Ποιοι είναι οι Αλαουίτες και γιατί τους κυνηγούν όλοι;

 

Για άλλη μια φορά οι ειδήσεις από τη Μέση Ανατολή προκαλούν φρίκη. Αυτή τη φορά στο επίκεντρο βρέθηκαν οι Αλαουίτες, ένα εθνο-θρησκευτικό γκρουπ που μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα βρέθηκε να βιώνει αυτό που λέμε «από τα ψηλά στα χαμηλά»: Από ευνοούμενο κομμάτι της κοινωνίας της Συρίας οι Αλαουίτες βρέθηκαν τελείως εκτεθειμένοι, να αντιμετωπίζονται ως προδότες και υπονομευτές της ακεραιότητας της χώρας. Και το νέο καθεστώς του πρώην (;) τζιχαντιστή Αλ Σάρα (πρώην Αλ Τζαουλάνι) τους φέρεται ανάλογα, περνώντας τους από μαχαίρι.

🔎Ποιοι είναι αυτοί οι Αλαουίτες και γιατί τους σφάζουν; Η αλήθεια είναι ότι έχουν συνηθίσει στα δύσκολα επί αιώνες και μόνο για λίγα χρόνια αισθάνθηκαν ασφαλείς να λένε ακριβώς τι είναι. Για άλλη μια φορά η γεωγραφία έγινε αιτία δεινών: το μέρος που ζουν είναι πολύτιμο γεωστρατηγικά, οπότε οι μεγάλοι δεν μπορούν να τους αφήσουν στη ησυχία τους.

🔎Ας ξεκινήσουμε από τη διάλυση μιας παρεξήγησης: Άλλο οι Αλαουίτες της Συρίας, άλλοι οι Αλεβίτες της Τουρκίας. Πολλοί, ακόμα και κάποιοι που θέλουν να το παίξουν «διεθνείς αναλυτές», τους μπλέκουν. Κακώς. Πέρα από το παρόμοιο όνομά τους, δεν έχουν καμία σχέση. Εκτός από το ότι οι Αλαουίτες είναι Άραβες και οι Αλεβίτες Τούρκοι, υπάρχουν ένα σωρό διαφορές που έχουν να κάνουν με το τι πιστεύουν, πώς εξασκούν την πίστη τους και ποιες σχέσεις έχουν με τους άλλους μουσουλμάνους.

🔎Δεν θα κάνουμε θρησκευτική ανάλυση, αφ’ ενός επειδή δεν έχουμε την επάρκεια, αφ’ ετέρου διότι σ’ αυτά που εξετάζουμε δεν έχει τόση σημασία. Ας μείνουμε σ’ αυτό: Οι Αλαουίτες της Συρίας είναι ένα αναγνωρισμένο κομμάτι του σιιτικού ισλάμ, έστω θεωρούμενο ακραίο. Οι Αλεβίτες της Τουρκίας θεωρούνται απ’ όλους τους μουσουλμάνους σαν αλλόθρησκοι, δεν τους δέχονται σαν δικούς τους.

🔎Οι Αλαουίτες λέγονταν μεταξύ τους και Νουσαϊρίτες. Από τον Ιμπν Νουσαϊρ Αλ Νουμάιρι, τον ιδρυτή της σέχτας τους. Μετά τον θάνατο του 11^ου ιμάμη Αλ Ασκάρι, ήταν ο Ιμπν Νουσαϊρ αυτός που υποστήριξε ότι ήταν ο διάδοχός του και ο αποδέκτης της μυστικής διδασκαλίας του. Άλλοι τον πίστεψαν, άλλοι όχι. Όλα αυτά πριν σχεδόν 1.100 χρόνια.

🔎Αυτοί που τον ακολούθησαν, για να γλυτώσουν από τις διώξεις των άλλων σιιτών που ήταν περισσότεροι, κατέφυγαν στα βουνά της σημερινής Συρίας ανάμεσα στο λιμάνι της Λατάκια και την «εσωτερική» πόλη του Χαλεπιού. Τα βουνά αυτά ονομάζονται και σήμερα «Τζαμπάλ Αλ Αλαουί», βουνά των Αλαουιτών και παλαιότερα «Τζαμπάλ Αν Νουσαϊρί».

🔎Το 1032 ο Αμπού Σαϊντ Μαϊμούν Αλ Ταμπαρανί μετακόμισε στη Λατάκια, η οποία τότε βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Βυζαντινών. Ο Αλ Ταμπαρανί θεωρείται ο «τελευταίος διδάσκαλος των Αλαουιτών», αυτός που οριστικοποίησε την ιερή διδασκαλίας τους, κι απέκτησε μεγάλη φήμη στην περιοχή. Η σέχτα υπήρχε, αλλά χάρη στον Αλ Ταμπαρανί απέκτησε μεγάλη δύναμη.

🔎Οι Βυζαντινοί δεν ασχολούνταν με τις σέχτες τους ισλάμ, ίσα-ίσα που ήθελαν να υπάρχουν πολλά και διαφορετικά δόγματα για να εφαρμόζουν με πιο αποτελεσματικό τρόπο το «διαίρει και βασίλευε».

🔎Όταν έφτασαν στην περιοχή οι Σταυροφόροι (1097) δεν ασχολήθηκαν πολύ με το ποιος ήταν σουνίτης και ποιος σιίτης μουσουλμάνος, πρώτα έσφαζαν και μετά ρωτούσαν. Αργότερα, βέβαια, όταν κατάλαβαν ότι οι Αλαουίτες ήταν κάτι άλλο, τους δέχτηκαν μέχρι στις πολεμικές γραμμές τους.

🔎Αργότερα, βέβαια, όταν οι μουσουλμάνοι σουνίτες κυριάρχησαν στην περιοχή, η καταπίεση των Αλαουιτών επέστρεψε και συνεχίστηκε. Αναγκάστηκαν, μάλιστα, να χτίσουν και τζαμιά στις περιοχές τους, μέχρι τότε δεν το’ χαν κάνει. Ο Οθωμανός σουλτάνος Σελίμ Α’ (1470-1520) εξέδωσε φετφά εναντίον τους, κατηγορώντας τους για «προδοτικές πράξεις» επειδή «έχουν μεγάλη ιστορία προδοσίας των μουσουλμανικών κυβερνήσεων εξαιτίας της καχυποψίας τους έναντι των σουνιτών».

🔎Βεβαίως, οι Αλαουίτες συνέχισαν να υπάρχουν. Αν και υποχώρησαν στα βουνά, εκεί όπου δεν πείραζαν κανέναν και δεν ήταν επικίνδυνοι για κανέναν. Με τον καιρό τα πράγματα αποκαταστάθηκαν κάπως, κάποιοι Αλαουίτες άρχοντες συνεργάστηκαν και με τον Οθωμανούς ως τοπικοί φοροεισπράκτορες, μπήκαν στο στρατό κι απέκτησαν διοικητικές θέσεις.

🔎Ακόμα περισσότερο, ήταν οι πρωτεργάτες στην εξέγερση του 1834, που απομάκρυνε τους Αιγύπτιους πασάδες από την περιοχή και την κατοχύρωσε οριστικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κι όχι στο ημι-ανεξάρτητο σουλτανάτο της Αιγύπτου.

🔎Υπό οθωμανικό καθεστώς, λοιπόν, τους βρήκε τους Αλαουίτες ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Στον οποίο, ως γνωστό, οι Οθωμανοί έχασαν και με την Ανακωχή του Μούδρου το 1918 οι Ευρωπαίοι άρχισαν να την σπάνε σε κομμάτια και να παίρνουν αυτά που τους ενδιαφέρουν.

🔎Οι Γάλλοι είχαν κάνει ήδη πριν από δύο χρόνια μυστική συμφωνία με τους Βρετανούς (τη συμφωνία Σάικς-Πικό) για την περιοχή του Λεβάντε, η οποία έδινε στους Γάλλους την «προτεραιότητα» στη σημερινή Συρία και Λίβανο και στους Βρετανούς τις περιοχές της Παλαιστίνης, της Ιορδανίας και του Ιράκ. Βεβαίως οι Γάλλοι είχαν βάλει στο μάτι και όλη τη σημερινή νοτιοανατολική Τουρκία, την περιοχή της Κιλικίας, όπου εκεί εκτός από Τούρκους βρίσκονταν πολλοί Κούρδοι, Άραβες, Αρμένιοι και Αλεβίτες.

🔎Όταν αποπειράθηκαν να καταλάβουν τη Συρία, οι Γάλλοι βρήκαν αντίσταση και από τους Αλαουίτες. Στη συνέχεια, όμως, όταν εδραίωσαν την κατοχή τους, αποφάσισαν αντί για ενιαία διοίκηση να χωρίσουν την περιοχή της Συρίας σε «πολιτείες», ανάλογα με την θρησκευτική πλειοψηφία των τοπικών πληθυσμών.

🔎Δημιουργήθηκαν, λοιπόν, πέντε τέτοιες «πολιτείες»: Δύο σουνιτικές, το Χαλέπι και η Δαμασκός, της εθνοθρησκευτικής ομάδας των Δρούζων στα νότια, των χριστιανών Μαρονιτών στο σημερινό Λίβανο και των Αλαουιτών στην περιοχή της Λατάκιας. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους οι Αλαουίτες είχαν κάποια θεσμοθετημένη ελευθερία και αυτονομία, έστω και κάτω από ξένο δυνάστη. Αυτό τους έκανε υπερβολικά γαλλόφιλους.

🔎Η πολιτεία ονομάστηκε «Αλαουίτες» και όχι Νουσαϊρί, όπως έλεγαν τότε τους εαυτούς τους. Γιατί; Ακόμα δεν έχει δοθεί πειστική εξήγηση. Ήθελαν οι Γάλλοι να μπερδέψουν τα πράγματα με τα ονόματα σε σχέση με τους Αλεβίτες της Τουρκίας, που τους είχαν κι αυτούς υπό την κατοχή τους, για να ενώσουν τις δύο περιοχές αργότερα; Άγνωστο. Βεβαίως οι Γάλλοι αποσύρθηκαν γρήγορα από την Κιλικία, αφού τα βρήκαν με το καθεστώς του Κεμάλ.

🔎Οι Γάλλοι σκέφτονταν και πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να οδηγήσουν την περιοχή στην ανεξαρτησία υπό μορφή ομοσπονδίας των αυτόνομων «πολιτειών» που είχαν δημιουργήσει. Υπάρχει μια επιστολή του 1936 που σήμερα αμφισβητείται, σύμφωνα με το οποίο 80 Αλαουίτες ηγέτες πληροφορούσαν τον Γάλλο πρωθυπουργό Λέον Μπλουμ ότι δεν ήθελαν να ενσωματωθούν σε μια μελλοντική Συρία με σουνιτική πλειοψηφία, αλλά ήθελαν να μείνουν υποτελείες στους Γάλλους. Ανάμεσα σ’ αυτούς που υπέγραψαν ήταν και ο Αλί Σουλεϊμάν Αλ Άσαντ, πατέρας του μελλοντικού προέδρου της χώρας.

🔎Παρά τις αντιρρήσεις τους, η Λατάκια ενσωματώθηκε στην μεταπολεμική «δημοκρατία της Συρίας», που έγινε ανεξάρτητη το 1946. Με τη λογική ότι η χώρα χρειαζόταν ένα σημαντικό λιμάνι, αφού η Βηρυτός είχε ήδη αποσπαστεί στο ανεξάρτητο κράτος του Λιβάνου από το 1943 και το άλλο μεγάλο λιμάνι της περιοχής, η Αλεξανδρέτα (Ισκεντερούν) είχε παραχωρηθεί στην Τουρκία ήδη από το 1939.

🔎Η αυτονομία των «πολιτειών» καταργήθηκε αμέσως, οι σουνίτες ως πολύ περισσότεροι κυριάρχησαν στη χώρα (έβαλαν μάλιστα στο Σύνταγμά τους ότι ο πρόεδρος πρέπει οπωσδήποτε να είναι σουνίτης). Άρχισε, έτσι, μια μακρά περίοδος με συνεχή στρατιωτικά πραξικοπήματα και μια ατυχής έμπνευση να ενωθεί η χώρα με την Αίγυπτο ως Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία, ένα αποτυχημένο να ενωθούν δύο κομμάτια που δεν έμοιαζαν σε τίποτα.

🔎Το πείραμα κράτησε τρία χρόνια και η Συρία επέστρεψε στην ανεξαρτησία της το 1961. Δύο χρόνια αργότερα, ένα νέο πραξικόπημα βοήθησε το αριστερό κόμμα Μπάαθ να εδραιωθεί στην εξουσία. Το Μπάαθ πρέσβευε την ενότητα της Συρίας παρά τα διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα, μάλιστα οι βασικοί του ιδρυτές ήταν ένας Χριστιανός, ένας Αλαουίτης κι ένας Σουνίτης. Ανάμεσα σ’ αυτούς που έβαλαν το χέρι τους ήταν και ο Χαφέζ Αλ Άσαντ, τότε ανώτατος αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας.

🔎Οι Αλαουίτες με την ανεξαρτησία της Συρίας στράφηκαν μαζικά στο στρατό. Κυρίως ως μέσο επιβίωσης, διότι οι ευκαιρίες δουλειάς στην περιοχή τους ήταν λίγες, αλλά και για λόγους προστασίας. Αν και παραδοσιακά δεν ξεπερνούν το 10-12% του πληθυσμού της χώρας, ο στρατός αποτελείται σχεδόν στο 35-40% από Αλαουίτες. Οι οποίοι, μαζί με τους Δρούζους, είχαν φτιάξει και όνομα ως έμπειροι και γενναίοι πολεμιστές.

🔎Στο Μπάαθ ήταν αρκετοί οι Αλαουίτες, ακόμα και σε αρχηγικές θέσεις, όμως ποτέ και κανείς δεν τόλμησε να αναδειχτεί πρόεδρος της χώρας. Πρώτος που το έκανε ήταν ο Άσαντ το 1971. Οι διεθνείς αναλυτές έλεγαν τότε ότι ήταν τόσο παράξενο, όσο και ένας παρίας της Ινδίας να γινόταν μαχαραγιάς! Τόσο φτωχοί και αμόρφωτοι θεωρούνταν οι Αλαουίτες.

🔎Η οικογένεια Άσαντ, ο Χαφέζ και ο γιος του ο Μπασάρ, κυβέρνησαν τη Συρία από το 1970 ως το 2024. Στο διάστημα αυτό οι Αλαουίτες αναβαθμίστηκαν σε ευνοούμενη εθνο-θρησκευτική ομάδα. Λογικότατο, δεδομένου ότι είχαν τα πόστα ήδη στο στρατό. Οι Άσαντ εμπιστεύονταν περισσότερο τους ανθρώπους από την δική τους εθνοτική ομάδα, κάτι που συμβαίνει κατά κόρον σε όλα τα πολυφυλετικά καθεστώτα κυρίως της Αφρικής.

🔎Το πράγμα έγινε ακόμα πιο περίπλοκο με την είσοδο στο σκηνικό των Σοβιετικών. Το 1971 η Συρία και η ΕΣΣΔ υπέγραψαν συμφωνία, με την οποία οι Σοβιετικοί αποκτούσαν το δικαίωμα εγκατάστασης μιας δικής τους ναυτικής βάσης στο λιμάνι Ταρτούς, νότια της Λατάκια. Η συμφωνία αυτή «μεταφέρθηκε» από την ΕΣΣΔ στη Ρωσία το 1991 και η τελευταία της υπογραφή ήταν το 2017, όπου η Συρία έδινε τις εγκαταστάσεις στη Ρωσία για περαιτέρω 49 χρόνια.

🔎Όλο αυτό το διάστημα ο Άσαντ και οι Αλαουίτες βρίσκονταν στο στόχαστρο ένοπλων σουνιτικών ομάδων που δρούσαν στη χώρα, όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Το 1980 η Αδελφότητα προσπάθησε να δολοφονήσει τον Άσαντ κι αυτός απάντησε με σφαγές σουνιτών, κυρίως στην πόλη της Χαμά που θεωρούνταν προπύργιο. Οι στρατιωτικές μονάδες που έκαναν αυτά τα αίσχη αποτελούνταν κατά 90% από Αλαουίτες.

🔎Το 2011 ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία. Κι εκεί φάνηκε ότι ακόμα και οι Αλαουίτες δεν ήταν αναφανδόν υπέρ του Άσαντ, όπως όλοι νόμιζαν. Φυσικά οι περισσότεροι τον υποστήριξαν, από φόβο μήπως η πτώση του τους φέρει στη δύσκολη θέση που βρίσκονται τώρα. Αλλά υπήρξαν και πολλοί που στάθηκαν απέναντι, και κατήγγειλαν μέχρι και βίαιη στρατιωτική κατάταξη στα χωριά των Αλαουιτών.

🔎Επιπλέον, οι Αλαουίτες φώναζαν ότι ο Άσαντ τους χρησιμοποιεί μόνο ως στρατιώτες, δεν ασχολείται με το να αναπτύξει τις περιοχές τους με υποδομές ή εμπορικά. Η Λατάκια, η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής, είχε ανέκαθεν πλειοψηφία σουνιτών.

🔎Τα δύσκολα χρόνια, όταν το καθεστώς Άσαντ παρέπαιε, στον διεθνή Τύπο εμφανιζόταν πού και πού κάποιο άρθρο, που μας πληροφορούσε ότι ο Άσαντ είχε αποφασίσει να «περιχαρακωθεί» στην περιοχή της Λατάκια  και, αν χρειαστεί, να την αποσχίσει από την υπόλοιπη Συρία, προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία και να διατηρήσει φυσικά τη ρωσική βάση και υποστήριξη.

🔎Πέρα από τις φήμες, δεν υπήρξε κάποιο οργανωμένο σχέδιο για κάτι τέτοιο. Ή, αν υπήρξε, ήταν τόσο αναποτελεσματικό, που δεν φάνηκε. Κοινώς, τίποτα δεν έδειχνε ότι ο Άσαντ σκεφτόταν σοβαρά να κάνει κάτι τέτοιο. Αν το σκεφτόταν, θα έκανε π.χ. οχυρωματικά έργα στα βουνά, όπου θα βρίσκονταν τα νέα σύνορα, ή θα ανέπτυσσε περισσότερο το διεθνές αεροδρόμιο στη Τζάμπλε, το μοναδικό της περιοχής. Τίποτα δεν έγινε.

🔎Και οι Ρώσοι, όπως έλεγαν τα τότε ρεπορτάζ, ήταν αντίθετοι σ’ αυτή την προοπτική. Με τη λογική ότι όσο μπορούσαν να παρέχουν προστασία στον Άσαντ, τους ενδιέφερε να ελέγχει όλη τη χώρα κι όχι μόνο ένα μικρό κομμάτι της, έστω αυτό που τους ενδιαφέρει περισσότερο λόγω της βάσης.

🔎Με την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ όλοι οι Αλαουίτες βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση, όχι μόνο οι συμπαθούντες το καθεστώς. Οι σουνίτες που είναι τώρα στην εξουσία δεν ξεχνούν τον μισό αιώνα που μια χούφτα αμόρφωτοι, όπως θεωρούν τους Αλαουίτες, είχαν καθίσει στο σβέρκο τους και τους κυβερνούσαν. Τα μίση του παρελθόντος επανέρχονται κι αν δεν υπάρξει διεθνής παρέμβαση, οι Αλαουίτες ως ιδιαίτερη εθνοθρησκευτική ομάδα θα κινδυνέψουν ακόμα περισσότερο.