Οκλαχόμα: To "χερούλι του τηγανιού" με την πικρή ιστορία!

 

Τα σύνορα μεταξύ των πολιτειών των ΗΠΑ είναι, ως επί το πλείστον, ευθείες γραμμές. Ορισμένες πολιτείες, μάλιστα, όπως το Γουαϊόμινγκ ή το Κολοράντο, είναι τέλεια παραλληλόγραμμα. Όσο φεύγουμε από τα ανατολικά και πηγαίνουμε προς τη δύση, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι ευθείες.

🔎Οπότε, αυτό το παράξενο σχήμα που έχει η Οκλαχόμα βαράει στο μάτι. Αυτό το παραλληλόγραμμο, δηλαδή, που μοιάζει σαν να θέλει να χωρίσει σώνει και καλά το Τέξας, τη πολιτεία που βρίσκεται νότια της Οκλαχόμα, με το Κάνσας, την πολιτεία που βρίσκεται βόρεια.

🔎Οι Αμερικανοί βρήκαν μια πολύ ταιριαστή ονομασία γι’ αυτή τη συνοριακή ανωμαλία: Oklahoma Panhandle, δηλαδή «το χερούλι του τηγανιού της Οκλαχόμα»! Πράγματι, δεν μοιάζει η πολιτεία ολόκληρη σαν τηγάνι κι αυτό το παραλληλόγραμμο σαν χερούλι;

🔎Η ιστορία, βέβαια, αυτού του παραλληλογράμμου μόνο χιουμοριστική δεν είναι. Για την ακρίβεια, προέρχεται από τις πιο μαύρες μέρες των ΗΠΑ, τις εποχές των σκλάβων, του διαχωρισμού των πολιτειών ανάλογα με το αν δέχονται ή όχι τη δουλειά (free state και slave state) και εν τέλει του εμφυλίου πολέμου, που ρήμαξε την Αμερική.

🔎Πριν το 1800, λοιπόν, η περιοχή που σήμερα βρίσκονται αυτές οι πολιτείες ήταν γαλλική. Μια τεράστια περιοχή, η οποία σήμερα αντιστοιχεί σε όλες σχεδόν τις μεσοδυτικές ΗΠΑ. Η έκτασή της υπερέβαινε τα 2,1 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή όση είναι η έκταση όλης της δυτικής Ευρώπης πλην της Σκανδιναβίας! Φυσικά στην περιοχή αυτή βρίσκονταν ελάχιστοι λευκοί, κυριαρχούσαν οι ινδιάνικες φυλές, οπότε η κυριαρχία της Γαλλίας ήταν εν πολλοίς στα χαρτιά.

🔎Το 1803 η Γαλλία του Ναπολέοντα αποφάσισε να πουλήσει αυτή την τεράστια περιοχή στις ΗΠΑ. Ο Ναπολέων είχε πολλές φιλοδοξίες λίγα χρόνια πριν, να ενισχύσει τις γαλλικές αποικίες στη βόρεια Αμερική, πλην όμως απογοητεύθηκε επειδή δεν μπόρεσε να καταστείλει ούτε καν την εξέγερση στην Αϊτή. Έτσι πείστηκε από τον τότε Αμερικανό πρόεδρο Τόμας Τζέφερσον να πουλήσει τη γη έναντι 80 εκατομμυρίων φράγκων, περίπου 15 εκατομμυρίων δολαρίων της εποχής, τα οποία σήμερα (αν μπορεί να υπάρξει απευθείας αναλογία) αντιστοιχούν περίπου σε 370 εκ. δολάρια. Μπιρ παρά δηλαδή. Η κίνηση αυτή έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «η αγορά της Λουιζιάνα» (Louisiana Purchase).

🔎Οι Αμερικανοί, λοιπόν, απέκτησαν μια τεράστια ακατοίκητη περιοχή, στην οποία η προηγούμενη διοίκηση δεν ασκούσε έλεγχο. Γιατί έδωσαν τα λεφτά; Για να αποκτήσουν το «νόμιμο» (sic) δικαίωμα να κατακτήσουν εδάφη, είτε με συνθήκες, είτε με πόλεμο, με τις ινδιάνικες φυλές που ζούσαν εκεί. Και να επεκταθούν προς τη δύση.

🔎Μετά απ’ αυτή την αγορά, οι Αμερικανοί απέκτησαν πολλά κοινά σύνορα με την άλλη αυτοκρατορία της περιοχής, το Μεξικό. Το οποίο τότε κατείχε όλο το κομμάτι που σήμερα είναι οι δυτικές ΗΠΑ, συν την περιοχή που σήμερα την γνωρίζουμε ως πολιτεία του Τέξας.

🔎Όπως γνωρίζουμε, οι 13 αρχικές πολιτείες των ΗΠΑ βρίσκονται στα ανατολικά της χώρας. Η διαδικασία ήταν περίπου η εξής: Κάθε νέο έδαφος, πριν γίνει «πολιτεία» (state) με δικαιώματα ψήφου κτλ. περνούσε κάποια χρόνια στο καθεστώς της «περιοχής» (territory). Αυτό γινόταν με όλες τις περιοχές που οργάνωναν οι ΗΠΑ κατά την επέκτασή τους προς τη δύση. Έτσι έγινε και με τις πολιτείες που προέκυψαν από την «Αγορά της Λουιζιάνα».

🔎Από τις αρχές του 19^ου αιώνα οι πολιτείες των ΗΠΑ χωρίστηκαν σε αυτές που απαγόρευαν τη δουλεία στο έδαφός τους (free states) και σ’ αυτές που την επέτρεπαν (slave states). Προφανώς όλες όσες ήταν υπέρ της δουλείας βρίσκονταν στο νότο, όπου κυριαρχούσαν τα τεράστια τσιφλίκια, όπου λίγες οικογένειες λευκών θησαύριζαν καλλιεργώντας βαμβάκι με τη δουλειά εκατοντάδων χιλιάδων μαύρων σκλάβων.

🔎Η Πενσυλβάνια, στο βορρά, ήταν η πρώτη πολιτεία που κατήργησε τη δουλεία ήδη από το 1780 κι ακολούθησαν άλλες γειτόνισσές της, πλην όμως κάθε πολιτεία είχε δικαίωμα να αποφασίσει. Απλά, κάθε «περιοχή» που εξελισσόταν διοικητικά σε «πολιτεία», έπρεπε να ξεκαθαρίσει αν μπαίνει στην ένωση των ΗΠΑ ως «free state» ή ως «slave state»¨.

🔎Το 1820 έγινε ο πρώτος γεωγραφικός διακανονισμός σ’ αυτή τη διαμάχη, που έχει και άμεση σχέση με την ιστορία μας. Εκείνη τη χρονιά έγιναν οι τελικές διαπραγματεύσεις για την «περιοχή» του Μισούρι (που υπήρχε από το 1812) να μπει στην ένωση ως «πολιτεία» τον επόμενο χρόνο. Με δεδομένο, όμως, ότι το Μισούρι υποστήριζε τη δουλεία, κι επειδή οι βόρειοι έβλεπαν τις πολιτείες αυτές να «σπρώχνουν» όλο και πιο βόρεια, έκαναν κάτι αυθαίρετο. Χάραξαν μια ευθεία γραμμή στον 36^ο30’ παράλληλο και όρισαν ότι από εκείνο το σημείο και βόρεια «απαγορεύεται» να εισέλθει στην ένωση κάποια πολιτεία που υποστηρίζει τη δουλειά. Νότια απ’ αυτό το σημείο μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν. Αυτή η διάταξη, την οποία δέχτηκαν όλοι, ονομάστηκε «Missouri Compromise», ο Συμβιβασμός του Μισούρι.

🔎To 1836 η περιοχή του σημερινού Τέξας, η οποία ανήκε στο Μεξικό, αλλά είχε αρκετά μεγάλο πληθυσμό Αγγλοσαξώνων αποίκων, επαναστάτησε. Με τις πλάτες των ΗΠΑ, βέβαια. Οι Τεξανοί ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους ως «Δημοκρατία του Τέξας» και πολεμούσαν με το στρατό του Μεξικού για εννέα χρόνια. Μάλιστα το 1836 έγινε και η περίφημη «μάχη του Άλαμο», όπου οι υπερασπιστές του ομώνυμου φρουρίου σκοτώθηκαν μέχρι ενός από τον μεξικανικό στρατό. Το γεγονός πήρε ιδιαίτερες διαστάσεις διότι μεταξύ των νεκρών ήταν και ο Ντέιβι Κρόκετ, ένας λαϊκός πολεμιστής-ήρωας της εποχής, που’ χε διατελέσει και βουλευτής. Έγινε και ταινία το 1960, με τον Τζων Γουέιν να σκηνοθετεί και να παίζει και τον βασικό ρόλο του Κρόκετ.

🔎Οι Τεξανοί κατάφεραν με αλλεπάλληλες νίκες έκτοτε να κατατροπώσουν τον μεξικανικό στρατό και το 1845 η «ανεξαρτησία» τους αναγνωρίστηκε. Αμέσως, όμως, οι ίδιοι την απαρνήθηκαν, κάνοντας αυτό που είχαν στο μυαλό τους εξαρχής: Αίτηση να γίνουν μια από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το αίτημα τους, φυσικά, έγινε δεκτό ένα χρόνο αργότερα.

🔎Υπήρχε, όμως, ένα πρόβλημα. Το Τέξας, ως νότια πολιτεία, μπήκε στην ένωση υποστηρίζοντας τη δουλεία. Τα σύνορά του, όμως, έφταναν ως των 37^ο παράλληλο, εκεί που ξεκινούσε η περιοχή (territory) του Κάνσας.

🔎Τι έγινε, λοιπόν; Οι ΗΠΑ δέχτηκαν μεν το Τέξας ως πολιτεία υπέρ της δουλείας, αλλά «αναπροσάρμοσαν» τα βόρεια σύνορά του στον 36^ο30’ παράλληλο, ώστε να είναι σύμφωνα με τον «Συμβιβασμό του Μισούρι»! Υπήρχε, βέβαια, ένα μικρό κομματάκι γης, με πλάτος μόλις 55 χιλιόμετρα και μήκος 267 χιλιόμετρα, το οποίο έμεινε εκτός συνόρων του Τέξας. Αυτό που αργότερα έγινε το «χερούλι του τηγανιού» της Οκλαχόμα.

🔎Αυτό το κομμάτι, λοιπόν, δεν το πήρε κανείς επί σχεδόν μισό αιώνα. Το Κάνσας, που βρισκόταν στο βορρά (αφού ήταν πολιτεία που μπήκε στην ένωση όντας εναντίον της δουλείας) δεν μπορούσε, με ομοσπονδιακό νόμο, να «επεκτείνει» τα σύνορά του προς το νότο, αφού θεωρητικά η περιοχή ανήκε στο Τέξας.

🔎Η Οκλαχόμα, που τελικά το πήρε, ήταν εκείνη την εποχή χωρισμένη σε δύο κομμάτια, από τα πιο υπανάπτυκτα οικονομικά σε όλες τις ΗΠΑ. Το ανατολικό κομμάτι, μάλιστα, επειδή ήταν κατάξερο και χωρίς κανένα (τότε) οικονομικό ενδιαφέρον, οι ΗΠΑ το προόριζαν για να εγκαταστήσουν εκεί ινδιάνικες φυλές. Και πράγματι το έκαναν με διάφορους λαούς, οι οποίοι απέκτησαν με χαρτιά τη δική τους περιοχή εκεί και την έχουν μέχρι σήμερα.

🔎Βεβαίως, αργότερα ανακαλύφθηκε πετρέλαιο και φυσικό αέριο στις περιοχές των Ινδιάνων, αλλά την είχε ήδη πατήσει η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Απλά έφτασε στο σημείο να εξαθλιώσει σε τέτοιο βαθμό τις ζωές των Ινδιάνων που μετακόμισαν εκεί για να ζήσουν, που πήρε τα δικαιώματα εξόρυξης σχεδόν τζάμπα. Και βρέθηκαν πολλοί απατεώνες και τυχοδιώκτες, οι οποίοι εκμεταλλεύθηκαν τους Ινδιάνους με το χειρότερο τρόπο (πολύ διδακτική επ’ αυτού είναι η πρόσφατη κινηματογραφική ταινία «Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού», που βασίζεται σε αληθινά γεγονότα).

🔎Από το 1846, λοιπόν, αυτή η περιοχή ήταν επισήμως «ομοσπονδιακή ιδιοκτησία» (federal property). Δηλαδή τίποτα, στην ουσία. Καμία πολιτεία ή περιοχή από τις γειτονικές δεν είχε δικαιοδοσία εκεί. Στους χάρτες ονομαζόταν μέχρι και «Γη του Κανένα» (No Man’s Land)! Ακόμα κι όταν το Κάνσας έγινε πολιτεία των ΗΠΑ το 1861, λίγο πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος, δεν διεκδίκησε αυτό το κομμάτι.

🔎Μη νομίζεις ότι αυτό το μικρό παραλληλόγραμμο ήταν έρημο και ξερό. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μεγάλο λιβάδι. Από το οποίο, όμως, περνούσε μέχρι και η σιδηροδρομική γραμμή της Σάντα Φε, η οποία χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από εμπόρους και αποίκους που έτρεχαν προς τις δυτικές πολιτείες. Έτσι, λοιπόν, κάποιοι πονηροί έτρεξαν στην περιοχή αυτή, εκμεταλλεύτηκαν την ακυβερνησία και έστησαν τεράστια ράντσα, διώχνοντας και τους Ινδιάνους Τσέροκι που βρίσκονταν εκεί.

🔎Οι ντόπιοι μεγαλοκτηματίες, οι οποίοι απέκτησαν σιγά-σιγά και δικαιώματα, έφτασαν μέχρι και στο Λευκό Οίκο το αίτημα να αναγνωριστεί αυτό το παραλληλόγραμμο ως αυτόνομη περιοχή (territory) των ΗΠΑ με το όνομα Σίμαρον. Έφτιαξαν, μάλιστα, και τοπική «κυβέρνηση». Η Ουάσιγκτον, πάντως, δεν φαίνεται ποτέ να εξέτασε σοβαρά το αίτημα. Το 1890 αποφάσισε να «ενώσει» αυτό το κομμάτι με δύο περιοχές (Oklahoma Territory και Indian Territory, το ανατολικό κομμάτι που αναφέραμε προηγουμένως) και να φτιάξει μια ενιαία «περιοχή της Οκλαχόμα», η οποία έγινε τελικά πολιτεία των ΗΠΑ το 1907.

🔎Η περιοχή επλήγη ιδιαίτερα οικονομικά τόσο από την ξηρασία τη δεκαετία του 1930 (με τεράστιες αμμοθύελλες να σαρώνουν τα πάντα και να καταστρέφουν καλλιέργειες και βοσκοτόπια), όσο και από το οικονομικό κραχ. Έφυγε σχεδόν ο μισός πληθυσμός. Το τοπικό σκηνικό μεταφέρθηκε με την εξαίσια γραφή του Τζον Στάινμπεκ στα Σταφύλια της Οργής, το βραβευμένο βιβλίο του επίσης βραβευμένου με Νόμπελ συγγραφέα, που έγινε βέβαια και κινηματογραφική ταινία.

🔎Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, σ’ αυτό το μικρό παραλληλόγραμμο ζουν πια 27.000 άνθρωποι. Οι περισσότεροι (το 36%) είναι ισπανόφωνοι, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Οκλαχόμα που κυριαρχούν οι μη-ισπανόφωνοι λευκοί (στα δυτικά) και οι Ινδιάνοι (στα ανατολικά).

🔎Η περιοχή πια είναι από τις πιο φτωχές στις ΗΠΑ. Το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα υπολογίστηκε σε μόλις 16.500 δολάρια. Το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα σε όλες τις ΗΠΑ είναι 78.000 δολάρια. Πενταπλάσιο.