχει ακόμα, αλλά η δράση του είναι πολύ περιορισμένη, πολλοί μαχητές έχουν συλληφθεί και καταδικαστεί σε πολύχρονη φυλάκιση.

Νταγκεστάν, η νέα μεγάλη φωτιά στον Καύκασο

 

Ρίξτε μια ματιά στο χάρτη. Είναι οι διοικητικές ενότητες του «Ομοσπονδιακού Διαμερίσματος Βόρειου Καυκάσου», της πιο νότιας από τις μεγάλες οικονομικές περιφέρειες της Ρωσίας. Περιλαμβάνει κυρίως μια σειρά από «αυτόνομες δημοκρατίες», όλες ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΜΙΑ με το όνομα της εθνότητας που την κατοικεί.

🔎Έτσι έχουμε π.χ. την Καμπαρντινο-Μπαλκαρία των Καμπαρντίνων και Μπαλκάρων, τη Βόρεια Οσσετία των Οσσετών, την Καρατσάι-Τσερκέσια των Καρατσάι και των Τσερκέζων, την Ινγκουσετία των Ινγκουσέτιων, την Τσετσενία των Τσετσένων. Και άκρη-άκρη ανατολικά, το Νταγκεστάν που βρέχεται από την Κασπία Θάλασσα. Τη ΜΟΝΑΔΙΚΗ «αυτόνομη δημοκρατία» της Ρωσίας που δεν έχει όνομα εθνότητας, αλλά καθαρά γεωγραφικό. «Νταγ» είναι το βουνό σ’ όλες τις τουρκικές γλώσσες. «-σταν» το πρόθεμα της χώρας και στις τουρκικές και στις ιρανικές γλώσσες. Άρα «Νταγκεστάν» σημαίνει χώρα των βουνών.

🔎Γιατί έμεινε αυτός ο γεωγραφικός όρος; Εδώ ακριβώς βρίσκεται το κλειδί της μεγαλύτερης πλέον πυριτιδαποθήκης του Καυκάσου. Διότι η κατάσταση είναι τόσο μπερδεμένη εκεί, που ακόμα και η διοίκηση του Βλαντίμιρ Πούτιν δεν έχει βρει άκρη τι να κάνει και πώς να ελέγξει αυτόν τον σκληρό πληθυσμό των 3,2 εκατομμυρίων, που μοιάζει να ανεβαίνει όλο και περισσότερο στα κάγκελα της απόγνωσης. Άρα και να γίνεται ευάλωτος στο λαϊκισμό και τις υποσχέσεις των κάθε λογής επιτήδειων, από πολέμαρχους μέχρι φανατικούς κληρικούς.

🔎Για να παρουσιάσει αναλυτικά την εθνολογική κατάσταση στο Νταγκεστάν, ποιοι ακριβώς λαοί δηλαδή κατοικούν εκεί, θέλει ολόκληρο βιβλίο. Η ρωσική διοίκηση αναγνωρίζει 81 (!) διαφορετικές εθνότητες, βέβαια με διαφορετικό πληθυσμό η καθεμιά. Με κρατική απόφαση, οι 14 απ’ αυτές τις εθνότητες εκπροσωπούνται και στο Κοινοβούλιο της «αυτόνομης δημοκρατίας».

🔎Ρωσικής καταγωγής, πάντως, δηλώνει μόλις το 3,3% του πληθυσμού, σύμφωνα με την απογραφή του 2021. Η πιο ισχυρή πληθυσμιακά φυλή είναι οι Άβαροι (30,5%) κι ακολουθούν οι Νταγκίνοι (16,6%), οι Κουμίκοι (15,8%) και οι Λεζγκίνοι (13,3%). Αν θέλουμε να το δούμε από εθνολογική-γλωσσολογική οικογένεια, το 75% των κατοίκων ανήκει σε Βορειο-Καυκασιανές φυλές, το 21% σε τουρκικές και το 4% σε Ινδοευρωπαϊκές ή άλλες ιρανικές.

🔎Πόσο δύσκολο είναι να διοικηθεί όλη αυτή η εθνολογική πανσπερμία; Το Νταγκεστάν κι επισήμως ανήκει σε μια από τις πιο πολυφυλετικές διοικητικές περιφέρειες της γης. Μέσα σε μια έκταση 50.000 τ.χλμ, δηλαδή όσο η Μακεδονία, η Θράκη και η Ήπειρος μαζί, συνωστίζονται τόσοι διαφορετικοί λαοί, με διαφορετικές γλώσσες, κουλτούρες, έθιμα και παραδόσεις. Άλλα κι έναν σημαντικό συνδετικό κρίκο: Τη μουσουλμανική θρησκεία.

🔎Η ιστορία της περιοχής συνδέεται με όλες τις μεγάλες αυτοκρατορίες που άνθισαν εκεί. Από τους Πάρθους, τους Πέρσες, τους Άραβες, τους Σελτζούκους Τούρκους, τους Μογγόλους, όλοι πέρασαν από εκεί και άφησαν το στίγμα τους, άλλοι πιο μικρό κι άλλοι πιο μεγάλο. Τους τελευταίους αιώνες, πάντως, για την περιοχή μάλωσαν οι δύο μεγάλες δυνάμεις, η Ρωσία και η Περσία. Οι οποίες πολέμησαν δύο φορές στις αρχές του 19^ου αιώνα (1804-1813 και 1826-1828), οπότε η Περσία δέχτηκε την ρωσική επιρροή στον βόρειο Καύκασο.

🔎Τι σημαίνει «επιρροή»; Κάτι σαν «βγάλτε τα πέρα μόνοι σας μ’ αυτούς τους άγριους». Οι Ρώσοι ναι μεν έγιναν κύριοι της περιοχής, όμως μετά από αρκετές προσπάθειες κατάλαβαν ότι δεν είναι προς το συμφέρον τους να ανοίξουν πόλεμο με τους λαούς αυτούς, οι οποίοι αποδείχτηκαν πολύ σκληροί πολεμιστές και στις περισσότερες των περιπτώσεων αγύριστα κεφάλια, έκαναν αντίσταση μέχρι ενός.

🔎Από το 1828, όταν έγινε η συνθήκη του Τουρκμεντσάι και οι Πέρσες αποσύρθηκαν από την περιοχή, σχηματίστηκε μια αντιστασιακή ισλαμική οργάνωση που ονομαζόταν «Ιμαμάτο του Νταγκεστάν». Αυτοί κήρυξαν ιερό πόλεμο στους Ρώσους και συνέχισαν την αντίσταση  για πάνω από 35 χρόνια! Μόλις το 1864 συνθηκολόγησαν οι αρχηγοί τους, κι ενώ είχαν τρέξει ποταμοί αίματος κι από τις δύο πλευρές σε ενέδρες (από τη μία πλευρά) και «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» (από την άλλη).

🔎Βεβαίως ήταν διαφορετική η αντιμετώπιση των Ρώσων στις ορεινές περιοχές και τις πεδινές, στις ακτές της (γεωπολιτικά πολύ σημαντικής) Κασπίας θάλασσας. Ενώ οι Ρώσοι είχαν επιδιώξει απευθείας επαφή με τους ηγέτες κάθε λαού από τους ορεσίβιους Καυκάσιους, τους παραθαλάσσιους στο Νταγκεστάν τους αντιμετώπιζαν σαν ενιαία διοικητική μονάδα. Κι αυτό, διότι δεν ήθελαν να χωρίσουν κι άλλο την περιοχή εκείνη, σε πολύ μικρά γεωγραφικά κομμάτια, ένα για τους Άβαρους, ένα για τους Κουμίκους, τους Λεζγκίνους κτλ.

🔎Η περιφέρεια (όμπλαστ στα ρωσικά) του Νταγκεστάν ενσωματώθηκε στη ρωσική αυτοκρατορία το 1864. Από τότε και για σχεδόν μισό αιώνα οι ντόπιοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με το πιο απεχθές κύμα εποικισμού: Έβλεπαν συνεχώς οικογένειες Ρώσων και Κοζάκων με χαρτιά υπογεγραμμένα από τον τσάρο να εγκαθίστανται εκεί, να παίρνουν όλα τα διοικητικά πόστα, αλλά και τα πιο εύφορα χωράφια. Μοιραία, ο τόπος έβραζε. Το Νταγκεστάν ήταν η περιφέρεια όπου ο εκάστοτε τσάρος είχε παραδοσιακά τα πιο χαμηλά ποσοστά δημοτικότητας. Σε τέτοιο σημείο, που οι πρώιμοι κομουνιστές, όπως ο Λένιν, σκέφτηκαν να πάρουν με το μέρος τους αυτή τη δυσφορία, στην προσπάθεια να ρίξουν το τσαρικό καθεστώς.

🔎Το σημαντικότερο γεγονός έγινε το 1914, όταν ο (Ρώσος, βέβαια) διοικητής της περιοχής διέταξε ότι στο εξής τα ρωσικά θα είναι η επίσημη γλώσσα και κάλεσε όλους τους λαούς της επαρχίας του να απαρνηθούν τις δικές τους γλώσσες και να μάθουν ρωσικά. Αμέσως ήλθε αντιμέτωπος με μαζικές διαδηλώσεις, κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή και για το τσαρικό καθεστώς.

🔎Μοιραία, λοιπόν, όταν μετά το 1917 έπεσε η εξουσία του τσάρου, οι πολεμοχαρείς λαοί της περιοχής άδραξαν την ευκαιρία να ζήσουν ελεύθερα. Όχι, όμως, ως κομουνιστές. Στις 21 Δεκεμβρίου 1917 δημιουργήθηκε η «Ορεινή Δημοκρατία του Βόρειου Καυκάσου», ένα κράτος που τελικά κανείς δεν αναγνώρισε. Μια ένωση όλων αυτών των μικρών επαρχιών και των λαών της περιοχής, η οποία πολέμησε εναντίον όλων των στρατών, και του «λευκού», αλλά μετά και του «κόκκινου». Και τελικά κατέρρευσε από εσωτερικές έριδες και διαφωνίες.

🔎Το 1921 το Νταγκεστάν ενσωματώθηκε στη Σοβιετική Ένωση ως «Αυτόνομη Σοβιετική Δημοκρατία». Αλλά με πολλούς αστερίσκους. Είναι γνωστό ότι το σοβιετικό καθεστώς έκοψε εξαρχής τους δεσμούς του με την επίσημη θρησκεία, όποια κι αν ήταν αυτή. Στο Νταγκεστάν, όμως, έκανε τα στραβά μάτια. Δεν μπορούσε αλλιώς.

🔎Ενώ σε όλη την άλλη ΕΣΣΔ τα «κρατικά» σχολεία έγιναν υποχρεωτικά εξαρχής, στο Νταγκεστάν η εκπαίδευση έγινε υποχρεωτικά κρατική μόλις το 1938. Ως τότε οι «μαντράσες», οι ισλαμικές θεολογικές σχολές, λειτουργούσαν σχεδόν αποκλειστικά. Και συνέχισαν να λειτουργούν και την εποχή της σοβιετικής παντοδυναμίας.

🔎Οι Σοβιετικοί μπήκαν πολλές φορές στον πειρασμό να κόψουν το Νταγκεστάν σε εθνολογικά κομμάτια, αλλά τελικά το κράτησαν ενιαίο. Και εφάρμοσαν την τακτική «διαίρει και βασίλευε». Έριχναν τον ένα κατά του άλλου. Η πιο σημαντική αντιπαλότητα ήταν ανάμεσα στους Κουμίκους, έναν λαό τουρκικής καταγωγής, που ήταν και ο πιο «κοσμικός» κι αυτός που ασπαζόταν περισσότερο την κομουνιστική ιδεολογία, και τους Άβαρους, που ήταν και περισσότεροι, αλλά και πιο πιστοί μουσουλμάνοι.

🔎Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το Νταγκεστάν έγινε μια περιοχή υψίστης σημασίας για τη Ρωσία. Τα εξωτερικά του σύνορα με δύο άλλες χώρες του Καυκάσου (Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία) και κυρίως η γειτνίαση με την φλεγόμενη από τότε «δημοκρατία» της Τσετσενίας με τις αποσχιστικές της τάσεις έκαναν τη Ρωσία του τότε προέδρου Γέλτσιν να προσέξει πολύ τις κινήσεις της εκεί. Διότι γνώριζε ότι αν η φωτιά της Τσετσενίας επεκτεινόταν και στο Νταγκεστάν, το πιθανότερο είναι να μην έσβηνε ποτέ.

🔎Ο Μαγκομενταλί Μαγκομέντοφ, γραμματέας του τοπικού Σοβιέτ του Νταγκεστάν, από την μικρή φυλή των Νταργκίνων, ήταν ένας από τους ελάχιστους κομουνιστές ηγέτες που δεν απομακρύνθηκε από τη θέση του όταν έπεσε το σοβιετικό καθεστώς. Μετονομάστηκε σε «πρόεδρο» και συνέχισε να διοικεί μέχρι και το 2006.

🔎Στη συνέχεια ο Πούτιν πειραματίστηκε με άλλα πρόσωπα, τον Άβαρο Μουκού Αλίγεφ, τον γιο του Μαγκομέντοφ, τον Άβαρο Αμπντουλατίποφ. Και τελικά πήγε σε απολύτως ουδέτερες λύσεις. Ο νυν πρόεδρος Μελίκοφ (από το 2020), ένας απόστρατος στρατιωτικός καριέρας, έχει μεν Λεζγκίνο πατέρα, αλλά γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στη Μόσχα και μιλάει μόνο ρωσικά.

🔎Μέσα σ' όλα τα "καταπραϋντικά" μέτρα προτάθηκε και το ποδόσφαιρο. Η Ανζί Μαχάτσκαλα, η ομάδα που φέρει το αρχαίο όνομα της περιοχής και εδρεύει στην πρωτεύουσα, φυτοζωούσε στις τοπικές κατηγορίες της Ρωσίας ως το 2011 που την αγόρασε ο Σουλεϊμάν Κερίμοφ, ένας ολιγάρχης με λεζγκινικές ρίζες, φίλος τόσο του Πούτιν, όσο και του Τσετσένου "προέδρου" Καντίροφ. Έριξε πάνω από 200 εκ. ευρώ σε μεταγραφές τα επόμενα χρόνια, η ομάδα αγόρασε φήμη από τους σταρ που "έντυσε" στα χρώματά της (ανάμεσά τους παγκοσμίου φήμης όπως ο Ρομπέρτο Κάρλος ή ο Σαμουέλ Ετό), έπαιξε σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις, μάζεψε κόσμο, αλλά δεν μετεξελίχθηκε ποτέ σε... λαϊκό κίνημα, όπως περίμεναν. Ο Καντίροφ την εγκατέλειψε το 2016 και το άστρο της έδυσε γρήγορα. Τώρα δεν συμμετέχει καν σε μικρότερες κατηγορίες.

🔎Σε αντίθεση, πάντως, με την Τσετσενία, όπου βίωσε δύο αιματηρούς πολέμους με τη Ρωσία πριν αφεθεί στα αυταρχικά χέρια του Καντίροφ, το Νταγκεστάν δεν πήρε τα όπλα εναντίον της Ρωσίας. Ίσα-ίσα που το 1999 τοπικοί πολέμαρχοι έδιωξαν τους Τσετσένους μαχητές, που προσπαθούσαν να εξάγουν τον πόλεμο στα δυτικά εδάφη του Νταγκεστάν. Αλλά η περιοχή έχει, δυστυχώς, όλα τα στοιχεία εκείνα για να προκαλέσει φωτιά στην περιοχή.

🔎Ανεργία: Το Νταγκεστάν είναι, επισήμως, η περιφέρεια με το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας από τις 83 διοικητικές ενότητες της Ρωσίας. Πάνω από το 40% του πληθυσμού δεν έχει δουλειά. Κι αυτό πλήττει, προφανώς, κυρίως τους νέους, που στρέφονται στην γρήγορη και πιο αξιόπιστη λύση, τον στρατό. Χονδρικά, ένας στους έξι στρατιώτες που υπηρετούν στον ρωσικό στρατό έρχεται από το Νταγκεστάν. Τρομερό ποσοστό για χώρα 146 εκατομμυρίων ανθρώπων.

🔎Πόλεμος: Οι λαοί του Νταγκεστάν θεωρούνται από τους πιο πολεμοχαρείς και σκληρούς, όπως και σχεδόν όλοι οι Καυκάσιοι. Εκτός από την στρατιωτική τους εκπαίδευση και την συμμετοχή τους σε ένοπλες ομάδες, είναι και διάσημοι αθλητές στις πολεμικές τέχνες, από πάλη και πυγμαχία μέχρι πολύ πιο αιματηρά σπορ επαφής. Από τον Μαγκομέντ Μαγκομέντοφ μέχρι τον Σαμίλ Αμπντουραχίμοφ, το Νταγκεστάν έχει βγάλει τουλάχιστον 40 μαχητές πρώτης γραμμής σε διάφορα τέτοια σπορ, με ολυμπιακά μετάλλια, παγκόσμιες νίκες και παχυλούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Οι οποίοι προσφέρουν κίνητρο και διέξοδο σε πολλούς νέους άνδρες της περιοχής, αλλά και επιβεβαιώνουν την μαχητική ροπή του ανδρικού πληθυσμού.

🔎Μαντράσες: Οι ισχυρότερες θεολογικές σχολές χρηματοδοτούνται απευθείας από τη Σαουδική Αραβία και διδάσκουν τις αρχές του ουαχαμπικού ισλάμ, τις πιο συντηρητικές που μπορεί να βρει κανείς ανάμεσα στους πιστούς μουσουλμάνους. Αυτές οι σχολές θεωρούνται εκκολαπτήρια φανατικών μουσουλμάνων, το λιγότερο. Κάποιοι λένε και τρομοκρατών, αν και δεν υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ τους και των δραστών των θρησκευτικών επιθέσεων.

🔎Οι επιθέσεις με θρησκευτικό υπόβαθρο (στόχοι η συναγωγή και χριστιανοί ιερείς) μόνο έκπληξη δεν πρέπει να προκαλούν. Το ζήτημα είναι τι θα κάνει ο Πούτιν, αν θα αντιδράσει και με ποιον τρόπο. Αν λάβουμε υπ’ όψιν τις προηγούμενες αντιδράσεις του, θα το αφήσει να περάσει. Δεν χρειάζεται άλλα μέτωπα, ειδικά στο εσωτερικό, και σε τόσο ευαίσθητη περιοχή.

Το Νησί του Αύριο και το Νησί του Χθες: H ιστορία του Διομήδη

Δύο μικρά νησιά, το ένα δίπλα στο άλλο, μέσα στην παγωνιά. Και μια γραμμή, αυθαίρετα τραβηγμένη από τους ανθρώπους, τα χωρίζει σε διαφορετικούς κόσμους. Για δεκαετίες ήταν ένα αδιαπέραστο σύνορο. Η απόσταση μεταξύ τους δεν είναι 3,8 χιλιόμετρα, όπως έχει μετρηθεί, αλλά 21 ολόκληρες ώρες. Τόση είναι η διαφορά, που το ένα νησί λέγεται Νησί του Αύριο (Tomorrow Island) και το άλλο Νησί του Χθες (Yesterday Island).

🔎Την φωτογραφία που συνοδεύει το κείμενο κάπου θα την έχετε πετύχει, δεν μπορεί. Ακόμα κι αν δεν ασχολείστε με τη γεωγραφία. Είναι δορυφορική φωτογραφία και δείχνει τα δύο νησιά με το ίδιο όνομα, τον Μεγάλο Διομήδη που ανήκει στη Ρωσία και τον Μικρό Διομήδη που ανήκει στις ΗΠΑ. Και στη μέση την Διεθνή Γραμμή Ημερομηνίας (International Date Line), που δημιουργεί αυτό το απίστευτο: Όταν στο νησί του Μικρού Διομήδη είναι μεσάνυχτα, στον Μεγάλο Διομήδη είναι 9 το βράδυ της… επόμενης μέρας!

🔎Σκαρφαλωμένα στον απώτατο βορρά του Ειρηνικού, με πολύ δύσκολες συνθήκες λόγω του φοβερού κρύου που κάνει εκεί, τα νησιά άργησαν να ανακαλυφθούν. Οι κάτοικοί τους ήταν πάντα λιγοστοί. Ο πρώτος που ανέφερε την ύπαρξη των νησιών αυτών ήταν Ρώσος εξερευνητής-τυχοδιώκτης, ο Σεμιόν Ντέζνεφ, ήδη από το 1648.

🔎Αυτός, όμως, που τα έβαλε στο χάρτη ήταν ο Βίτους Μπέριγκ, o μεγάλος Δανός εξερευνητής που δρούσε για λογαριασμό της Ρωσίας και του Μεγάλου Πέτρου. Αν θυμίζει κάτι το όνομα στους παλιούς, που έμαθαν γεωγραφία από τους άτλαντες, δεν κάνετε λάθος: Η θάλασσα γύρω από τα νησιά και το πέρασμα στο βορρά, εκεί που πάνε να ενωθούν η Ασία με την Βόρεια Αμερική, λέγεται Βερίγγειος Πορθμός.

🔎Ο Μπέριγκ, που λέτε, έβαλε πόδι πάνω στα νησιά αυτά στις 16 Αυγούστου 1728, την ημέρα που η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει τον Άγιο Διομήδη. Οπότε, τι πιο βολικό από το να τα ονομάσει έτσι; Βεβαίως οι ιθαγενείς Ινουπιάτ συνέχισαν να τα ονομάζουν αλλιώς στη δική τους γλώσσα, ενώ και στους ρωσικούς και αμερικανικούς χάρτες αργότερα εμφανίστηκαν με άλλα ονόματα. Αν μπείτε τώρα στο Google Maps και ζουμάρετε εκεί, θα δείτε ότι ο Μεγάλος Διομήδης αναφέρεται στα ρωσικά ως Νησί Γκβόζντεφ. Κι αυτό, επειδή τέσσερα χρόνια μετά τον Μπέριγκ, ένας άλλος Ρώσος εξερευνητής, ο Μιχαήλ Γκβόζντεφ, τα’ βαλε στο σωστό σημείο του χάρτη, με γεωγραφικό μήκος και πλάτος.

🔎Από εκείνη τη χρονιά, το 1732, ξεκίνησε η επέκταση της Ρωσίας στις ακτές της Αλάσκας. Με υποτυπώδεις οικισμούς, στους οποίους ξεχειμώνιαζαν κυνηγοί αρκούδων, ταράνδων και φαλαινών. Ο ίδιος ο Μπέριγκ θεωρητικά «κατέκτησε» όλη αυτή την παγωμένη περιοχή (που σήμερα τη γνωρίζουμε ως Αλάσκα) για το όνομα της Ρωσίας. Και το 1799 ο τότε Ρώσος τσάρος Παύλος Α’ καθόρισε τα σύνορά της με διάταγμα, ειδοποίησε δηλαδή τις άλλες χώρες ότι τα σύνορα της αυτοκρατορίας του φτάνουν μέχρι τον 55^ο παράλληλο και «δημιούργησε» την λεγόμενη Ρωσο-Αμερικανική Εταιρεία, η οποία είχε σκοπό να εκμεταλλευθεί ό,τι ήταν εκμεταλλεύσιμο σ’ εκείνη τη γη.

🔎Τις επόμενες δεκαετίες, βέβαια, οι Ρώσοι κατάλαβαν ότι εκτός από γούνες ο τόπος εκείνος δεν είχε να τους προσφέρει τίποτε άλλο. Τουλάχιστον έτσι νόμιζαν. Από τη στιγμή, λοιπόν, που απέκτησαν σύνορα με τη βρετανική αυτοκρατορία (μέσω του τότε βρετανικού Καναδά και της δικής τους ημι-κρατικής Εταιρείας του Κόλπου Χάντσον, που επεκτεινόταν περισσότερο στα δυτικά), ξεκίνησε ένας προβληματισμός. Τι θα γινόταν αν οι Βρετανοί έκαναν αιφνιδιαστική επίθεση εκεί; Δεν υπήρχαν ούτε οχυρά, ούτε τόσες στρατιωτικές δυνάμεις για να προστατέψουν την περιοχή.

🔎Οπότε οι Ρώσοι άρχισαν να σκέφτονται σοβαρά να πουλήσουν την περιοχή. Το αποφάσισε τελεσίδικα ο τσάρος Αλέξανδρος Β’ το 1867. Σε ποιους, όμως; Οι Βρετανοί δεν ενδιαφέρονταν, είχαν τα δικά τους συμφέροντα. Οι Αμερικανοί; Μόλις είχαν βγει από έναν εμφύλιο πόλεμο. Δεν τους έπαιρνε για μεγάλα έξοδα, για να αγοράσουν μια παγωμένη περιοχή, χωρίς ίχνος οικονομικής εκμετάλλευσης (έτσι νόμιζαν).

🔎Ο τότε υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Ουίλιαμ Σιούαρντ ανέλαβε τις διαπραγματεύσεις από αμερικανικής πλευράς. Σύντομα κατάλαβε ότι οι Ρώσοι ήθελαν να απαλλαγούν από την περιοχή, οπότε πρόσφερε μια εξευτελιστική τιμή: 36 σεντ το εκτάριο. Σύνολο, δηλαδή, 7,2 εκατομμύρια δολάρια της εποχής για μια έκταση 12 φορές όσο είναι η Ελλάδα (σε σημερινές τιμές τα τότε δολάρια «υπολογίζονται» σε 157 εκ. δολάρια. Και πάλι τζάμπα ήταν).

🔎Η συμφωνία έκλεισε και υπογράφηκε στις 30 Μαρτίου 1867. Η αμερικανική κοινή γνώμη, που δεν είχε ιδέα τι γινόταν, το πληροφορήθηκε κάποιες εβδομάδες αργότερα κι αντέδρασε με αγανάκτηση. Τόσα λεφτά για ένα παγόβουνο; Επί δεκαετίες η αγοραπωλησία αυτή γραφόταν στις εφημερίδες σαν «Seward’s Folly», δηλαδή «Η Ανοησία του Σιούαρντ»! Να ζημιώσει το αμερικανικό δημόσιό με τόσα λεφτά για μια άγονη και άχρηστη γη.

🔎(Βεβαίως αργότερα, το 1896, όταν ανακαλύφθηκαν τεράστια κοιτάσματα χρυσού στο Κλοντάικ, και γεωπολιτικά η Αλάσκα αναβαθμίστηκε σε περιοχή-φιλέτο, λόγω της γειτνίασης με την ΕΣΣΔ, η αγορά της Αλάσκα μπιρ παρά αποδείχτηκε τεράστια κίνηση. Η οποία, πάντως, ήταν περισσότερο θέμα τύχης ή ατυχίας, μάλλον αβλεψίας των Ρώσων, παρά πονηριάς των Αμερικανών).

🔎Σ’ αυτή τη συμφωνία του 1867 κρύβεται και ο διαχωρισμός αυτών των νησιών, που μέχρι τότε αντιμετωπίζονταν ενιαία. Οι Ρώσοι επέμειναν να κρατήσουν τον Μεγάλο Διομήδη, για λόγους ασφάλειας.

🔎Τι σκέφτηκαν; Ότι αν έπιανε τρέλα κάποια στιγμή τους Αμερικανούς ή τους Άγλλους να εισβάλλουν στη Σιβηρία, οι δικοί τους θα το έπαιρναν χαμπάρι εβδομάδες αργότερα, μπορεί και μήνες, αφού οι περιοχές εκεί είναι εξαιρετικά αραιοκατοικημένες. Οπότε σκέφτηκαν να κρατήσουν το νησί εκεί σαν παρατηρητήριο. Οι Ρώσοι στρατιώτες που βρίσκονταν εκεί είχαν μοναδική αποστολή να ειδοποιήσουν την ενδοχώρα για ασυνήθιστη ναυτική δραστηριότητα.

🔎Μάλιστα, ένα από τα πρώτα τηλεγραφικά καλώδια που εγκαταστάθηκαν ποτέ στη Σιβηρία ξεκινούσε από τον Μεγάλο Διομήδη και κατέληγε στο παραθαλάσσιο χωριό Ναουκάν της ενδοχώρας, όπου επίσης υπήρχε μια ρωσική στρατιωτική φρουρά.

🔎Έτσι, λοιπόν, ο Μεγάλος Διομήδης έμεινε ρωσικός και ο Μικρός Διομήδης πουλήθηκε στις ΗΠΑ. Το σύνορο των δύο χωρών περνούσε ανάμεσά τους.

🔎Όσο οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν καλές, τα νησιά αφέθηκαν στην τύχη τους και οι κάτοικοί τους ταξίδευαν ελεύθερα αναμεταξύ τους, χωρίς να νοιάζονται για τα σύνορα. Τα πράγματα, βέβαια, άρχισαν να σοβαρεύουν μετά την ανακήρυξη της ΕΣΣΔ και κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την λεγόμενη περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Τότε η περιοχή ονομάστηκε «Παγωμένο Παραπέτασμα», για να ξεχωρίζει από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα» της Ευρώπης…

🔎Οι Σοβιετικοί αποφάσισαν να μετατρέψουν ολόκληρο τον Μεγάλο Διομήδη σε στρατιωτική βάση, με ναυτική φρουρά και τεράστια ραντάρ παρακολούθησης. Το 1948 με «διάταγμα» οι κάτοικοι του νησιού αναγκάστηκαν να ξεριζωθούν από τις εστίες τους και να μετακομίσουν στην ενδοχώρα, όπου διασκορπίστηκαν και δεν έμεινε κανένας τους.

🔎Και στον Μικρό Διομήδη, τον αμερικανικό, τοποθετήθηκε στρατιωτική φρουρά, όμως οι αρχές επέτρεψαν στις λίγες δεκάδες των κατοίκων να παραμείνουν στο μοναδικό χωριό τους, στην ανατολική πλευρά του νησιού (η βάση με τα ραντάρ δημιουργήθηκε στο δυτικό άκρο).

🔎Τους χειμωνιάτικους μήνες, με τις ακραίες θερμοκρασίες, η θάλασσα γύρω από τα νησιά παγώνει τελείως. Θεωρητικά, λοιπόν, ήταν πιθανό να περπατήσει κάποιος από τις ΗΠΑ στην ΕΣΣΔ! Βεβαίως ήταν απαγορευμένο διά ροπάλου και στις δύο χώρες. Επισήμως δεν έχει καταγραφεί κανένα τέτοιο περιστατικό, με ιθαγενή ή άλλον να το προσπαθεί.

🔎Η πρώτη που το έκανε, κι έδωσε μάλιστα και μεγάλη δημοσιότητα, ήταν η Λιν Κοξ. Η πασίγνωστη Αμερικανίδα κολυμβήτρια μεγάλων αποστάσεων (είχε διανύσει το στενό της Μάγχης και είχε κολυμπήσει γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, ανάμεσα στ’ άλλα) αποφάσισε το 1987 να κάνει τη συμβολική κίνηση, να κολυμπήσει από τον Μικρό Διομήδη στον Μεγάλο Διομήδη. Η Σοβιετική ηγεσία του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ειδοποιήθηκε και απάντησε ότι δεν έχει πρόβλημα.

🔎Όντως, στις 7 Αυγούστου 1987 η Κοξ χρειάστηκε δύο ώρες και έξι λεπτά για να διανύσει την απόσταση των 3,8 χιλιομέτρων, πριν γίνει δεκτή με χειροκροτήματα και πολλή βότκα από τους Ρώσους στρατιώτες. Στο επίτευγμα αυτό αναφέρθηκαν λίγους μήνες αργότερα οι Ρίγκαν-Γκορμπατσόφ σε μια συνάντησή τους.

🔎Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ τα πράγματα ηρέμησαν. Στον Μεγάλο Διομήδη η στρατιωτική βάση έκλεισε για κάποια χρόνια, μετά άνοιξε πάλι επί Πούτιν, αλλά αποτελείται πια από ένα μικρό φυλάκιο. Και η αμερικανική βάση έχει συρρικνωθεί κατά πολύ, όπως και ο γηγενής πληθυσμός. Σύμφωνα με την απογραφή του 2020 έχουν μείνει 77 κάτοικοι. Το 2000 εκεί έμεναν 170 Ινουπιάτ. Στο χωριό σήμερα υπάρχει σχολείο, ταχυδρομικό γραφείο και ένα μαγαζί γενικού εμπορίου, που πουλάει βέβαια τα πάντα.

Ποιοι είναι οι Χούθι της Υεμένης που χτυπάνε πλοία με ρουκέτες και drones;

 

Έπρεπε να περάσουν πάνω δέκα χρόνια εμφύλιου σπαραγμού στην Υεμένη για να πέσουν πάνω της τα φώτα της διεθνούς κοινότητας. Κι αυτό έγινε, φυσθικά, όταν το πρόβλημα από εσωτερικό έγινε διεθνές. Οι φιλοϊρανοί αντάρτες Χούθι, που ελέγχουν το βόρειο τμήμα της χώρας, έχουν κάνει εδώ και καιρό πράξη την απειλή τους: Επιτίθενται σε πλοία στο στενό της Ερυθράς Θάλασσας, κάποια απ’ αυτά ελληνόκτητα. Συχνά-πυκνά εμφανίζεται στις ειδήσεις μια επίθεση με ρουκέτες ή drones εναντίον δεξαμενόπλοιου ελληνικών συμφερόντων.

🔎Ο υβριδικός αυτός πόλεμος που έχει ξεκινήσει, έχει ήδη γίνει και δικός μας. Η Ελλάδα εκτός από τη στρατιωτική (ναυτική) παρουσία της στην περιοχή, έχει υπογράψει αμυντική συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. 

🔎Τα όσα συμβαίνουν στην Υεμένη έχουν και τεράστια σημασία για την ελληνική ναυτιλία. Η Υεμένη βρίσκεται σ’ ένα πολύ κρίσιμο σημείο, ελέγχει την έξοδο της Ερυθράς Θάλασσας προς την Αραβική Θάλασσα, τον Περσικό Κόλπο και τα λιμάνια της Άπω Ανατολής.

🔎Νότια ή ευτυχισμένη; Αλ γιαμάν στα αραβικά σημαίνει απλά «νότιος». Η Υεμένη, δηλαδή, κατά την πιο επικρατούσα εκδοχή είναι απλά η «νότια» χώρα. Κατά μια άλλη εκδοχή, το όνομα της χώρας προέρχεται από την επίσης πρωτο-αραβική λέξη «γιαμ», που σημαίνει «ευτυχισμένος», «ευλογημένος».

🔎Από εκεί, λένε αυτοί που το υποστηρίζουν, βρήκαν οι Ρωμαίοι την ιδέα και ονόμασαν την περιοχή Arabia Felix, δηλαδή «Ευδαίμων Αραβία». Σε αντίθεση με τη συντριπτική πλειοψηφία της Αραβικής χερσονήσου, η περιοχή ειδικά στα δυτικά είναι εύφορη, χωρίς ερήμους και αμμόλοφους, και χωρίς απάνθρωπες θερμοκρασίες.

🔎Οι αρχαίοι κάτοικοι της ευτυχισμένης αυτής περιοχής ήταν οι Σαβαίοι. Οι οποίοι ανήκαν στο βασίλειο του Σαβά. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, τον καιρό που βασίλευε στο Ισραήλ ο Σολομώντας έφτασε στην Ιερουσαλήμ η βασίλισσα του Σαβά φορτωμένη χρυσάφια και μπριλάντια και μπαχαρικά και έκανε αίσθηση με την δύναμη και την ομορφιά της. Τέτοια ομορφιά, που ο Σολομώντας της έκανε κι ένα παιδί.

🔎Γενικά η περιοχή είναι πολύ εύφορη, και για αιώνες ήταν ονομαστή και για τον καφέ της. Ο καφές «μόκα» πήρε το όνομά του από την ομώνυμη πόλη.

🔎Η περιοχή της Υεμένης ήταν στο μεγαλύτερο μέρος των τριών τελευταίων αιώνων χωρισμένη σε δύο μέρη, τη Βόρεια και τη Νότια. Τα δύο κομμάτια ενώθηκαν το 1990 κι από τότε η Υεμένη παραμένει ενιαίο κράτος. Ο διαχωρισμός εκείνος ήταν κυρίως αποτέλεσμα πολιτικών και στρατιωτικών συμφερόντων, όμως έδινε και μια ιδέα του τι συνέβαινε εκεί.

🔎Διότι ναι μεν υπήρχε Υεμένη, αλλά όχι και Υεμενίτες. Εθνική συνείδηση σ’ αυτή την περιοχή, που σήμερα αριθμεί σχεδόν 30 εκατομμύρια κατοίκους, δεν υπήρξε ποτέ (με την έννοια που της δίνουμε εμείς π.χ. Ελλάδα-Έλληνες, Βουλγαρία-Βούλγαροι κτλ.) και ούτε υπάρχει. Η περιοχή εξαρχής ήταν διαιρεμένη φυλετικά, σε διάφορες φυλές και φατρίες, με διαφορετικές γλώσσες και διαφορετικές εκδοχές πίστης στο ισλάμ, που πολεμούσαν μεταξύ τους. Κι αυτό κάνουν και τώρα, σ’ ένα παιχνίδι που δεν είναι πια δικό τους, αλλά διεθνές.

🔎Για την ακρίβεια, οι τρεις παρατάξεις που πολεμούν μεταξύ τους τα τελευταία χρόνια στην Υεμένη έχουν από πίσω τους μια περιφερειακή δύναμη, που τους στηρίζει για δικό της συμφέρον, βέβαια. Σε τέτοιο σημείο φτάνει η στήριξη, που ο εμφύλιος πόλεμος της Υεμένης χαρακτηρίζεται πια ως ένας πόλεμος Σαουδικής Αραβίας-Ιράν, με ολίγον από Εμιράτα, κι όλα αυτά δι’ αντιπροσώπων!

🔎Δεν χρειάζεται να γίνει ανάλυση όλων των διαφορετικών φυλών που υπάρχουν στην Υεμένη. Χρειάζεται, όμως, ένα «ξεσκόνισμα» στη θρησκεία. Οι κάτοικοι είναι μουσουλμάνοι σε ποσοστό 99%. Αλλά τι μουσουλμάνοι; Οι μισοί είναι σιίτες (από τη σχολή των ζαϊντι, πιο συγκεκριμένα) και οι μισοί σουνίτες. Οι σιίτες είναι συγκεντρωμένοι στις βόρειες επαρχίες και οι σουνίτες σε όλη την υπόλοιπη χώρα.

🔎Ο πρώτος ζαϊντιστής ιμάμης έφτιαξε το πρώτο κράτος του στην περιοχή της Υεμένης το 897 μ.Χ. Ακολούθησαν το κήρυγμά του μόνο οι βόρειες φυλές της σημερινής χώρας, όπως και αυτές των σημερινών νοτιοδυτικών επαρχιών της Σαουδικής Αραβίας (Νατζράν κτλ.). Με τον καιρό το κράτος αναπτύχθηκε τόσο πολύ, που έφτασε να ελέγχει σχεδόν όλη την ανατολική ακτή της Ερυθράς Θάλασσας και επεκτάθηκε μέχρι την περιοχή του Ντοφάρ, στο σημερινό δυτικό Ομάν. Όλους αυτούς τους αιώνες ανεβοκατέβαιναν διάφορες δυναστείες και τα σύνορα επεκτείνονταν ή συρρικνώνονταν ανάλογα με τα συμφέροντα και τη δύναμη των φυλών.

🔎Οι Πορτογάλοι, που πέρασαν πρώτοι το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας κι άρχισαν εμπορικές παρτίδες με τις Ινδίες για τα μπαχαρικά, κατάλαβαν την αξία της περιοχής. Ο θαλασσοπόρος Αλφόνσο ντε Αλμπουκέρκε αποφάσισε να καταλάβει το λιμάνι του Άντεν το 1513, αλλά τα βρήκε σκούρα. Οι Οθωμανοί έδειξαν επίσης όρεξη να καταλάβουν την περιοχή, δήθεν για να ασφαλίσουν τις ιερές πόλεις Μέκκα και Μεδίνα που κατείχαν ήδη, αλλά ουσιαστικά κι αυτοί για να ελέγξουν το δρόμο των μπαχαρικών.

🔎Πίεζαν τους Μαμελούκους της Αιγύπτου να εκστρατεύσουν, αλλά το πράγμα δεν ήταν εύκολο. Συνολικά οι Μαμελούκοι έστειλαν πάνω από 80.000 στρατό στην Υεμένη, από τους οποίους υπολογίζεται ότι επιβίωσαν μόνο οι 7.000! Τελικά οι Οθωμανοί συμμάχησαν με κάποιες φυλές και εκμεταλλεύθηκαν τις παραδοσιακές έριδες για να βάλουν πόδι στην περιοχή. Το λάθος τους, όμως, ήταν ότι αποκάλεσαν τους ζαϊντί «απίστους». Κι έτσι άρχισε ένας διαρκής ανταρτοπόλεμος, με τους ζαϊντί πλέον να αισθάνονται ιερό καθήκον τους να διώξουν τους σουνίτες Τούρκους από τα μέρη τους. Σιγά-σιγά ροκάνιζαν την Οθωμανική κυριαρχία και το 1634 έδιωξαν και την τελευταία φρουρά, από την πόλη της Μόκα.

🔎Η όρεξη του τότε ιμάμη των Υεμενιτών άνοιξε και έφτασε στο σημείο να κυριεύσει μέχρι και τη Μέκκα. Αλλά οι Οθωμανοί δεν μπορούσαν να διανοηθούν να χάσουν την ιερή πόλη του Ισλάμ. Την επανακατέλαβαν, λοιπόν, και για σχεδόν δύο αιώνες υπήρξε μια σιωπηρή συμφωνία. Δεν με πειράζεις, δεν σε πειράζω. Στο μεταξύ, οι νότιες (σουνιτικές) φυλές της Υεμένης έφτιαξαν δικά τους ανεξάρτητα σουλτανάτα, που συχνά πολεμούσαν μεταξύ τους.

🔎Οι απαρχές του διαχωρισμού της Υεμένης βρίσκονται στα βρετανικά συμφέροντα. Οι Βρετανοί, ήδη κύριοι των Ινδιών, έψαχναν για ασφαλή λιμάνια ανεφοδιασμού των πλοίων τους. Στην αρχή απευθύνθηκαν στον ζαϊντί ιμάμη του βορρά αφού είχαν βάλει στο μάτι τη Μόκα, αλλά τελικά κατέληξαν σε συμφωνία με τον σουλτάνο του Λαχέτζ στο νότο, ο οποίος τους παραχώρησε το Άντεν. Όλα αυτά το 1839. Αμέσως οι Βρετανοί έκαναν συμφωνίες «φιλίας και προστασίας» με τα τριγύρω κρατίδια, για να ασφαλίσουν το λιμάνι από επιθέσεις. Το Άντεν, βέβαια, έγινε ακόμα πιο στρατηγικό σημείο μετά το 1869, όταν άνοιξε η διώρυγα του Σουέζ και μειώθηκε κατά πολύ ο δρόμος προς τις Ινδίες.

🔎Η κινητικότητα των Βρετανών στο νότο θορύβησε τους Οθωμανούς. Οι οποίοι, ειδικά μετά το άνοιγμα του Σουέζ, αποφάσισαν να δράσουν. Μετά από συνεχείς εκστρατείες, τα οροπέδια των βόρειων φυλών όπου βρίσκεται η σημερινή πρωτεύουσα Σανάα υποτάχθηκαν το 1873 και η περιοχή έγινε ένα βιλαέτι, μια διοικητική περιφέρεια, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

🔎Η κατάκτηση δεν ήταν ποτέ εύκολη. Η περιοχή βρισκόταν σε αναβρασμό σχεδόν πάντα και το 1911 οι Οθωμανοί αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τις βόρειες περιοχές, όπου τις διαφέντευε ήδη ένας πανούργος ιμάμης, ο Γιαχία Ελ Μουταβακίλ. Η βόρεια περιοχή της Υεμένης ουσιαστικά έγινε ανεξάρτητη τότε. Οι μεσαίες περιοχές, που συνόρευαν με τα βρετανικά προτεκτοράτα του νότου, παρέμειναν στους Οθωμανούς μέχρι και την ουσιαστική διάλυση της Αυτοκρτηςρίας το 1918. Τότε οι βόρειοι Υεμενίτες με αστραπιαίες κινήσεις τις κατέκτησαν.

🔎Ο ιμάμης Γιαχία δεν κοίταξε να τα βάλει με τους Βρετανούς στο νότο, κυρίως γιατί αντιμετώπιζε μια άλλη απειλή, τον Ιμπν Σαούντ. Ο οποίος ξεκινώντας από τη γενέτειρά του στην περιοχή του Νετζντ (εκεί που βρίσκεται το σημερινό Ριάντ) έφτιαξε το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας κατακτώντας ό,τι του γυάλιζε στο μάτι. Ο Γιαχία, για να αποφύγει τον πόλεμο, έδωσε στη ΣαουδικήΑραβία τρεις επαρχίες του (Ασίρ, Νατζράν και Τζαζάν) το 1934. Η συμφωνία ήταν για 20 χρόνια αρχικά, αλλά ακόμα οι περιοχές αυτές παραμένουν υπό τον έλεγχο της Σαουδικής Αραβίας.

🔎Στο νότο, οι Βρετανοί έδωσαν ειδικό καθεστώς στο Άντεν (το οποίο είχε εξελιχθεί πια σε μια πολυεθνική πόλη με μια τεράστια βρετανική ναυτική βάση) και τα 23 σουλτανάτα και εμιράτα τα «γκρούπαραν» σε μια ενιαία υποτίθεται οντότητα, την Ομοσπονδία της Νότιας Αραβίας.

🔎Η δεκαετία του 1960 έφερε φοβερές εξελίξεις στην περιοχή. Πρώτον, ο εμφύλιος πόλεμος στο βορρά (την Αραβική Δημοκρατία της Υεμένης), που ξέσπασε μετά τον θάνατο του ιμάμη Γιαχία και κράτησε 8 χρόνια (1962-70). Αυτός ο εμφύλιος ενέπνευσε και το κίνημα αντίστασης στο νότο, όπου ήδη δρούσαν πολύ δυνατές εργατικές οργανώσεις. Οι Βρετανοί έφυγαν από το νότο το 1967 και η περιοχή απέκτησε την ανεξαρτησία της ως η «Λαϊκή Δημοκρατία της Υεμένης», με καθαρά μαρξιστικό προσανατολισμό.

🔎Οι δύο Υεμένες έφτασαν στο σημείο να πολεμήσουν μεταξύ τους το 1972 και το 1979. Το 1986 ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στη Νότια Υεμένη, ο οποίος επιτάχυνε τις διαδικασίες της ένωσης. Οι δύο Υεμένες ενώθηκαν το 1990, με τον βορρά να κυριαρχεί και πληθυσμιακά, αλλά και πολιτικά.

🔎Ο πρόεδρος της Βόρειας Υεμένης, Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ, έγινε πρόεδρος όλης της Υεμένης και ο πρόεδρος της Νότιας Υεμένης Αλί Σαλίμ αλ Μπέιντ έγινε αντιπρόεδρος. Το πρώτο μεγάλο ζήτημα προέκυψε σχεδόν αμέσως, με την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και την επέμβαση των Αμερικάνων. Η Υεμένη ήταν η μοναδική αραβική χώρα της περιοχής που ήταν εναντίον της επέμβασης, κι αυτό χτύπησε καμπανάκια στους Σαουδάραβες. Επιπλέον, στις ανατολικές περιοχές άρχισαν να δρουν ισλαμιστικές ομάδες, η Αλ Κάιντα της Αραβικής Χερσονήσου, με κορυφαίο χτύπημα την επίθεση αυτοκτονίας στο αμερικανικό πολεμικό πλοίο Κόουλ στο λιμάνι του Άντεν το 2000.

🔎Οι Χούθι, λοιπόν, εμφανίστηκαν το 2004. Από δέκα χρόνια πριν είχε ήδη ξεκινήσει μια προσπάθεια χωρισμού της Νότιας Υεμένης, η οποία απέτυχε. Έδειξε, όμως, ότι η περίφημη «ένωση» ήταν κάτι τεχνητό.

🔎Το 2004 καταγράφηκε η πρώτη εξέγερση των ζαϊντί στις βόρειες επαρχίες. Επικεφαλής της ο ιμάμης Χουσείν Μπαντρετίν Αλ Χούθι, που έδωσε το όνομά του σε όλο το κίνημα. Πλέον οι υποστηρικτές του από τότε ονομάζονται συνολικά «Χούθι», αν και φυσικά δεν ανήκουν όλοι στην οικογένεια. Στόχος τους, να εγκαθιδρύσουν θεοκρατικό καθεστώς στην Υεμένη, ανάλογο με αυτό των (σιιτών επίσης) μουλάδων στο Ιράν. Κι αυτή η θρησκευτική συγγένεια έχει δρομολογήσει την απόλυτη σχεδόν εξάρτηση των Χούθι από το Ιράν σε όπλα και χρήματα. Βεβαίων οι Ιρανοί επισήμως αρνούνται κάθε ανάμιξη και στήριξη.

🔎Την τελευταία δεκαετία η Υεμένη βίωσε επανάσταση (2011), που εκθρόνισε τον Σαλέχ από την προεδρία, πραξικόπημα (2014-15), εμφύλιο πόλεμο (2014 ως σήμερα) και επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας, η οποία στηρίζει το δικό της πρόεδρο, τον σουνίτη Αλ Χαντί. Η Σαουδική Αραβία πολεμά τους Χούθι και το καθεστώς που στηρίζει ελέγχει τις κεντρικές και ανατολικές επαρχίες της χώρας.

🔎Ο τρίτος παίκτης είναι τα Εμιράτα. Τα οποία στηρίζουν μια άλλη οργάνωση, το Νότιο Μεταβατικό Συμβούλιο, που ελέγχει το Άντεν και την γύρω περιοχή. Στόχος αυτής της παράταξης είναι να δημιουργήσει πάλι ανεξάρτητο κράτος στη Νότια Υεμένη.

🔎Η επιρροή της Αλ Κάιντα, άλλοτε κυρίαρχη ειδικά στην επαρχία, έχει περιοριστεί τώρα σε κάποιους θύλακες στις ανατολικές επαρχίες. Το παιχνίδι έχει χοντρύνει επικίνδυνα κι έχει  οδηγήσει σε απίστευτες στερήσεις τον ντόπιο πληθυσμό. Σύμφωνα με διεθνείς οργανώσεις από το 2016 ολόκληρη η Υεμένη βρίσκεται σε καθεστώς λιμού, με πάνω από 50.000 παιδιά να πεθαίνουν κάθε χρόνο από υποσιτισμό. Το 2022 ξέσπασε και μεγάλη επιδημία χολέρας, από την οποία μολύνθηκαν πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι.

🔎Τι θα γίνει εκεί; Κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει ποιος εκ των Σαουδικής Αραβίας ή Ιράν θα επικρατήσει τελικά, δεδομένου ότι οι χώρες είναι πανίσχυρες περιφερειακά και μια ήττα τους, έστω και δι’ αντιπροσώπων, θα θεωρηθεί εθνική προσβολή. Τα Εμιράτα μπήκαν σφήνα προκρίνοντας ως μέσο εκτόνωσης τον χωρισμό του νότου, αλλά οι Σαουδάραβες δεν αισθάνονται καλά με το να ελέγχουν το νότιο κομμάτι. Ο βοράς είναι που τους καίει και η γειτνίαση των Χούθι με τις δικές τους νοτιοδυτικές επαρχίες, τις οποίες οι Υεμενίτες θεωρούν δικό τους έδαφος. Δεν είναι εύκολο να αποδεχτούν ένα καθεστώς σε γειτονική χώρα, το οποίο θα αμφισβητεί ανοιχτά την κυριαρχία τους. Ειδικά όταν γνωρίζουν ότι από πίσω βρίσκονται οι μουλάδες της Τεχεράνης.

🔎To Ιράν είδε την εξέγερση των Χούθι ως μια εξαιρετική ευκαιρία να βάλει πραγματικό πόδι στη χερσόνησο και να προσθέσει ένα αγκάθι στη ΣαουδικήΑραβία. Υπολογίζεται ότι οι σιίτες που υπάρχουν στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας φτάνουν μέχρι και το 15% του πληθυσμού και είναι συγκεντρωμένοι στα ανατολικά παράλια, αυτά που «βλέπουν» προς το Ιράν και κολυμπάνε στο πετρέλαιο. Αν μπουν κι αυτοί στο παιχνίδι, η αραβική χερσόνησος θα ανάψει για τα καλά.

Οκλαχόμα: To "χερούλι του τηγανιού" με την πικρή ιστορία!

 

Τα σύνορα μεταξύ των πολιτειών των ΗΠΑ είναι, ως επί το πλείστον, ευθείες γραμμές. Ορισμένες πολιτείες, μάλιστα, όπως το Γουαϊόμινγκ ή το Κολοράντο, είναι τέλεια παραλληλόγραμμα. Όσο φεύγουμε από τα ανατολικά και πηγαίνουμε προς τη δύση, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι ευθείες.

🔎Οπότε, αυτό το παράξενο σχήμα που έχει η Οκλαχόμα βαράει στο μάτι. Αυτό το παραλληλόγραμμο, δηλαδή, που μοιάζει σαν να θέλει να χωρίσει σώνει και καλά το Τέξας, τη πολιτεία που βρίσκεται νότια της Οκλαχόμα, με το Κάνσας, την πολιτεία που βρίσκεται βόρεια.

🔎Οι Αμερικανοί βρήκαν μια πολύ ταιριαστή ονομασία γι’ αυτή τη συνοριακή ανωμαλία: Oklahoma Panhandle, δηλαδή «το χερούλι του τηγανιού της Οκλαχόμα»! Πράγματι, δεν μοιάζει η πολιτεία ολόκληρη σαν τηγάνι κι αυτό το παραλληλόγραμμο σαν χερούλι;

🔎Η ιστορία, βέβαια, αυτού του παραλληλογράμμου μόνο χιουμοριστική δεν είναι. Για την ακρίβεια, προέρχεται από τις πιο μαύρες μέρες των ΗΠΑ, τις εποχές των σκλάβων, του διαχωρισμού των πολιτειών ανάλογα με το αν δέχονται ή όχι τη δουλειά (free state και slave state) και εν τέλει του εμφυλίου πολέμου, που ρήμαξε την Αμερική.

🔎Πριν το 1800, λοιπόν, η περιοχή που σήμερα βρίσκονται αυτές οι πολιτείες ήταν γαλλική. Μια τεράστια περιοχή, η οποία σήμερα αντιστοιχεί σε όλες σχεδόν τις μεσοδυτικές ΗΠΑ. Η έκτασή της υπερέβαινε τα 2,1 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή όση είναι η έκταση όλης της δυτικής Ευρώπης πλην της Σκανδιναβίας! Φυσικά στην περιοχή αυτή βρίσκονταν ελάχιστοι λευκοί, κυριαρχούσαν οι ινδιάνικες φυλές, οπότε η κυριαρχία της Γαλλίας ήταν εν πολλοίς στα χαρτιά.

🔎Το 1803 η Γαλλία του Ναπολέοντα αποφάσισε να πουλήσει αυτή την τεράστια περιοχή στις ΗΠΑ. Ο Ναπολέων είχε πολλές φιλοδοξίες λίγα χρόνια πριν, να ενισχύσει τις γαλλικές αποικίες στη βόρεια Αμερική, πλην όμως απογοητεύθηκε επειδή δεν μπόρεσε να καταστείλει ούτε καν την εξέγερση στην Αϊτή. Έτσι πείστηκε από τον τότε Αμερικανό πρόεδρο Τόμας Τζέφερσον να πουλήσει τη γη έναντι 80 εκατομμυρίων φράγκων, περίπου 15 εκατομμυρίων δολαρίων της εποχής, τα οποία σήμερα (αν μπορεί να υπάρξει απευθείας αναλογία) αντιστοιχούν περίπου σε 370 εκ. δολάρια. Μπιρ παρά δηλαδή. Η κίνηση αυτή έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «η αγορά της Λουιζιάνα» (Louisiana Purchase).

🔎Οι Αμερικανοί, λοιπόν, απέκτησαν μια τεράστια ακατοίκητη περιοχή, στην οποία η προηγούμενη διοίκηση δεν ασκούσε έλεγχο. Γιατί έδωσαν τα λεφτά; Για να αποκτήσουν το «νόμιμο» (sic) δικαίωμα να κατακτήσουν εδάφη, είτε με συνθήκες, είτε με πόλεμο, με τις ινδιάνικες φυλές που ζούσαν εκεί. Και να επεκταθούν προς τη δύση.

🔎Μετά απ’ αυτή την αγορά, οι Αμερικανοί απέκτησαν πολλά κοινά σύνορα με την άλλη αυτοκρατορία της περιοχής, το Μεξικό. Το οποίο τότε κατείχε όλο το κομμάτι που σήμερα είναι οι δυτικές ΗΠΑ, συν την περιοχή που σήμερα την γνωρίζουμε ως πολιτεία του Τέξας.

🔎Όπως γνωρίζουμε, οι 13 αρχικές πολιτείες των ΗΠΑ βρίσκονται στα ανατολικά της χώρας. Η διαδικασία ήταν περίπου η εξής: Κάθε νέο έδαφος, πριν γίνει «πολιτεία» (state) με δικαιώματα ψήφου κτλ. περνούσε κάποια χρόνια στο καθεστώς της «περιοχής» (territory). Αυτό γινόταν με όλες τις περιοχές που οργάνωναν οι ΗΠΑ κατά την επέκτασή τους προς τη δύση. Έτσι έγινε και με τις πολιτείες που προέκυψαν από την «Αγορά της Λουιζιάνα».

🔎Από τις αρχές του 19^ου αιώνα οι πολιτείες των ΗΠΑ χωρίστηκαν σε αυτές που απαγόρευαν τη δουλεία στο έδαφός τους (free states) και σ’ αυτές που την επέτρεπαν (slave states). Προφανώς όλες όσες ήταν υπέρ της δουλείας βρίσκονταν στο νότο, όπου κυριαρχούσαν τα τεράστια τσιφλίκια, όπου λίγες οικογένειες λευκών θησαύριζαν καλλιεργώντας βαμβάκι με τη δουλειά εκατοντάδων χιλιάδων μαύρων σκλάβων.

🔎Η Πενσυλβάνια, στο βορρά, ήταν η πρώτη πολιτεία που κατήργησε τη δουλεία ήδη από το 1780 κι ακολούθησαν άλλες γειτόνισσές της, πλην όμως κάθε πολιτεία είχε δικαίωμα να αποφασίσει. Απλά, κάθε «περιοχή» που εξελισσόταν διοικητικά σε «πολιτεία», έπρεπε να ξεκαθαρίσει αν μπαίνει στην ένωση των ΗΠΑ ως «free state» ή ως «slave state»¨.

🔎Το 1820 έγινε ο πρώτος γεωγραφικός διακανονισμός σ’ αυτή τη διαμάχη, που έχει και άμεση σχέση με την ιστορία μας. Εκείνη τη χρονιά έγιναν οι τελικές διαπραγματεύσεις για την «περιοχή» του Μισούρι (που υπήρχε από το 1812) να μπει στην ένωση ως «πολιτεία» τον επόμενο χρόνο. Με δεδομένο, όμως, ότι το Μισούρι υποστήριζε τη δουλεία, κι επειδή οι βόρειοι έβλεπαν τις πολιτείες αυτές να «σπρώχνουν» όλο και πιο βόρεια, έκαναν κάτι αυθαίρετο. Χάραξαν μια ευθεία γραμμή στον 36^ο30’ παράλληλο και όρισαν ότι από εκείνο το σημείο και βόρεια «απαγορεύεται» να εισέλθει στην ένωση κάποια πολιτεία που υποστηρίζει τη δουλειά. Νότια απ’ αυτό το σημείο μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν. Αυτή η διάταξη, την οποία δέχτηκαν όλοι, ονομάστηκε «Missouri Compromise», ο Συμβιβασμός του Μισούρι.

🔎To 1836 η περιοχή του σημερινού Τέξας, η οποία ανήκε στο Μεξικό, αλλά είχε αρκετά μεγάλο πληθυσμό Αγγλοσαξώνων αποίκων, επαναστάτησε. Με τις πλάτες των ΗΠΑ, βέβαια. Οι Τεξανοί ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους ως «Δημοκρατία του Τέξας» και πολεμούσαν με το στρατό του Μεξικού για εννέα χρόνια. Μάλιστα το 1836 έγινε και η περίφημη «μάχη του Άλαμο», όπου οι υπερασπιστές του ομώνυμου φρουρίου σκοτώθηκαν μέχρι ενός από τον μεξικανικό στρατό. Το γεγονός πήρε ιδιαίτερες διαστάσεις διότι μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Ντέιβι Κρόκετ, ένας λαϊκός πολεμιστής-ήρωας της εποχής, που’ χε διατελέσει και βουλευτής. Έγινε και ταινία το 1960, με τον Τζων Γουέιν να σκηνοθετεί και να παίζει και τον βασικό ρόλο του Κρόκετ.

🔎Οι Τεξανοί κατάφεραν με αλλεπάλληλες νίκες έκτοτε να κατατροπώσουν τον μεξικανικό στρατό και το 1845 η «ανεξαρτησία» τους αναγνωρίστηκε. Αμέσως, όμως, οι ίδιοι την απαρνήθηκαν, κάνοντας αυτό που είχαν στο μυαλό τους εξαρχής: Αίτηση να γίνουν μια από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το αίτημα τους, φυσικά, έγινε δεκτό ένα χρόνο αργότερα.

🔎Υπήρχε, όμως, ένα πρόβλημα. Το Τέξας, ως νότια πολιτεία, μπήκε στην ένωση υποστηρίζοντας τη δουλεία. Τα σύνορά του, όμως, έφταναν ως των 37^ο παράλληλο, εκεί που ξεκινούσε η περιοχή (territory) του Κάνσας.

🔎Τι έγινε, λοιπόν; Οι ΗΠΑ δέχτηκαν μεν το Τέξας ως πολιτεία υπέρ της δουλείας, αλλά «αναπροσάρμοσαν» τα βόρεια σύνορά του στον 36^ο30’ παράλληλο, ώστε να είναι σύμφωνα με τον «Συμβιβασμό του Μισούρι»! Υπήρχε, βέβαια, ένα μικρό κομματάκι γης, με πλάτος μόλις 55 χιλιόμετρα και μήκος 267 χιλιόμετρα, το οποίο έμεινε εκτός συνόρων του Τέξας. Αυτό που αργότερα έγινε το «χερούλι του τηγανιού» της Οκλαχόμα.

🔎Αυτό το κομμάτι, λοιπόν, δεν το πήρε κανείς επί σχεδόν μισό αιώνα. Το Κάνσας, που βρισκόταν στο βορρά (αφού ήταν πολιτεία που μπήκε στην ένωση όντας εναντίον της δουλείας) δεν μπορούσε, με ομοσπονδιακό νόμο, να «επεκτείνει» τα σύνορά του προς το νότο, αφού θεωρητικά η περιοχή ανήκε στο Τέξας.

🔎Η Οκλαχόμα, που τελικά το πήρε, ήταν εκείνη την εποχή χωρισμένη σε δύο κομμάτια, από τα πιο υπανάπτυκτα οικονομικά σε όλες τις ΗΠΑ. Το ανατολικό κομμάτι, μάλιστα, επειδή ήταν κατάξερο και χωρίς κανένα (τότε) οικονομικό ενδιαφέρον, οι ΗΠΑ το προόριζαν για να εγκαταστήσουν εκεί ινδιάνικες φυλές. Και πράγματι το έκαναν με διάφορους λαούς, οι οποίοι απέκτησαν με χαρτιά τη δική τους περιοχή εκεί και την έχουν μέχρι σήμερα.

🔎Βεβαίως, αργότερα ανακαλύφθηκε πετρέλαιο και φυσικό αέριο στις περιοχές των Ινδιάνων, αλλά την είχε ήδη πατήσει η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Απλά έφτασε στο σημείο να εξαθλιώσει σε τέτοιο βαθμό τις ζωές των Ινδιάνων που μετακόμισαν εκεί για να ζήσουν, που πήρε τα δικαιώματα εξόρυξης σχεδόν τζάμπα. Και βρέθηκαν πολλοί απατεώνες και τυχοδιώκτες, οι οποίοι εκμεταλλεύθηκαν τους Ινδιάνους με το χειρότερο τρόπο (πολύ διδακτική επ’ αυτού είναι η πρόσφατη κινηματογραφική ταινία «Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού», που βασίζεται σε αληθινά γεγονότα).

🔎Από το 1846, λοιπόν, αυτή η περιοχή ήταν επισήμως «ομοσπονδιακή ιδιοκτησία» (federal property). Δηλαδή τίποτα, στην ουσία. Καμία πολιτεία ή περιοχή από τις γειτονικές δεν είχε δικαιοδοσία εκεί. Στους χάρτες ονομαζόταν μέχρι και «Γη του Κανένα» (No Man’s Land)! Ακόμα κι όταν το Κάνσας έγινε πολιτεία των ΗΠΑ το 1861, λίγο πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος, δεν διεκδίκησε αυτό το κομμάτι.

🔎Μη νομίζεις ότι αυτό το μικρό παραλληλόγραμμο ήταν έρημο και ξερό. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μεγάλο λιβάδι. Από το οποίο, όμως, περνούσε μέχρι και η σιδηροδρομική γραμμή της Σάντα Φε, η οποία χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από εμπόρους και αποίκους που έτρεχαν προς τις δυτικές πολιτείες. Έτσι, λοιπόν, κάποιοι πονηροί έτρεξαν στην περιοχή αυτή, εκμεταλλεύτηκαν την ακυβερνησία και έστησαν τεράστια ράντσα, διώχνοντας και τους Ινδιάνους Τσέροκι που βρίσκονταν εκεί.

🔎Οι ντόπιοι μεγαλοκτηματίες, οι οποίοι απέκτησαν σιγά-σιγά και δικαιώματα, έφτασαν μέχρι και στο Λευκό Οίκο το αίτημα να αναγνωριστεί αυτό το παραλληλόγραμμο ως αυτόνομη περιοχή (territory) των ΗΠΑ με το όνομα Σίμαρον. Έφτιαξαν, μάλιστα, και τοπική «κυβέρνηση». Η Ουάσιγκτον, πάντως, δεν φαίνεται ποτέ να εξέτασε σοβαρά το αίτημα. Το 1890 αποφάσισε να «ενώσει» αυτό το κομμάτι με δύο περιοχές (Oklahoma Territory και Indian Territory, το ανατολικό κομμάτι που αναφέραμε προηγουμένως) και να φτιάξει μια ενιαία «περιοχή της Οκλαχόμα», η οποία έγινε τελικά πολιτεία των ΗΠΑ το 1907.

🔎Η περιοχή επλήγη ιδιαίτερα οικονομικά τόσο από την ξηρασία τη δεκαετία του 1930 (με τεράστιες αμμοθύελλες να σαρώνουν τα πάντα και να καταστρέφουν καλλιέργειες και βοσκοτόπια), όσο και από το οικονομικό κραχ. Έφυγε σχεδόν ο μισός πληθυσμός. Το τοπικό σκηνικό μεταφέρθηκε με την εξαίσια γραφή του Τζον Στάινμπεκ στα Σταφύλια της Οργής, το βραβευμένο βιβλίο του επίσης βραβευμένου με Νόμπελ συγγραφέα, που έγινε βέβαια και κινηματογραφική ταινία.

🔎Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, σ’ αυτό το μικρό παραλληλόγραμμο ζουν πια 27.000 άνθρωποι. Οι περισσότεροι (το 36%) είναι ισπανόφωνοι, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Οκλαχόμα που κυριαρχούν οι μη-ισπανόφωνοι λευκοί (στα δυτικά) και οι Ινδιάνοι (στα ανατολικά).

🔎Η περιοχή πια είναι από τις πιο φτωχές στις ΗΠΑ. Το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα υπολογίστηκε σε μόλις 16.500 δολάρια. Το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα σε όλες τις ΗΠΑ είναι 78.000 δολάρια. Πενταπλάσιο.

Κι όμως, ο εθνικός ύμνος της Ισπανίας είχε στίχους! Ποιοι θέλουν να (ξανα)αποκτήσει

Όσοι παρακολουθούν από παλιά ποδοσφαιρικές μεταδόσεις, ασφαλώς θα θυμούνται τη γκάφα που είχε γίνει κάποτε με τον ισπανικό εθνικό ύμνο. Βλέποντας τα σοβαρά πρόσωπα των παικτών να παρελαύνουν ένα-ένα στην κάμερα πριν από έναν αγώνα της Ισπανίας, χωρίς να ανοιγοκλείνουν καν τα χείλη τους την ώρα που παιζόταν το «Marcha Real», ο εκφωνητής αναφώνησε: «Εδώ βλέπετε τους παίκτες να αρνούνται να τραγουδήσουν τον εθνικό τους ύμνο, σημάδι του πόσο βαθιά διχασμένη εθνικά είναι η Ισπανία»!

🔎Από εκείνη τη γκάφα έγινε πια γνωστή και στο κοινό και στους δημοσιογράφους, αθλητικούς και μη, η πληροφορία ότι ο ισπανικός εθνικός ύμνος δεν έχει λόγια. Κι έτσι περάσαμε στο αντίθετο άκρο: Κάθε φορά που υπάρχει ποδοσφαιρική μετάδοση της εθνικής Ισπανίας, ο εκφωνητής να μας ενημερώνει ότι ο εθνικός ύμνος δεν έχει λόγια, διότι έτσι προσπαθούν να συμβιώσουν οι διαφορετικές εθνότητες της χώρας χωρίς να εξάπτονται τα μίση και τα πάθη.

🔎Απ’ όλα αυτά έχει προκύψει η εντύπωση ότι ο ισπανικός εθνικός ύμνος δεν είχε ποτέ του λόγια. Μέγα λάθος! Φυσικά και είχε στίχους, μάλιστα τρεις-τέσσερις διαφορετικές εκδοχές! Η «μουγκή» βερσιόν του ισχύει μόνο τα τελευταία 45 χρόνια. Και κάποιοι έχουν βάλει σκοπό της ζωής τους να ξαναδώσουν λόγια στο εθνικό τους τραγούδι, έστω κι αν το επιχειρούν με κάπως άγαρμπο τρόπο.

🔎Ας το πάρουμε από την αρχή το πράγμα. Εν αρχή ην η μελωδία.

🔎Αυτή η μελωδία, λοιπόν, δημιουργήθηκε το 1761, είναι από τις πιο παλιές που βρίσκονται ακόμα σε χρήση ως εθνικός ύμνος. Όταν εκδόθηκε η παρτιτούρα, ο πλήρης τίτλος της ήταν «Libro de la Ordenanza de los Toques de Pífanos y Tambores que se tocan nuevamente en la Ynfanta Española», αν αγαπάς Θεό! Ήταν μια μελωδία στρατιωτικού εμβατηρίου, για τρομπέτες και τύμπανα, που ακουγόταν στις προελάσεις του πεζικού, και στη συνέχεια στις στρατιωτικές παρελάσεις. Ως συνθέτης αναφέρεται ο Μανουέλ ντε Εσπινόζα, αν και υπάρχει ακόμα ένα μπέρδεμα σχετικά με το ποιος είχε την αρχική ιδέα της μελωδίας και ποιος την τελειοποίησε.

🔎Λίγα χρόνια μετά τη σύνθεση, η μελωδία έγινε η επίσημη μουσική του ισπανικού πεζικού, σύμφωνα με διάταγμα του τότε βασιλιά Καρόλου Γ’. Τότε κανείς δεν ασχολήθηκε με το να βάλει λόγια, αρκούσε η μελωδία. Οι στρατιώτες δεν τραγουδάνε όταν έκαναν προέλαση. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς να αλλάξει η μελωδία, τελικά αυτή παρέμεινε. Επισήμως άλλαξε μόνο στο μικρό διάστημα του 20^ου αιώνα που η Ισπανία ήταν δημοκρατική (1931-39), πριν την επικράτηση του φρανκικού καθεστώτος.

🔎Λεπτομέρεια, σημαντική: Παρ’ ότι ο ύμνος είναι πολύ παλιός, πρακτικά τα πνευματικά  δικαιώματα ανήκαν σ’ αυτόν που τον ενορχήστρωσε πρώτος και κατέθεσε την παρτιτούρα στα επίσημα αρχεία του ισπανικού κράτους. Αυτός που το έκανε ήταν ο Μπαρτολομέ Πέρεζ Κάσας, το 1808, όταν κατέγραψε την επίσημη βερσιόν σε τόνο Ρε μείζονα. Τα δικαιώματα παρέμειναν μια γκρίζα διαδικασία για σχεδόν δύο αιώνες. Για να μην έχει άλλα προβλήματα, το ισπανικό κράτος πλήρωσε περίπου 800.000 ευρώ στους απογόνους του Κάσας το 1997 για να αποκτήσει κι επίσημα τα δικαιώματα…

🔎Τα λόγια τώρα. Η πρώτη απόπειρα να μπουν λόγια στον εθνικό ύμνο ήταν από τον Εντουάρντο Μαρκίνια, έναν ποιητή με καταγωγή από την Καταλωνία, ο οποίος όμως ήταν φανατικός βασιλικός. Το 1931, εκμεταλλευόμενος την επέτειο των ασημένιων γάμων (25χρονα) του βασιλιά Αλφόνσο Γ’, του παρουσίασε τα λόγια, σαν δώρο. Ο βασιλιάς ενθουσιάστηκε και είπε ότι θα τα παρουσιάσει ακριβώς την ημέρα της επετείου, στις 31 Μαϊου.

🔎Δεν πρόλαβε. Στις 12 Απριλίου έγιναν δημοτικές εκλογές σε όλη τη χώρα, που είχαν πάρει το χαρακτήρα δημοψηφίσματος για τη δημοκρατία ή τη βασιλεία. Οι δημοκρατικοί επικράτησαν παντού κι ο Αλφόνσο εγκατέλειψε τη χώρα μετά από δύο μέρες.

🔎Όταν επικράτησε ο Φράνκο, επέβαλλε τα δικά του λόγια στον εθνικό ύμνο. Τα έγραψε ο Χοσέ Μαρία Πεμάν, από τους προβεβλημένος πνευματικούς ανθρώπους της Ισπανίας (δημοσιογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, πεζογράφος) και φανατικός θαυμαστής του Φράνκο. Τα λόγια ξεκινούσαν με «¡Viva España!», ζήτω η Ισπανία, το οποίο στα δικά μας ουδέτερα αυτιά φαντάζει λογικότατο, ωστόσο στη χώρα συνδέθηκε με την καταπίεση των άλλων «εθνικών κοινοτήτων» (ιδίως των Καταλανών) πλην των Καστιλιάνων.

🔎Όταν πέθανε ο Φράνκο και κατέρρευσε το καθεστώς του, ένα από τα πρώτα πράγματα που έγιναν ήταν να καταργηθούν τα λόγια στον εθνικό ύμνο. Βεβαίως πρέπει να τονίσουμε ότι εκείνη την εποχή το συνηθισμένο «πρωτόκολλο» για τους αθλητικούς αγώνες ήταν οι παίκτες να κάθονται προσοχή, αγέλαστοι, σε ένδειξη σεβασμού, κι όχι να τραγουδάνε τον εθνικό ύμνο (κάποιοι μάλιστα με υπέρμετρο πάθος). Οπότε οι εκάστοτε παίκτες της εθνικής Ισπανίας που ήταν π.χ. Καταλανοί ή Βάσκοι δεν υποχρεώνονταν να τραγουδούν τον εθνικό ύμνο, σε ένδειξη ομοψυχίας. Το τραγούδι του εθνικού ύμνου είναι «μόδα» των τελευταίων δεκαετιών, ειδικά όταν έγιναν μόδα τα κοντινά τηλεοπτικά πλάνα στους αθλητές.

🔎Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει προσπάθειες για να μπουν λόγια στον εθνικό ύμνο. Μάλιστα μια από τις πιο παράξενες απόψεις είναι να προσπαθήσουν διάφοροι ποιητές να συνθέσουν έναν εθνικό ύμνο που να εξυμνεί όλες τις εθνικές κοινότητες της Ισπανίας και να έχει στίχους απ’ όλες τις γλώσσες που αναγνωρίζονται ως επίσημες (καστιλιάνικα, καταλανικά, γαλιθιάνικα, βασκικά κτλ.)! Κάτι τέτοιο, φυσικά, είναι πάρα πολύ δύσκολο.

🔎Η προπάθεια που έφτασε πιο κοντά σε κάποιο αποτέλεσμα ήταν και αυτή που κατέληξε σε φιάσκο! Το 2007 ο Αλεχάντρο Μπλάνκο, τότε πρόεδρος της Ισπανικής Ολυμπιακής Επιτροπής, επισκέφθηκε το θρυλικό Άνφιλντ, την έδρα της Λίβερπουλ, για έναν αγώνα Τσάμπιονς Λιγκ με τη Μπαρτσελόνα. Εκστασιασμένος από το “You’ll Never Walk Alone” που τραγουδούσε όλο το γήπεδο, δήλωσε στη συνέχεια ότι δεν γίνεται η Ισπανία να μην έχει λόγια στον εθνικό της ύμνο και μάλιστα θα κινήσει τις διαδικασίες για να αποκτήσει στίχους η εθνική μελωδία, ενόψει μάλιστα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2016, τους οποίους διεκδικούσε η Μαδρίτη!

🔎Το πράγμα γρήγορα εκτροχιάστηκε, επειδή μεταβλήθηκε σε… reality show! Το εθνικής εμβέλειας τηλεοπτικό κανάλι Telecinco, με τη σύμφωνη γνώμη της Ολυμπιακής Επιτροπής, ανέλαβε να οργανώσει έναν διαγωνισμό στίχων, στον οποίο ο νικητής θα προέκυπτε με… televoting! O διαγωνισμός πράγματι έγινε και στον τελικό «προκρίθηκαν» 25 διαφορετικές παραλλαγές στίχων. Το κανάλι ζήτησε από τους τηλεθεατές να ψηφίσουν ανάμεσα σ’ αυτούς. Έλαβε μόνο 40.000 τηλεφωνήματα, σε πληθυσμό σχεδόν  45 εκατομμυρίων. Νικήτρια βερσιόν αναδείχτηκε αυτή του 80χρονου Ενρίκε Φερνάντες ντε Λούικε, ο οποίος εκτός από ποιητής ήταν και εκδότης καλλιτεχνικών περιοδικών.

🔎Μπροστά στην κραυγαλέα αυτή έλλειψη ενδιαφέροντος, η Ολυμπιακή Επιτροπή δήλωσε ότι θα κάνει «δικό της» διαγωνισμό για στίχους και, μάλιστα, όρισε μια επιτροπή από ανθρώπους του πνεύματος για να τους αξιολογήσουν. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Επιτροπής οι συμμετοχές ξεπέρασαν τις 7.000 (!), ωστόσο επίσημα στοιχεία ποτέ δεν είδαν το φως της δημοσιότητας. Νικητής αυτού του διαγωνισμού υπήρξε ο Παουλίνο Κουμπέρο, που τότε δήλωνε άνεργος. Πάλι, όμως, οι στίχοι ξεκινούσαν με το «Ζήτω η Ισπανία!» που θεωρήθηκε εθνικιστικό, άρχισε πάλι μεγάλη γκρίνια, έτσι η ιδέα εγκαταλείφθηκε.

🔎Προς το παρόν, οι μόνοι που επισήμως επιθυμούν να έχει στίχους ο ισπανικός εθνικός ύμνος είναι οι εκπρόσωποι του ακροδεξιού κόμματος Vox του Σαντιάγκο Αμπασκάλ. Και μάλιστα δεν θέλουν νέους, αλλά να «αναβιώσουν» αυτοί της φρανκικής εποχής! Εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς γιατί.

Ουακάν: Ο διάδρομος που έγινε "μαξιλάρι ασφαλείας"

 Έχεις παρατηρήσει ποτέ από κοντά τον χάρτη του Αφγανιστάν; Αν το έχεις κάνει, αποκλείεται να μην σου δημιουργήθηκε η απορία γιατί είναι τόσο περίεργα τα ανατολικά του σύνορα. Αυτό το… τσουτσούνι (μετά συγχωρήσεως) που τεντώνεται προς τα ανατολικά και χωρίζει το Τατζικιστάν από το Πακιστάν, λες και θέλει σώνει και καλά να συναντήσει την Κίνα.

🔎Αυτό το παράδοξο σύνορο έχει πολύ μεγάλη ιστορία. Παραμένει αναλλοίωτο για πάνω από 130 χρόνια και, όπως δείχνουν τα πράγματα, θα μείνει εκεί για πολύ καιρό ακόμα. Ακόμα κι αν οι συσχετισμοί στην περιοχή έχουν αλλάξει δραματικά, κανείς δεν έχει σκοπό να καταργήσει την λεπτή λωρίδα γης, που δημιουργήθηκε για να λειτουργεί σαν αμορτισέρ (!) και να απορροφά την πίεση τριών μεγάλων δυνάμεων.

🔎Κατ’ αρχάς, το όνομα: Η συγκεκριμένη περιοχή ονομάζεται Ουακάν. Για την ακρίβεια, Διάδρομος του Ουακάν (Wakhan Corridor), δεδομένου ότι Ουακάν λέγεται και η περιοχή και βόρεια και νότια απ’ αυτή τη λωρίδα. Και λέγεται Ουακάν διότι εκεί κατοικούν οι Ουακί, μια μικρή ιρανική φυλή, που αριθμεί περίπου 50.000-100.000 ψυχές (ακριβής απογραφή δεν έχει γίνει ποτέ).

🔎Οι Ουακί έχουν την ατυχία να θεωρούν τόπο τους μια περιοχή που βρίσκεται ακριβώς στα σύνορα μεταξύ δύο μεγαλύτερων λαών, των Τατζίκων και των Παστούν. Οι οποίοι, ως μεγάλοι, θεωρούν τους Ουακί μια από τις «υπο-ομάδες» τους. Για τους Τατζίκους, οι Ουακί είναι «ορεινοί Τατζίκοι». Για τους Παστούν, οι Ουακί είναι «ορεινοί Παστούν». Μύλος.

🔎Σα να μην έφτανε αυτή η διαμάχη, η πατρίδα των Ουακί είναι πραγματικό κλειδί για τον έλεγχο μιας πολύ μεγαλύτερης περιοχής. Ανάμεσα σε δύο τεράστιους ορεινούς όγκους, τις οροσειρές Χιντοκούς και Κορακοράμ, αλλά κι ανάμεσα σε δύο ποτάμια, τον Παμίρ και τον Παντζ (τον οποίο οι αρχαιολάτρες θα θυμούνται από το παλιό του όνομα, Ώξος). Τα δύο ποτάμια πηγάζουν από εκείνη την περιοχή και κάποια στιγμή ενώνονται για να σχηματίσουν τον Αμού Ντάρια, έναν από τους σημαντικότερους ποταμούς της Κεντρικής Ασίας.

🔎Αυτή τη στρατηγική κοιλάδα, που κρατάει τα κλειδιά των περασμάτων από τα βουνά στην ανοιχτωσιά της Κίνας, προφανώς και τη… λιγουρεύονταν όλες οι μεγάλες δυνάμεις της περιοχής. Για να… τριτώσει το κακό για τους άτυχους Ουακί, ακριβώς πάνω στην κοιλάδα τους «συναντήθηκαν» τα σύνορα τριών μεγάλων δυνάμεων, της Βρετανίας, της Ρωσίας και της Κίνας.

🔎Από τα αρχαία χρόνια αυτή η κοιλάδα υπήρξε το πέρασμα από την κεντρική Ασία στην Κίνα. Μέχρι και ο Μάρκο Πόλο λέγεται ότι πέρασε από εκεί, αν και δεν έχει αποδειχτεί, μόνο κατά προσέγγιση, επειδή οι ονομασίες των περιοχών και των λαών που συνάντησε έχουν αλλάξει τόσες φορές. Σύμφωνα, πάντως, με τους πιο πρόσφατους δυτικούς ταξιδιώτες που έφτασαν εκεί, υπήρχαν πολλά καραβάνια με μικρόσωμα άλογα, που πηγαινοέρχονταν από και προς την Κίνα.

🔎(Αν ρίξεις μια ματιά στο χάρτη στην αρχή του κειμένου, θα δεις γιατί αυτή η περιοχή είναι από τις πιο μπερδεμένες του κόσμου. Στην «επίσημη» απεικόνιση του Google Maps τα σύνορα των κρατών (Τατζικιστάν-Κίνας, Κίνας-Ινδίας, Ινδίας-Πακιστάν) εμφανίζονται διακεκομμένα, δηλαδή δεν έχουν καθοριστεί ακριβώς, ούτε αναγνωρίζονται κι από τις δύο πλευρές).

🔎Το «Μεγάλο Παιχνίδι», όπως επικράτησε να λέγεται διεθνώς (Great Game) η προσπάθεια της Ρωσίας και της Βρετανίας να ελέγξουν την κεντρική Ασία, θέλει ένα μεγάλο άρθρο από μόνο του. Δολοπλοκίες, συμβιβασμοί, κατασκοπείες, δολοφονίες, ίντριγκες και ό,τι άλλο βάλει ο νους χρησιμοποίησαν πράκτορες των δύο μεγάλων αυτοκρατοριών, προκειμένου να πείσουν διάφορους φύλαρχους, μαχαραγιάδες και εμίρηδες και να τους πάρουν με το μέρος τους.

🔎Ολόκληρη η περιοχή που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε σήμερα «Αφγανιστάν» επέζησε από την αποικιοκρατική αδηφαγία των μεγάλων δυνάμεων ουσιαστικά γι’ αυτό το λόγο. Για να παίξει το ρόλο του αμορτισέρ και να απορροφά την πίεση. Να μην υπάρχουν κοινά σύνορα μεταξύ της Βρετανίας (που ήλεγχε από τον 19^ο αιώνα όλη την περιοχή που σήμερα ονομάζουμε Ινδία και Πακιστάν) και της Ρωσίας που είχε κατακτήσει τους (νομαδικούς κατά βάση) λαούς της Κεντρικής Ασίας.

🔎Τα συμφέροντα στην περιοχή αυτή μπλέχθηκαν ακόμα περισσότερο, επειδή στα ανατολικά βρίσκεται η Κίνα και στα δυτικά το Ιράν. Δύο πανάρχαιες αυτοκρατορίες, οι οποίες σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκονταν δεν μπορούσε κανείς να τις παραβλέψει.

🔎Ο πρώτος διαχωρισμός της περιοχής έγινε το 1873, όταν χαράχτηκαν τα σύνορα μεταξύ της τσαρικής Ρωσίας και του (τυπικά ανεξάρτητου, αλλά ελεγχόμενου από τους Βρετανούς) Αφγανιστάν. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν το σύνορό τους να ακολουθήσει τον ρου των δύο ποταμών που αναφέραμε, του Παμίρ και του Παντζ. Αυτό είναι και σήμερα το σύνορο μεταξύ του Αφγανιστάν από τη μία και των Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν από την άλλη.

🔎Το 1893, όμως, η Βρετανία αποφάσισε να χαράξει κι αυτή σύνορα με το Αφγανιστάν. Τις διαπραγματεύσεις εκ μέρους της Αυτοκρατορίας ανέλαβε ο σερ Χένρι Μόρτιμερ Ντούραντ, ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως σήμερα. Κι αυτό, διότι τα αυθαίρετα σύνορα που τράβηξε ισχύουν ακόμα και σήμερα και έχουν το όνομά του, αναφέρονται διεθνώς ως «Γραμμή Ντούραντ» (Durand Line).

🔎Δική του ιδέα ήταν να «αφήσει» την κοιλάδα του Ουακάν στο Αφγανιστάν, κι έτσι να δημιουργήσει ένα «μαξιλαράκι ασφαλείας» ανάμεσα στις βρετανικές γραμμές (που σήμερα είναι τα σύνορα του Πακιστάν) και τα τότε σύνορα της τσαρικής Ρωσίας (σήμερα Τατζικιστάν). Το μαξιλαράκι κάλυψε όλη την κοιλάδα κι έτσι ο δρόμος παρέμεινε αναλλοίωτος, το Αφγανιστάν διατήρησε τον εμπορικό του δρόμο που το συνδέει με την Κίνα.

🔎Μη φαντάζεσαι, βέβαια, ότι ο δρόμος είναι ανοιχτός και πολυσύχναστος. Το ακριβώς αντίθετο συμβαίνει. Η περιοχή έχει μαραζώσει και πληθυσμιακά, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του Αφγανιστάν (πριν πάρουν την εξουσία οι Ταλιμπάν το 2021) φιλοξενούσε περίπου 17.000 κατοίκους. Δρόμος στην ουσία δεν υπάρχει, ακόμα και τα παλιά μονοπάτια έχουν γίνει πλέον πολύ δύσβατα και για να γίνει κάτι οργανωμένο θα πρέπει να πέσουν πολλά λεφτά.

🔎Οι Αφγανοί, με το παλιό καθεστώς, καλόβλεπαν να ξεκινήσει μια προσπάθεια σύνδεσης με την Κίνα, όμως εκεί συνάντησαν την απόλυτη καχυποψία του Πεκίνου. Το οποίο ουσιαστικά δεν ήθελε κανένα σύγχρονο έργο στην κοιλάδα (δρόμους, γέφυρες κτλ.) διότι υπολόγιζε ότι εκεί που περνούν έμποροι μπορεί κάλλιστα να περάσουν και στρατιώτες. Κι η περιοχή έχει πρόσβαση στην επαρχία Σινκιάνγκ, μια από τις πιο «ευαίσθητες» της Κίνας.

🔎Ακόμα και οι διεθνώς απομονωμένοι Ταλιμπάν, που (ξανά)ανέλαβαν την εξουσία το 2021, δεν έχουν σταματήσει τα προσπάθειες. Έθεσαν το θέμα στο Φόρουμ των Ιμαλαϊων για την Διεθνή Συνεργασία, μια ετήσια συνάντηση των χωρών της περιοχής, τον Οκτώβριο του 2023. Οι Κινέζοι χαμογέλασαν πλατιά και έφυγαν.

Πώς ήταν η Ευρώπη το 1938; Καθεστώς, ηγέτες και γεγονότα σε ΟΛΑ τα κράτη

 «Αυτή η κατάσταση στην Ευρώπη μοιάζει με το 1938»! Πόσες φορές δεν έχεις διαβάσει ή ακούσει αυτή τη φράση τους τελευταίους μήνες;

🔎Η Ευρώπη ζει μια προσπάθεια μεγάλης δύναμης (Ρωσίας) να ενσωματώσει εδάφη που θεωρεί δικά της επειδή εκεί ζουν ομόγλωσσοι και ομοεθνείς πληθυσμοί. Αυτή η προσπάθεια παραλληλίζεται με την προσπάθεια διεύρυνσης της ναζιστικής Γερμανίας με το αναγκαστικό Anschluss  (την ένωση δηλαδή της ομόγλωσσης Αυστρίας) και την «απελευθέρωση» της γερμανόφωνης περιοχής της Σουδητίας από την Τσεχοσλοβακία.

🔎Οι  ευρωεκλογές της Κυριακής 9 Ιουνίου έφεραν σε ακόμα πιο κεντρικό σημείο της πολιτικής σκηνής της Ευρώπης κόμματα που βρίσκονται στα δεξιά του πολιτικού άξονα, αυτά που αποκαλούνται από υπερ-εθνικιστικά ή υπερ-συντηρητικά ως ακροδεξιά, μέχρι και νεοφασιστικά. Όλο αυτό το σκηνικό παραλληλίζεται, επίσης, με το πολιτικό σκηνικό του 1938, με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης να έχουν ηγεσίες που είτε βρίσκονταν κοντά στο ναζιστικό καθεστώς, είτε το συμπαθούσαν, είτε προσπαθούσαν να συμβιώσουν μαζί του με τις μικρότερες δυνατές απώλειες.

🔎Ποιο ακριβώς, όμως, ήταν το πολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη το 1938; Σίγουρα η σκέψη πάει στον Χίτλερ και τον Μουσολίνι, Στάλιν, τον Τσάμπερλεϊν και τον Φράνκο, αλλά δεν έχει υπάρξει καμία «μαζεμένη» καταγραφή ΟΛΩΝ των καθεστώτων της Ευρώπης εκείνη την περίοδο. Για να διαπιστώσουμε ποιο ακριβώς ήταν το σκηνικό σε μια περίοδο, η οποία μοιάζει πολύ μ’ αυτή που διανύουμε, σύμφωνα με τους αναλυτές.

🔎Έτοιμοι να κάνουμε μια βουτιά στην ιστορία; Θα το κάνουμε «γκρουπάροντας» τα κράτη με γεωγραφικά κριτήρια, έτσι βγαίνουν καλύτερα συμπεράσματα.

ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

ΓΑΛΛΙΑ

🔎Από το 1936 είχε συσταθεί το Λαϊκό Μέτωπο, ουσιαστικά μια συμμαχία Σοσιαλιστών και Ριζοσπαστών (που είχαν άνετη πλειοψηφία 366 εδρών από τις συνολικά 608) αλλά με τη στήριξη και των κομουνιστών και μετριοπαθών κεντρώων βουλευτών. Η χώρα εκείνη τη χρονιά άλλαξε τρεις (!) πρωθυπουργούς: Τον Καμίλ Σοτάμπ μέχρι τις 13 Μαρτίου, τον εμβληματικό Λεόν Μπλουμ για λιγότερο από έναν μήνα (13 Μαρτίου-10 Απριλίου) και τον Εντουάρ Νταλαντιέρ να κλείνει αυτή τη σκυταλοδρομία.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

🔎Ο Αδόλφος Χίτλερ και το ναζιστικό κόμμα του (πλήρης ονομασία Εθνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα των Γερμανών Εργατών) μπήκε στον πέμπτο χρόνο δικτατορικής διακυβέρνησης της χώρας (η βουλή είχε καταργηθεί το 1933). Έγιναν και… εκλογές στις 10 Απριλίου, με το Ράιχσταγκ (τη Βουλή) να στελεχώνεται από 814 μέλη του ναζιστικού κόμματος, του μοναδικού επίσημου. Είχε προηγηθεί στις 10 Μαρτίου η «ένωση» με την Αυστρία, ουσιαστικά η κατάκτηση της χώρας. Στις 29 Σεπτεμβρίου στο Μόναχο η Βρετανία, ηΓαλλία  και η Ιταλία συμφωνούν στην «ενσωμάτωση» της Σουδητίας, των γερμανόφωνων περιοχών της Τσεχοσλοβακίας, στο γερμανικό Ράιχ, ως το «τελευταίο βήμα υποχώρησης».

ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

🔎Ήταν ο δεύτερος χρόνος διακυβέρνησης της χώρας από τον πρωθυπουργό Νέβιλ Τσάμπερλεϊν, επικεφαλής μιας Εθνικής Κυβέρνησης συνασπισμού, η οποία στηριζόταν από Συντηρητικούς, Φιλελεύθερους και Εργατικούς βουλευτές, αλλά και ανεξάρτητους. Ο Τσάμπερλεϊν ήταν ιστορικός ηγέτης του Συντηρητικού Κόμματος.

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

🔎Τη χρονιά εκείνη έγιναν οι πρώτες προεδρικές εκλογές στην Ιρλανδία και τις κέρδισε ο ακαδημαϊκός γλωσσολόγος Ντάγκλας Χάιντ. Η χώρα βρισκόταν υπό την ηγεμονία του εμβληματικού χριστιανοδημοκράτη πολιτικού Έιμον Ντε Βαλέρα, του οποίου το κόμα (Φιάνα Φάιλ) εκείνη τη χρονιά πήρε την απόλυτη πλειοψηφία στην ιρλανδική βουλή με 77 από τους 140 βουλευτές.

ΟΛΛΑΝΔΙΑ

🔎Ο Χέντρικ Κολίν έμπαινε στον έκτο χρόνο διακυβέρνησης της χώρας στην πρωθυπουργία, αν και στις εκλογές που είχαν γίνει πριν ένα χρόνο το Αντι-Επαναστατικό κόμμα του, ένα δεξιό συντηρητικό κόμμα που είχε ιδρυθεί από έναν καλβινιστή ιερέα, είχε τερματίσει τρίτο στις εκλογές με μόλις 16,4% των ψήφων.

ΒΕΛΓΙΟ

🔎Κατά τη διάρκεια της χρονιάς είχαμε αλλαγή πρωθυπουργού, αλλά όχι και… κυβερνώσας οικογένειας! Ο Πολ Εμίλ Γιάνσον στις 15 Μαϊου παρέδωσε τα ηνία της πρωθυπουργίας στον… ανηψιό του Πολ Χένρι Σπάακ, που αργότερα έγινε γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ και από τους πρωτοπόρους της ιδέας της Ενωμένης Ευρώπης. Αμφότεροι εκπροσωπούσαν το Φιλελεύθερο Κόμμα, το οποίο τερμάτισε μακράν τρίτο στις εκλογές του 1936, όμως οι κυβερνήσεις συνεργασίας και τα πρόσωπα κοινής αποδοχής (ανεξαρτήτως κομματικής δύναμης) ήταν από τότε μέρος της πολιτικής κουλτούρας της χώρας.

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

🔎Το Κόμμα της Δεξιάς του Γιόσεφ Μπεχ είχε πάρει 44,05% τον προηγούμενο χρόνο, αλλά είχε τον έλεγχο μόνο 25 από τις 55 έδρες και μικρή ελευθερία κινήσεων. Εκ των υστέρων κατηγορήθηκε για «υπερβολικά φιλικές» πολιτικές προς το ναζιστικό γερμανικό κόμμα. Ούτως ή άλλως η Μεγάλη Δούκισσα Καρλόττα, η κεφαλή του κράτους, ήταν μέλος του γερμανικού πριγκιπικού οίκου του Νασάου-Βάιλμπουργκ.

ΜΟΝΑΚΟ

🔎Ο πρίγκηπας Λουί Β’ από τον οίκο των Γκριμάλντι διοικούσε ήδη το μικροσκοπικό πριγκιπάτο από το 1922. Θεωρούνταν φίλος της δημοκρατικής γαλλικής κυβέρνησης, ωστόσο αργότερα (κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου) υποστήριξε το φιλοναζιστικό καθεστώς του στρατάρχη Πετέν, με τον οποίο είχαν γνωριστεί στη στρατιωτική σχολη.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

ΑΥΣΤΡΙΑ

🔎Ήταν ο τέταρτος και τελευταίος χρόνος διακυβέρνησης της χώρας από τον καγκελάριο Κουρτ Σούσινγκ, ο οποίος είχε αναλάβει το 1934 μετά τη δολοφονία του προκατόχου του Ένγκελμπερτ Ντόλφους. Τον Μάρτιο εκείνης της χρονιάς η Αυστρία «εξαφανίστηκε» από τους χάρτες, την κατάπιε η ναζιστική Γερμανία, και ο Σούσινγκ παραιτήθηκε την επόμενη ημέρα της αναίμακτης κατάκτησης. Παρ’ ότι θεωρούσε τους Αυστριακούς «γερμανικό έθνος» αντιστάθηκε όσο μπορούσε στην αναγκαστική «ένωση». Ούτως ή άλλως εκλογές στην Αυστρία είχαν να γίνουν από το 1930.

ΟΥΓΓΑΡΙΑ

🔎Τυπικά η Ουγγαρία παρέμενε βασίλειο από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ωστόσο από το 1920 ως το 1944 ο ανώτατος άρχοντας της χώρας υπό μορφή αντιβασιλείας ήταν ο ναύαρχος Μίκλος Χόρτι, μια πανίσχυρη φιγούρα στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Ανοιχτά συμπαθών το ναζιστικό καθεστώς, άλλαξε πρωθυπουργό εκείνη τη χρονιά (μπήκε ο Μπέλα Ιμρέντι στη θέση του εκλεγμένου Γκιούλα Γκόμπος) και μετά την «ένωση» της Αυστρίας η πολιτική της χώρας έγινε καθαρά φιλοναζιστική.

ΕΛΒΕΤΙΑ

🔎Στην παραδοσιακά ουδέτερη Ελβετία πρόεδρος του ομοσπονδιακού συμβουλίου ήταν εκείνη την περίοδο ο Γιοχάνες Μπάουμαν από το φιλελεύθερο Κόμμα Ελευθέρων Δημοκρατών.

ΛΙΧΤΕΝΣΤΑΪΝ

🔎Στις 25 Ιουλίου ο πριγκιπας Φραγκίσκος Α’ πέθανε και το πριγκιπάτο πέρασε στα χέρια του ανηψιού του Φραγκίσκου Ιωσήφ Γ’, ο οποίος έμεινε στο θρόνο μέχρι το 1989. Ο συγκεκριμένος είχε πάρει το δαχτυλίδι της διαδοχής από τον Μάρτιο, μετά την αναγκαστική «ένωση» της Αυστρίας με τη Γερμανία, με την… ευχή και κατάρα να κρατήσει την ανεξαρτησία του κρατιδίου.

ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ

🔎Η δεύτερη χώρα που υπέστη αλλαγή συνόρων το 1938, έχασε σχεδόν όλη την «περιφέρειά» της (με γερμανόφωνη πλειοψηφία) τον Σεπτέμβριο εκείνου του χρόνου, μάλιστα με «διεθνή» συμφωνία των μεγάλων δυνάμεων και χωρίς οι Τσεχοσλοβάκοι ούτε να ρωτηθούν, ούτε να συμμετάσχουν καν στις συζητήσεις. Από το 1935 πρόεδρος της χώρας ήταν ο Έντβαρντ Μπένες από το Εθνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, αν και αυτό είχε πάρει μόλις την πέμπτη θέση στις εκλογές εκείνης της χρονιάς με το 9,18% των ψήφων.

ΙΤΑΛΙΑ

🔎Εδραιωμένο πια για πάνω από 15 χρόνια το καθεστώς του πρωθυπουργού Μπενίτο Μουσολίνι (ανέλαβε στις 31 Οκτωβρίου 1922) υπό την βασιλεία του Βιτόριο Εμανουέλε Γ’. Εκλογές είχαν γίνει το 1935, αλλά το μοναδικό κόμμα που παρουσίασε υποψήφιους ήταν φυσικά το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα και πήρε και τις 400 έδρες.

ΣΑΝ ΜΑΡΙΝΟ

🔎Δεν το γνωρίζουν πολλοί, αλλά από το 1923 και η μικρή δημοκρατία του Αγίου Μαρίνου ελεγχόταν από το τοπικό Φασιστικό Κόμμα, σε αγαστή συνεργασία με τον Μουσολίνι. Εκλογές έγιναν εκείνη τη χρονιά, με τη συμμετοχή μόνο αυτού του κόμματος.

ΒΑΤΙΚΑΝΟ

🔎Ήταν η τελευταία χρονιά του πάπα Πίου ΙΑ’ (απεβίωσε το 1939), ο οποίος είχε υπογράψει το 1929 με τον Μουσολίνι τη συνθήκη του Λατερανού. Με αυτή το Βατικανό απέκτησε επισήμως τη μορφή ανεξάρτητης κρατικής οντότητας.

ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΑ

ΣΟΥΗΔΙΑ

🔎Ο Σοσιαλδημοκράτης Άλμπιν Χάνσον περνούσε στην δεύτερη χρονιά πρωθυπουργίας του μετά την εμφατική νίκη του στις εκλογές του 1936 (112/230 θέσεις, λίγο λιγότερες από την απόλυτη αυτοδυναμία). Βασιλιάς ήταν ο 80χρονος Γουσταύος Ε’, που έμεινε για άλλη μια ντουζίνα χρόνια.

ΝΟΡΒΗΓΙΑ

🔎Το Εργατικό Κόμμα είχε καταγράψει μια τεράστια νίκη στις εκλογές του 1936, με 42,5% των ψήφων και 70 έδρες από τις συνολικά 150. Ο πολύπειρος Γιόχαν Νίγκαρντσβολντ ήταν πρωθυπουργός ήδη από το 1935 και συνέχισε μέχρι το 1945, ακόμα κι όταν η (αναγνωρισμένη) κυβέρνηση βρισκόταν στο Λονδίνο και η χώρα κυβερνιόταν από τον διαβόητο φιλοναζί Κουίσλιγκ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

ΔΑΝΙΑ

🔎Ο Θόρβαλντ Στάουνινγκ του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος υπήρξε ο πρώτος πρωθυπουργός από αυτό το χώρο στη Δανία, ήδη από το 1924. Είχε αυτό το αξίωμα συνεχόμενα από το 1929 ως το θάνατό του το 1942. Ο βασιλιάς Χριστιανός Ι’ (του γνωστού μας οίκου των Γκλίξμπουργκ) βασίλευε από το 1912.

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

🔎H δεύτερη χρονιά διακυβέρνησης της χώρας από τον ιδεαλιστή πρωθυπουργό Αϊμο Καγιάντερ, έναν βοτανολόγο και δασολόγο, ο οποίος μέχρι την τελευταία στιγμή πίστευε ότι η ΕΣΣΔ δεν θα επιτεθεί στη χώρα του, παρά το πολεμικό κλίμα της εποχής. Ήταν πρόεδρος του φιλελεύθερου Εθνικού Προοδευτικού Κόμματος από το 1933, το οποίο στις εκλογές του 1936 είχε πάρει μόλις 6,28% των ψήφων και 7 βουλευτές.

ΙΒΗΡΙΚΗ

ΙΣΠΑΝΙΑ

🔎Εν μέσω εμφυλίου πολέμου, η δημοκρατική Ισπανία ελεγχόταν από πολιτικού αριστερών πεποιθήσεων, οι οποίοι είχαν προκύψει από τις εκλογές του 1936. Πρωθυπουργός ήταν ο Χουάν Νεγκρίν του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (PSOE), το οποίο είχε αναδειχτεί πρώτο κόμμα. Στις μάχες, πάντως, που έγιναν εκείνη τη χρονιά φάνηκε ότι το πράγμα γέρνει προς τις δυνάμεις του τότε στρατηγού Φρανσίσκο Φράνκο, που εδραιώθηκε στην εξουσία με τα όπλα τον επόμενο χρόνο.

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

🔎Το δικτατορικό καθεστώς του Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ είχε εδραιωθεί ήδη από το 1932 και εκείνη τη χρονιά διεξήγαγε τις δεύτερες «εκλογές» με τη συμμετοχή μόνο υποψηφίων από την Εθνική Ένωση, το κόμμα του. Ο Σαλαζάρ έμεινε στην εξουσία μέχρι το 1968!

ΒΑΛΚΑΝΙΑ

ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ

🔎Tη χρονιά εκείνη ο βασιλιάς Πέτρος Β’ συμπλήρωνε τα 15 του χρόνια (είχε στεφθεί το 1934, μετά τη δολοφονία του πατέρα του το 1934). Ουσιαστικός μονάρχης ήταν ο θείος του, αντιβασιλέας Παύλος, δηλωμένος φίλος της Γαλλίας και της Βρετανίας, πλην όμως αργότερα  (1941) προσχώρησε στον Άξονα. Στις εκλογές που έγιναν εκείνη τη χρονιά σάρωσε η Γιουγκοσλαβική Ριζοσπαστική Ένωση με 54,1% των ψήφων και 306/373 έδρες.

ΡΟΥΜΑΝΙΑ

🔎Τον Φεβρουάριο εκείνου του χρόνου ο βασιλιάς Κάρολ Β’ έκανε πραξικόπημα, κατάργησε τον πρωθυπουργό, ακύρωσε τις προγραμματισμένες για τον Μάρτιο εκλογές κι εγκατέστησε «βασιλική δικτατορία». Έκανε και δημοψήφισμα αποδοχής, το οποίο κέρδισε με 98,5%. Τα δεξιά και φασιστικά κόμματα τέθηκαν εκτός νόμου.

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

🔎Ο τσάρος Μπόρις Β’ (από τον γερμανικό οίκο Σαξ-Κόμπουργκ-Γκόθα) που βασίλευε από το 1918 είχε καταργήσει τα πολιτικά κόμματα από το 1935, ωστόσο το 1918 «επέτρεψε» τη διεξαγωγή εκλογών, στις οποίες το 70% των βουλευτών ήταν δικές του επιλογές.

ΑΛΒΑΝΙΑ

🔎O βασιλιάς Ζογκ Α’ (ο οποίος πριν στεφθεί είχε χρηματίσει και πρωθυπουργός, αλλά και πρόεδρος της χώρας) εκείνη τη χρονιά παντρεύτηκε την Ουγγαρέζα πριγκίπισσα Τζεραλντίν. Η χώρα, πνιγμένη στα χρέη κυρίως προς την Ιταλία, λειτουργούσε στην ουσία σαν προτεκτοράτο της χώρας, παρά την προσπάθεια του βασιλιά να διατηρήσει έστω στοιχειώδη αυτονομία.

ΕΛΛΑΔΑ

🔎Από τις 4 Αυγούστου 1936 η Ελλάδα βρισκόταν υπό το δικτατορικό καθεστώς διοίκησης του Ιωάννη Μεταξά, με την υποστήριξη του βασιλιά Γεώργιου Β’. Συντηρητικό, αντι-κομουνιστικό και με φανερή συμπάθεια προς το φασιστικό ιταλικό καθεστώς μεν, αλλά κράτησε πολιτικούς δεσμούς τόσο με τη Βρετανία, όσο και με τη Γαλλία.

ΤΟΥΡΚΙΑ

🔎Στις 10 Νοεμβρίου 1938 πέθανε ο ηγέτης της σύγχρονης Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και αντικαταστάθηκε στην προεδρία της χώρας από τον Ισμέτ Ινονού. Την επόμενη ημέρα ο Τζελάλ Μπαγιάρ του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος παρουσίασε νέα κυβέρνηση. Το κόμμα έλεγχε 401/428 βουλευτές της Εθνοσυνέλευσης.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

ΠΟΛΩΝΙΑ

🔎O πρόεδρος της χώρας από το 1926, ο διακεκριμένος χημικός Ιγκνάτσι Μοσίτσκι, είχε διορίσει από το 1936 πρωθυπουργό τον στρατηγό Φελιτσιάν Σκβαντκόφσκι. Αμφότεροι μέλη του σοσιαλιστικού κινήματος «Θεραπεία» του πανίσχυρου Γιόσεφ Πιβσούτσκι, που είχε πάρει την εξουσία με πραξικόπημα και πέθανε το 1935. Εκείνη τη χρονιά, αξιοποιώντας τη συγκυρία της κατάκτησης της Αυστρίας από τη Γερμανία, απείλησαν με τελεσίγραφο 48 ωρών τη Λιθουανία και κέρδισαν την αναγνώριση της διοίκησής τους στην περιοχή του Βίλνιους.

ΕΣΣΔ

🔎Υπό την ηγεσία του Ιωσήφ Στάλιν, γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος, από το 1922 η Σοβιετική Ένωση εισερχόταν εκείνη τη χρονιά στο τρίτο «5ετές Πλάνο Ανάπτυξης». Εκείνη τη χρονιά ήταν η τελευταία των διαβόητων «Εκκαθαρίσεων», με περίπου 1,6 εκ. εκτοπίσεις και εκτελέσεις εχθρών του καθεστώτος.

ΛΕΤΟΝΙΑ

🔎Από τις 15 Μαϊου 1934 η Λετονία λειτουργούσε υπό δικτατορικό καθεστώς. Με αναίμακτο πραξικόπημα ο πρωθυπουργός Κάρλις Ουλμάνις και ο υπουργός Πολέμου Γιάνις Μπαλόντις πήραν τα ηνία της χώρας (ούτως ή άλλως αναγνωρίζονταν ως «πατέρες της ανεξαρτησίας») και έθεσαν εκτός νόμου κόμματα και οργανώσεις τόσο της άκρας δεξιάς, όσο και της άκρας αριστεράς.

ΕΣΘΟΝΙΑ

🔎Αυτή ήταν η τελευταία χρονιά της τετραετίας 1934-1938, που έμεινε γνωστή στην εσθονική ιστορία ως «Εποχή της Σιωπής». Οι κάτοικοι ανέχτηκαν υπερ-εξουσίες (υπό μορφή δικτατορίας) από τον Κονσταντίν Πατς, μια εμβληματική φιγούρα στην πολιτική της Εσθονίας, για να προχωρήσει μεταρρυθμίσεις. Το 1938  ο Πατς εξελέγη επισήμως πρώτος πρόεδρος της χώρας.

ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ

🔎Υπό την ολοένα και πιο δικτατορική ηγεσία του Αντάνας Σμετόνα από το 1926, η Λιθουανία βίωσε μια πολύ ταραγμένη χρονιά. Τον Μάρτιο αναγκάστηκε να δεχτεί ένα «τελεσίγραφο 48 ωρών» από την Πολωνία, να εξομαλυνθούν οι διπλωματικές τους σχέσεις, άρα και να δεχτεί την απώλεια της περιοχής του Βίλνιους, της σημερινής της πρωτεύουσας, που τότε βρισκόταν υπό πολωνικό έλεγχο. Ο Χίτλερ αμέσως διέταξε γερμανική στρατιωτική επέμβαση στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας «για λόγους ασφαλείας».