Στο νοτιοανατολικό άκρο της Αφρικής, στο λεγόμενο Στενό της Μοζαμβίκης, ανάμεσα στη Μοζαμβίκη και το τεράστιο νησί της Μαδαγασκάρης, βρίσκεται ένα κομμάτι από Γαλλία. Δεν είναι σχήμα λόγου. Το νησί της Μαγιότ είναι ένα διαμέρισμα της Γαλλικής Δημοκρατίας. Η μόνη του διαφορά από τα υπόλοιπα είναι ότι δεν βρίσκεται στην Ευρώπη. Σε όλα τα άλλα, από διοικητικά μέχρι νομικά, ισχύουν τα ίδια ακριβώς όπως στο Παρίσι, τη Μασσαλία και το Μπορντό.
🔎Αυτό το νησάκι με έκταση 374 τ.χλμ., δηλαδή ελάχιστα πιο
μικρό από την Άνδρο, είναι ό,τι απέμεινε από την τεράστια γαλλική αυτοκρατορία
στην Αφρική. Μια αυτοκρατορία που κάλυπτε εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα
και εκατοντάδες διαφορετικούς λαούς, οι οποίοι προοδευτικά «ελευθερώθηκαν».
Κατ’ όνομα, βέβαια, οι περισσότεροι, επειδή η επιρροή της Γαλλίας όλες τις
δεκαετίες της «ελευθερίας» τους ήταν κάτι παραπάνω από φανερή.
🔎Η Μαγιότ αποτελεί μια χτυπητή αντίθεση σε σχέση με όλα τα
άλλα εδάφη. Οι κάτοικοί της, όταν ήλθε η ώρα να αποφασίσουν με δημοψήφισμα,
διάλεξαν το ανάποδο από το αναμενόμενο: Να μείνουν με τη θέλησή τους κάτω από
την γαλλική κηδεμονία! Σε αντίθεση με τα γειτονικά νησιά, που ψήφισαν ελευθερία
κι αποτέλεσαν τις Κομόρες, το νησιώτικο ανεξάρτητο κράτος της περιοχής.
🔎Για κάποια χρόνια οι κάτοικοι της Μαγιότ είχαν αποκτήσει ένα
καθόλου κολακευτικό παρατσούκλι από τους γείτονές τους: «Αχμάκου». Που σημαίνει
κάτι ανάμεσα σε ηλίθιος και κορόιδο. Τα… κορόιδα, βέβαια, αποδείχτηκαν πολύ
εξυπνότεροι από τους γείτονές τους, κι αυτό αποδείχτηκε τα κατοπινά χρόνια.
Σήμερα η Μαγιότ είναι ο πιο δημοφιλής προορισμός για όλες τις γειτονικές της
αφρικανικές χώρες.
🔎Τα «κορόιδα», δηλαδή, έπιασαν… κορόιδο τους γείτονες!
🔎Ας τα πάρουμε από την αρχή.
🔎Πριν ο Βάσκο Ντα Γκάμα καβατζάρει το Ακρωτήριο της Καλής
Ελπίδας στο νότο της Αφρικής και μπει στα νερά του Ινδικού Ωκεανού, η αραβική επιρροή
στην περιοχή ήταν απόλυτη. Οι Άραβες με τα καλοτάξιδα μικρά τους σκάφη, τα
ντάου, όργωναν τον Ινδικό από τα παράλια της Αραβίας μέχρι αυτά της Ινδίας και
της Αφρικής. Έτσι, λοιπόν, τα νησιά της περιοχής είχαν έντονη αραβική
κουλτούρα.
🔎Τα νησιά στο Στενό της Μοζαμβίκης είχαν έναν μικτό πληθυσμό:
Υπήρχαν και αραβικής καταγωγής, αλλά και απόγονοι αφρικανικών φυλών (είτε
ελεύθεροι, είτε σκλάβοι) και ασιατικής καταγωγής από τη Μαδαγασκάρη. Ένας
αχταρμάς, δηλαδή, που όμως μιλούσε αραβικά, είχε ασπαστεί ολοκληρωτικά το ισλάμ
και ζούσε με την αραβική κουλτούρα. Το κάθε νησί ήταν κι ένα σουλτανάτο.
🔎Η Μαγιότ ζούσε επί αιώνες στη σκιά της Ανζουάν, του
κοντινότερου από τα γειτονικά της νησιά. Κι αυτό επειδή τα άλλα νησιά πρόσφεραν
καλύτερα λιμάνια για μεγαλύτερα πλοία. Βεβαίως αυτό είχε και τα καλά του. Τα
υπόλοιπα νησιά, επειδή ήταν πιο πλούσια, υπέφεραν από συχνές επιδρομές Αράβων
και Μαλγάσιων (από τη Μαδαγασκάρη, δηλαδή) πειρατών. Τη Μαγιότ, που δεν ήταν
τόσο πλούσια, την προσπερνούσαν χωρίς να επιτεθούν.
🔎Από τη δεκαετία του 1830 η Μαγιότ άρχισε να βιώνει τον
επεκτατισμό των γειτόνων της. Μέσα σε πέντε χρόνια πρόλαβε να υποταχθεί στους
σουλτάνους και των τριών άλλων νησιών στις Κομόρες! Δεν υπήρχαν οχυρωματικά
έργα, ούτε κανόνια, όποιος ήθελε άραζε στην παραλία και έκανε γιουρούσι, οπότε
ήταν πολύ εύκολο. Οι ντόπιοι, βέβαια, δεν ήθελαν να τους εξουσιάζουν οι
γείτονες, οπότε πάντα ζητούσαν την ευκαιρία να τους διώξουν.
🔎Το 1836 ο Αντριαντσόλι, ένας πολέμαρχος με καταγωγή από τη
Μαδαγασκάρη, κατάφερε να σφάξει τη φρρουρά του σουλτάνου του Ανζουάν που
κατείχε το νησί κι ανακηρύχθηκε αυτός σουλτάνος. Για να κρατήσει, όμως, την εξουσία
του άνοιξε παρτίδες με τους Γάλλους, οι οποίοι είχαν βάλει ήδη πόδι στο νησί
Νόσι Μπε, που βρίσκεται πολύ κοντά στη Μαδαγασκάρη, στην πορεία τους για να
γίνουν κύριοι όλου του νησιού.
🔎Πέντε χρόνια αργότερα, το πάρε-δώσε έγινε επίσημο. Η Γαλλία
έβαλε επισήμως πόδι στη Μαγιότ «αγοράζοντάς» την από τον σουλτάνο, αλλά τον
άφησε στην ουσία να κάνει κουμάντο εξ ονόματός της. Η δουλεία καταργήθηκε
αμέσως, όπως σε όλο το γαλλικό κράτος, αλλά η «αμειβόμενη» εργασία που τη
διαδέχτηκε δεν απείχε καθόλου από το προηγούμενο καθεστώς. Αμοιβές ελάχιστες
και βάρβαρες συνθήκες εργασίας. Συν τοις άλλοις, η ελίτ του νησιού που’ χε
συνηθίσει την ζωή με τους σκλάβους, αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Μαγιότ και να
εγκατασταθεί στα άλλα νησιά της περιοχής, που παρέμεναν αυτόνομα.
🔎Βεβαίως οι επιθέσεις κόπηκαν μαχαίρι. Κανείς ντόπιος
σουλτάνος δεν ήθελε να ερεθίσει τους Γάλλους και να τα βάλει μαζί τους. Η
Μαγιότ πέρασε μια μακρά περίοδο ησυχίας. Η αποικιακή διοίκηση προσπάθησε να
οργανώσει κάποιες φυτείες ζαχαροκάλαμου και σύντομα ολόκληρο το νησί ήταν
γεμάτο απ’ αυτά. Οι καιρικές συνθήκες, όμως, με πολλές βροχές και ανέμους, δεν
επέτρεπαν καλές σοδειές.
🔎Το 1885, στο διαβόητο πια συνέδριο του Βερολίνου, όπου οι
ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις χώρισαν τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής, οι
Ευρωπαίοι συμφώνησαν ότι οι Γάλλοι θα μπορούσαν να επεκταθούν, μέσω της Μαγιότ
που είχαν ήδη, και στα γειτονικά νησιά.
Κάτι που έγινε με συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς πολλή αντίσταση. Οι
σουλτάνοι κατάλαβαν ότι ήταν μάταιο.
🔎Όλο αυτό το νησιώτικο σύμπλεγμα στην αρχή ονομάστηκε «Μαγιότ
και εξαρτώμενα εδάφη». Για πρώτη φορά, έστω και κάτω από τη γαλλική κυριαρχία,
η Μαγιότ αισθανόταν ότι είχε μια πρωτοπορία έναντι των γειτόνων της. Το 1914,
βέβαια, τα νησιά έγιναν μια επαρχία της Μαδαγασκάρης, που ήταν κι αυτή υπό
γαλλικό έλεγχο.
🔎Οι Γάλλοι, πάντως, δεν έκαναν σοβαρές προσπάθειες να
εκσυγχρονίσουν τα νησιά, που παρέμειναν φτωχά και κυρίως αγροτικά. Μοιραία, ο
άνεμος της ανεξαρτησίας, που σάρωσε την Αφρική κυρίως τη δεκαετία του 1960,
άργησε να φτάσει εκεί. Το 1974 η Γαλλία και ο ΟΗΕ οργάνωσαν δημοψηφίσματα και
στα τέσσερα νησιά, προκειμένου να τα ενώσει σε ένα κράτος, τις Κομόρες. Στα
τρία νησιά (Γκραν Κομόρ, Ανζουάν, Μοελί) η πλειοψηφία ήταν μεγάλη υπέρ της
ανεξαρτησίας. Στη Μαγιότ το 63,8% των κατοίκων ψήφισε να μείνει γαλλικό έδαφος!
🔎Τι έγινε τότε; Οι Γάλλοι είπαν στον ΟΗΕ ότι δεν μπορούσαν να
πάνε κόντρα στη θέληση των κατοίκων και παρ’ ότι αποσύρθηκαν από τα τρία νησιά,
κράτησαν την κυριαρχία τους στη Μαγιότ. Οι Κομόρες έγιναν ανεξάρτητο κράτος το
1975 κι αμέσως έκαναν αίτηση στον ΟΗΕ να μεσολαβήσει ώστε να ενσωματώσουν στην
επικράτειά τους και τη Μαγιότ, ώστε να είναι πλήρης η χώρα.
🔎Ο ΟΗΕ πράγματι υιοθέτησε ψηφίσματα, τα οποία καλούσαν τους
Γάλλους να «αποαποικήσουν» τη Μαγιότ, αλλά οι Γάλλοι το μόνο που δέχτηκαν ήταν
να διοργανώσουν ένα δεύτερο δημοψήφισμα, το 1976, μήπως και οι κάτοικοι της
Μαγιότ δεν είχαν καταλάβει καλά. Το αποτέλεσμα ήταν ακόμα πιο εκκωφαντικό:
99,5% υπέρ Γαλλίας! Οι Γάλλοι θεώρησαν το θέμα λήξαν, έβαλαν βέτο σε όλες τις
αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ κι έμειναν εκεί.
🔎Οι άλλοι Κομόριοι άρχισαν τότε να κοροϊδεύουν τους κατοίκους
της Μαγιότ για ηλίθιους και κορόιδα. Η ιστορία έδειξε άλλα. Μέχρι το 1999, μέσα
σε 24 χρόνια δηλαδή, οι τρεις Κομόρες βίωσαν όχι ένα και δύο, αλλά… 18
διαφορετικά πραξικοπήματα! Στην κυριολεξία, όποιος διοικητής στρατιωτικής
μονάδας ήθελε έπαιρνε με τα όπλα την εξουσία. Τα τρία νησιά μαλλιοτραβιούνταν
μεταξύ τους για την εξουσία, ενώ ο πληθυσμός ζούσε στα όρια της εξαθλίωσης,
ακόμα και η μικρή αγροτική παραγωγή είχε παραλύσει.
🔎Την ίδια ώρα η ειρηνική Μαγιότ με βοήθεια από γαλλικά
κεφάλαια, έστησε μια υποτυπώδη αγροτική παραγωγή, που της επέτρεψε να μην
πεινάει τουλάχιστον. Το μεγάλο πλεονέκτημα, βέβαια, των κατοίκων ήταν ότι
λογίζονται Γάλλοι πολίτες, άρα μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα στη μητρόπολη.
Δεκάδες χιλιάδες μετανάστευσαν νόμιμα στη Γαλλία, όπου με τις δουλειές που
βρήκαν και τα χρήματα που έστελναν πίσω τόνωσαν την οικονομία.
🔎Οι σκοτωμοί περιορίστηκαν στις Κομόρες μετά το 2001, όταν η
χώρα άλλαξε το σύνταγμά της, έγινε ένα είδος ομοσπονδίας, όπου το κάθε νησί
λειτουργούσε στην ουσία αυτόνομα. Η Μαγιότ ψήφισε να μετατραπεί σε πλήρες
γαλλικό διαμέρισμα το 2009, κάτι που σήμαινε ότι η γαλλική γλώσσα γινόταν υποχρεωτική
για όλους (ως τότε υπερίσχυαν τα αραβικά) και ο παραδοσιακός ισλαμικός νόμος της
σαρία, που εφαρμοζόταν σε πολλές περιπτώσεις, αντικαταστάθηκε εξ ολοκλήρου από
τη γαλλική νομοθεσία. Και φυσικά υιοθέτησαν ως νόμισμα το ευρώ. Οι ντόπιοι το
επέλεξαν για να συνεχιστεί η γαλλική βοήθεια.
🔎Σύμφωνα με τα επίσημα γαλλικά στοιχεία, η Μαγιότ είναι το
πιο φτωχό απ’ όλα τα γαλλικά διαμερίσματα, μητροπολιτικά και υπερπόντια: Το 84%
των κατοίκων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (όπως ορίζεται στην Ευρώπη, κάτω
από 936 ευρώ το μήνα ανά οικογένεια), το 40% των κατοικιών είναι παράγκες από
ξύλα και τσίγκο, το 29% των σπιτιών δεν έχουν τρεχούμενο νερό και το 34% των
κατοίκων είναι άνεργοι. Εφιάλτης.
🔎Εφιάλτης για την Ευρώπη, αλλά… παράδεισος για τους γείτονες!
Το κατά κεφαλήν ετήσο εισόδημα για τους 320.000 κατοίκους της Μαγιότ είναι
11.300 δολάρια. Την ίδια στιγμή στις Κομόρες το ετήσιο εισόδημα ανά κάτοικο είναι
1.100 δολάρια, στη Μοζαμβίκη 1.500 και στη Μαδαγασκάρη 1.800. Οι κάτοικοι της Μαγιότ,
δηλαδή, μέσα στον εφιάλτη τους έχουν δεκαπλάσιο εισόδημα από τους γείτονες!
🔎Γι’ αυτό και το νησί έχει γίνει εδώ και χρόνια πόλος έλξης.
Ολοένα και περισσότερα ψαροκάικα από τη Μαδαγασκάρη, από την Αφρική, ακόμα και
από τις Κομόρες, αποβιβάζουν κόσμο στη Μαγιότ. Ανθρώπους απελπισμένους, που
προσπαθούν να πείσουν τις αρχές ότι είναι ντόπιοι της Μαγιότ, να πάρουν γαλλικό
διαβατήριο και να φύγουν στην Ευρώπη. Σήμερα το 42% των κατοίκων στη Μαγιότ δεν
είναι γεννημένοι στο νησί, αλλά σε γειτονικές χώρες.
