Ναμίμπια: Ένα «μπράτσο πολυθρόνας» που δημιουργήθηκε από μία γκάφα!

 Κοιτάξτε το χάρτη της Ναμίμπια. Τι παράξενα σύνορα! Μια λεπτή ζώνη εδάφους που φεύγει από το ανατολικό τμήμα της χώρας και πηγαίνει προς την ανατολή. Οι ρομαντικοί γεωγράφοι στις αρχές του 20^ου αιώνα παρομοίασαν το σχήμα με… μπράτσο ξύλινης πολυθρόνας, σκαλισμένο μάλιστα στο χέρι!

🔎Συν τοις άλλοις, αυτή η λεπτή ζώνη δημιουργεί κι άλλο ένα γεωγραφικό παράδοξο. Στο τέλος της συναντιούνται τα σύνορα τεσσάρων διαφορετικών χωρών (Ναμίμπια, Ζιμπάμπουε, Ζάμπια, Μποτσουάνα). Κάτι που δεν είναι καθόλου συνηθισμένο στον παγκόσμιο χάρτη, αν το παρατηρήσετε.

🔎Προφανώς αυτοί που σχεδίασαν αυτά τα παράδοξα σύνορα δεν ήταν ούτε καλλιτέχνες, ούτε ρομαντικοί. Κάποιον σκοπό εξυπηρετούσαν ή, τέλος πάντων, ήθελαν να εξυπηρετήσουν. Μόνο που σ’ αυτή την περίπτωση οι Γερμανοί, ένας λαός που φημίζεται για την μεθοδικότητα και την προνοητικότητά του, την πάτησαν για τα καλά.

🔎Το σύνορο δεν εξυπηρέτησε ποτέ τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε. Έμεινε, όμως, για να θυμίζει την πικρή περίοδο της αποικιοκρατίας, τότε που οι μεγάλοι αυτού του κόσμου χάραζαν τα σύνορα του κόσμου μέσα σε παλάτια και κάτω από πολυτελείς πολυέλαιους, χωρίς να δίνουν ούτε σεντ για το ποιοι άνθρωποι ζούσαν εκεί και τι έκαναν. Και ταλαιπωρεί ακόμα και σήμερα τους δυστυχείς που ζουν εκεί.

🔎Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή.

🔎Ο τόπος που εκτείνεται η Ναμίμπια είναι ο πιο ξερός της Αφρικής. Η έρημος Ναμίμπ, που δίνει και το όνομά της στη χώρα, είναι το πρώτο μέρος στη σύγχρονη ιστορία της Γης που ξεράθηκε, έγινε έρημος δηλαδή. Δίπλα στη Ναμίμπ, την έρημο που βρίσκεται στις δυτικές ακτές της Ναμίμπια στον Ατλαντικό Ωκεανό, βρίσκεται η Καλαχάρι, το πιο άνυδρο σημείο του πλανήτη. Δύο έρημοι σε μια χώρα.

🔎Η ύπαρξη αυτής της απέραντης ερήμου ήταν γνωστή σ’ αυτούς που βρίσκονταν και πιο βόρεια και πιο νότια. Οι ιθαγενείς την απέφευγαν. Όταν οι Ευρωπαίοι έβαλαν πόδι στην περιοχή, οι Πορτογάλοι στην περιοχή της σημερινής Αγκόλα και οι διάφοροι Ολλανδοί, Βρετανοί και Γάλλοι ουγενότοι (προτεστάντες) στη σημερινή Νότια Αφρική, το άφησαν αυτό το κατάξερο μέρος στην τύχη του. Κανείς δεν το «κατακτούσε». Ποιος ο λόγος;

🔎Μοιραία, λοιπόν, εκεί βρήκαν καταφύγιο οι Σαν. Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής, που μπορεί να τους έχετε ακούσει ως Βουσμάνους. Βεβαίως η λέξη αυτή (που προέρχεται από το αγγλικό bushman, δηλαδή «άνθρωπος των θάμνων») και θεωρείται προσβλητική και επιθετική τις τελευταίες δεκαετίες. Το «Σαν» στην γλώσσα τους σημαίνει απλώς… άνθρωποι.

🔎Οι Σαν έχουν μικρό ανάστημα, είναι γενικώς αδύναμοι, άρα δεν έκαναν για χειρωνακτικές εργασίες των δούλων. Και βρίσκονταν στα πρώτα επίπεδα του ανθρώπινου πολιτισμού, ζούσαν κυρίως ως τροφοσυλλέκτες, αλλά και κυνηγοί μικρών ζώων. Αποδείχτηκαν, όμως, πολύ ανθεκτικοί και πολύ έξυπνοι ως λαός. Οι Ευρωπαίοι τους κυνήγησαν σαν ζώα, στην κυριολεξία, κι αυτοί αποσύρθηκαν στις ερήμους, όπου βρήκαν τον τρόπο να επιβιώσουν.

🔎Η αποικιοκρατία στην Ευρώπη είχε ανθίσει ήδη από τον 18^ο αιώνα, αλλά επεκτάθηκε πολύ τον 19^ο. Βρετανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία, μέχρι και το Βέλγιο απέκτησαν διαφορετικά κομμάτια της Αφρικής. Η Γερμανία, που ενοποιήθηκε σαν κράτος προς το τέλος αυτού του αιώνα (1870) θέλησε κι αυτή να γίνει αποικιοκρατική δύναμη. Αλλά είχε δύο επιλογές: Είτε θα έπαιρνε περιοχές άλλων ευρωπαϊκών κρατών με πόλεμο, είτε θα συμβιβαζόταν με ό,τι… περίσσευε, με ό,τι δηλαδή δεν είχαν πάρει οι άλλοι ως τότε.

🔎O Ότο Φον Μπίσμαρκ, ο ενοποιητής του σύγχρονου γερμανικού έθνους, προτίμησε το δεύτερο. Με τη λογική του «κάλλιο γαϊδουρόδενε» έβαλε πόδι σ’ ό,τι δεν είχαν κατακτήσει οι άλλοι ως τότε. Στην Αφρική, δηλαδή, του’ μεινε μια μικρή λωρίδα γης μεταξύ της σημερινής Γκάνας και του Τόγκο, οι περιοχές του σημερινού Καμερούν και της Τανζανίας, αλλά και η έρημος του νότου, η Ναμίμπια.

🔎Οι Γερμανοί άρχισαν να εγκαθίστανται το 1885. Προτίμησαν το κεντρικό τμήμα της χώρας, τη μοναδική κάπως εύφορη περιοχή της χώρας, ανάμεσα στις δύο ερήμους. Αλλά γρήγορα κατάλαβαν ότι ο τόπος δεν έχει να τους δώσει τίποτα. Αλλά ήταν παρόντες στα ραντεβού που μοιράστηκε Αφρική και ο κόσμος. Τι παρόντες, οικοδεσπότες! Το Συνέδριο του Βερολίνου το 1885, στο οποίο μαζεύτηκαν όλοι οι αποικιοκράτες για να χωρίσουν τον κόσμο, θεωρείται το σημείο ζενίθ της εποχής της λεγόμενης «ευρωπαϊκής εξάπλωσης».

🔎Εκεί, λοιπόν, στο Βερολίνο, μπήκαν οι βάσεις για το γεωγραφικό παράδοξο που βλέπετε. Το οποίο προερχόταν από μία ξεροκεφαλιά και μια πονηριά των Γερμανών διαπραγματευτών.

🔎Αν δει κανείς τα σύνορα πάνω σε πολιτικό χάρτη, φαίνονται ακατανόητα. Αν ο χάρτης ήταν γεωφυσικός, θα έβγαινε κάποιο νόημα. Όπως βλέπετε, τα ανατολικά σύνορα της Ναμίμπια (που τότε λεγόταν Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική) με τη Βρετανική Αυτοκρατορία (τη σημερινή Μποτσουάνα) ήταν ευθείες γραμμές, που ακολουθούσαν γεωγραφικούς μεσημβρινούς.

🔎Εκεί, λοιπόν, ο Λέο Φον Καπρίβι, ο Γερμανός στρατηγός και διαπραγματευτής, έβαλε ένα ζήτημα: Η αποικία της Νοτιοδυτικής Αφρικής θέλει, είπε, να έχει πρόσβαση στις όχθες του Ζαμβέζη, του μεγάλου ποταμού που ξεκινάει από τα βουνά του νότιου Κογκό και φτάνει μέχρι τον Ινδικό Ωκεανό.

🔎Η πρόθεση του Φον Καπρίβι ήταν σαφής: Ήθελε να βρει έναν θαλάσσιο δρόμο που να συνδέει την αποικία τους στη νοτιοδυτική Αφρική με αυτήν της ανατολικής Αφρικής (σημερινή Τανζανία). Το πρόβλημα ήταν ότι ο Ζαμβέζης βρισκόταν πάνω από 400 χλμ. ανατολικότερα από εκεί που είχαν χαραχτεί τα σύνορα!

🔎Οι Βρετανοί αντέδρασαν. Μπορεί η ανατολική Μποτσουάνα να είναι έρημος, ωστόσο δεν ήθελαν να δώσουν τόση γη. Οπότε έκαναν το φοβερό: «Έκοψαν» από τη δική τους αποικία μια ζώνη πλάτους περίπου 80 χιλιομέτρων και την «παρέδωσαν» στους Γερμανούς. Τα τελευταία χιλιόμετρα αυτής της ζώνης, εκεί που τα σύνορα παύουν να είναι ευθείες γραμμές, είναι ο ρους του Ζαμβέζη.

🔎Έγινε και ειδική συμφωνία, μάλιστα, μεταξύ των δύο πλευρών, το 1890. Η Γερμανία πήρε αυτή τη ζώνη και παραιτήθηκε από τις διεκδικήσεις της στο νησί της Ζανζιβάρης στην ανατολική Αφρική, καθώς και από το νησί Χέλγκολαντ, που βρίσκεται στη Βόρεια Θάλασσα λίγο μακριά από τις γερμανικές ακτές και στο εξής θα ήταν βρετανικό!

🔎Η περιοχή αυτή, λοιπόν, βαφτίστηκε σε μια νύχτα «Ζώνη Καπρίβι» (Caprivi Strip), προς τιμή του Γερμανού στρατηγού. Τα σύνορα, φυσικά, δεν έλαβαν καθόλου υπ’ όψιν ότι στη ζώνη εκείνη κατοικούσαν επί αιώνες οι Μπαρότσε, όπως και στο νότιο μέρος της Ζάμπια. Τα σύνορα, βέβαια, επί πολλά χρόνια ίσχυαν μόνο στα χαρτιά, ουδείς ενδιαφερόταν να τα φυλάξει σωστά.

🔎Οι Γερμανοί, χαρούμενοι που κέρδισαν την πρόσβαση στον Ζαμβέζη, έβαλαν μπροστά το σχέδιο να ενοποιήσουν μέσω ποτάμιας οδού την νοτιοδυτική με την ανατολική αποικία τους. Μόνο που λογάριασαν χωρίς τη… γεωγραφία! Μόλις 65 χιλιόμετρα από εκεί που σταματάει σήμερα η Ναμίμπια ο μέχρι τότε πλωτός Ζαμβέζης φτιάχνει τους επιβλητικούς καταρράκτες της Βικτόρια, τους μεγαλύτερους του κόσμου! Ψυχρολουσία. Φυσικά κανένα πλεούμενο δεν μπορεί να διαβεί τέτοιους καταρράκτες. Κι αν βρισκόταν η λύση μία φορά, παρακάτω στον ρου του Ζαμβέζη προς τα ανατολικά βρίσκονται δύο άλλοι μεγάλοι καταρράκτες, του Καρίμπα Γκόργκε (στα σημερινά σύνορα Ζάμπια-Ζιμπάμπουε) και του Καχόρα Μπάσα (στη σημερινή Μοζαμβίκη).

🔎Τα όνειρα των Γερμανών για ένωση έμειναν όνειρα. Μέχρι που ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, στον οποίο η Γερμανία έχασε, όπως είναι γνωστό. Και μία από τις συνέπειες της ήττας της ήταν να χάσει όλες τις αποικίες της. Τις άλλες περιοχές στην Αφρική τις μοιράστηκαν οι Αγγλο-Γάλλοι (και κάτι ψιλά οι Βέλγοι). Η Νοτιοδυτική Αφρική, όμως, ως μια έκταση γης χωρίς σημασία, δόθηκε για «κηδεμονία» σαν γεωγραφικό εξάρτημα στη Νοτιοαφρικανική Ένωση, τον πρόγονο της σημερινής Νότιας Αφρικής.

🔎Μετά την εδραίωση του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, η ίδια τακτική επικράτησε και στην «αποικία» της. Οι λιγοστοί λευκοί (κάποιοι, μάλιστα, απόγονοι Γερμανών, που δεν ήθελαν να φύγουν) είχαν την οικονομική ζωή του τόπου στα χέρια τους και οι μαύροι ήταν δούλοι, στην ουσία. Την δεκαετία του 1970, μάλιστα, δημιουργήθηκαν και «μπαντουστάν», όπως στη Νότια Αφρική. «Πατρίδες» για τους γηγενείς λαούς, που βρίσκονταν βέβαια στα πιο άγονα σημεία της χώρας. Μέσα σ’ όλα δημιουργήθηκε και το «Ανατολικό Καπρίβι», για τους Λόζι (Μπαρότσε) της περιοχής.

🔎Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η περιοχή αυτή ταλαιπωρήθηκε πολύ και ταλαιπωρείται ακόμα. Ήταν θέατρο πολλών μαχών σε πολέμους συχνά ακήρυχτους, κι έτσι πιο αιματηρούς και άγριους. Εκεί δρούσαν αντάρτες από την Αγκόλα, που πολεμούσαν τους Πορτογάλους, κι αργότερα αντάρτες του εμφυλίου πολέμου στην Αγκόλα. Διάφοροι άλλοι τυχοδιώκτες και λαθρέμποροι ελεφαντόδοντου, διαμαντιών και χρυσού, από τη Νότια Αφρική.

🔎Και οι Λόζι, ένας από τους πιο προδομένους λαούς της περιοχής. Στους οποίους οι Βρετανοί υποσχέθηκαν κράτος (επί δεκαετίες η περιοχή τους, η Μπαροτσελάνδη, ήταν «προτεκτοράτο», ειδική διοικητική περιφέρεια με δικό της αρχηγό, όπως η Μποτσουάνα, το Λεσόθο κτλ.) και τελικά την έκαναν μια απλή επαρχία της Ζάμπια και τον λαό της τον χώρισαν στα δύο.

🔎Όταν φαινόταν πια καθαρά ότι η κυριαρχία των λευκών στη Νότια Αφρική θα τερματιστεί, οι λαοί της Νοτιοδυτικής Αφρικής ζήτησαν από τη διεθνή κοινότητα να τους «ελευθερώσει» από τους Νοτιοαφρικανούς. Και πράγματι, το 1990 δημιουργήθηκε η Ναμίμπια, με πρώτο πρόεδρο τον Σαμ Νουτζόμα, τον ηγέτη του SWAPO (South West Africa People’s Organization), μιας οργάνωσης-ομπρέλας για όλους τους λαούς. Ο Νουτζόμα, βέβαια, ανήκε στη φυλή των Οβάμπο, που αποτελούν μόνοι τους το 50% του πληθυσμού. Οπότε η φυλή αυτή είχε την πρωτοκαθεδρία και στα πόστα, και στις αποφάσεις.

🔎Οι Λόζι, απομονωμένοι στην ανατολική εσχατιά της Ναμίμπια, δεν έχουν και φυλετική σχέση με τους άλλους λαούς της χώρας, περισσότερο συγγενείς αισθάνονται με τα αδέλφια τους στη Ζάμπια. Το 1994 δημιουργήθηκε ο Απελευθερωτικός Στρατός του Καπρίβι, μια ένοπλη οργάνωση που επιθυμούσε την απόσχιση της περιοχής από τη Ναμίμπια και την ένωσή της με το νοτιοδυτικό κομμάτι της Ζάμπια, όπου επίσης κυριαρχούν οι Λόζι, για να δημιουργηθεί μια καινούργια χώρα στην Αφρική.

🔎Το 1999 ο στρατός αυτός έκανε την κίνησή του. Ένοπλοι αντάρτες κατέλαβαν τη μοναδική πόλη της περιοχής, τα συνοριακά φυλάκια και τον ραδιοφωνικό σταθμό κι ανακήρυξαν την ελευθερία της περιοχής. Την χάρηκαν μόνο για λίγες μέρες. Στρατεύματα από τη Ναμίμπια έσπευσαν εκεί και έδιωξαν τους αντάρτες στις ζούγκλες δίπλα στον ποταμό. Ο δε ηγέτης της εξέγερσης, πρώην συνεργάτης του Νουτζόμα, είναι σήμερα 84 ετών και ζει από τότε εξόριστος στη Δανία. Θεωρητικά ο Απελευθερωτικός Στρατός υπάρχει ακόμα, αλλά η δράση του είναι πολύ περιορισμένη, πολλοί μαχητές έχουν συλληφθεί και καταδικαστεί σε πολύχρονη φυλάκιση.