Πόσες "χώρες" υπάρχουν στον κόσμο; Παγίδες, μπερδέματα και απαντήσεις!

Πόσες "χώρες" υπάρχουν στον κόσμο; Να, μια ερώτηση που θα έπρεπε να έχει ξεκάθαρη απάντηση, αλλά δεν έχει. Αν ξαφνιάζεστε απ’ αυτό που μόλις διαβάσατε, σας διαβεβαιώνουμε ότι δεν πρόκειται για… τρολιά.

🔎Κυκλοφορούν τουλάχιστον επτά «αξιόπιστοι» αριθμοί, οι οποίοι υποτίθεται δίνουν απάντηση, και κυμαίνονται από 193 ως 267! Μεγάλη διαφορά, δε νομίζετε; Κι όμως, δεν υπάρχει κοινώς αποδεκτή «σωστή απάντηση». Ακόμα και οι αριθμοί του  ΟΗΕ, στον οποίο είναι ενταγμένα τα ανεξάρτητα κράτη της Γης, αμφισβητούνται.

🔎Το μπέρδεμα προκύπτει από το τι εννοεί κανείς λέγοντας «χώρα». Παρ’ όλο που για τις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι πρόκειται για «χώρες» (όπως π.χ. η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ιρλανδία, οι ΗΠΑ), για κάποια άλλα κομμάτια υπάρχουν διαφορετικές απόψεις.

🔎Είναι π.χ. κράτος η Ταϊβάν ή η Δυτική Σαχάρα;  Κάποιοι λίγοι θα απαντήσουν «ναι», κάποιοι άλλοι περισσότεροι «όχι». Ανάλογα με το αν αναγνωρίζουν διπλωματικά αυτές τις περιοχές ως κράτη ή όχι. Τι είναι τελικά αυτές οι περιοχές, που άλλοι τις αναγνωρίζουν κι άλλοι όχι;

🔎Αν πιστέψουμε τους πολλούς, πράγματι αυτές οι περιοχές δεν είναι «χώρες». Ναι, αλλά οι πολλοί αναγνωρίζουν το Βατικανό, ουσιαστικά ένα κτίριο μέσα στη Ρώμη με μια πλατεία, ως ανεξάρτητο κράτος! Και του έχουν δώσει, μάλιστα, και καθεστώς παρατηρητή στον ΟΗΕ.

🔎Η κατάσταση μπερδεύεται ακόμα περισσότερο με τις λεγόμενες «εξαρτώμενες περιοχές». Περιοχές, δηλαδή, που ανήκουν μεν διοικητικά σ’ ένα κράτος, αλλά στη συντριπτική τους πλειοψηφία βρίσκονται μακριά απ’ αυτό και διοικούνται με διαφορετικό τρόπο, συνήθως με μια τοπική κυβέρνηση.

🔎Μετά είναι και οι… ακατοίκητες περιοχές, συνήθως απομακρυσμένα νησιά, τα οποία όμως θεωρούνται κι αυτά ειδικές διοικητικές οντότητες. Κι όσοι αναρωτιέστε τι σόι «χώρα» μπορεί να είναι ένα νησί χωρίς πληθυσμό, θα απαντήσουμε ότι είναι τόσο κανονική «χώρα» όπως όλες οι άλλες! Για παράδειγμα, στα ακατοίκητα νησιά Χερντ και Μακντόναλντ, που βρίσκονται κοντά στην Ανταρκτική και ανήκουν στην Αυστραλία, επιβλήθηκαν δασμοί από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ πριν λίγες ημέρες!

🔎Και τελευταίες είναι οι λεγόμενες «αμφισβητούμενες» περιοχές. Κάποια κομμάτια, δηλαδή, τα οποία τα διεκδικούν περισσότερα από ένα κράτη και η διεθνής κοινότητα δεν έχει αποφασίσει αν ανήκουν σε κάποιον και σε ποιον ακριβώς.

🔎Μπερδευτήκατε, ε; Έχετε όλο το δίκιο με το μέρος σας. Τα περισσότερα άρθρα, άλλωστε, που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και καταπιάνονται μ’ αυτό το θέα, μένουν σ’ αυτό. Στο μπέρδεμα. Επισημαίνουν ότι ο καθένας αναγνωρίζει ως «χώρα» ό,τι θέλει και ότι υπάρχουν διαφορετικές αριθμήσεις και… τέλος.

🔎Εμείς θα επιχειρήσουμε να βάλουμε λίγη τάξη. Όσο μπορούμε, βέβαια, και με βάση τι ισχύει διεθνώς. Ξεκινάμε με τον μικρότερο αριθμό και πάμε προς τον μεγαλύτερο.

🔎193: Τόσες είναι οι χώρες-μέλη του ΟΗΕ. Τα διεθνώς αναγνωρισμένα κράτη, δηλαδή, αυτά που έχουν διπλωματικές σχέσεις με τις συντριπτικά περισσότερες από τις άλλες χώρες που είναι μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με τους κανονισμούς του ΟΗΕ, για να γίνει ένα κράτος μέλος του πρέπει να αναγνωρίζεται ως τέτοιο (ανεξάρτητο κράτος δηλαδή) από τα μισά και πάνω υπάρχοντα μέλη του και από τουλάχιστον 9 εκ των 15 μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, χωρίς βέτο από τα μόνιμα μέλη (Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία).

🔎Η λίστα με τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Οργανισμού. Οι περιπτώσεις που μία χώρα δεν αναγνωρίζει μια άλλη είναι λίγες (π.χ. το Πακιστάν δεν αναγνωρίζει την Αρμενία, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κύπρο, τα δύο κορεατικά κράτη δεν αναγνωρίζονται μεταξύ τους κτλ.).

🔎195: Αυτοί που επιμένουν ότι οι χώρες είναι 195 προσθέτουν και τις δύο περιοχές που έχουν καθεστώς παρατηρητή στον ΟΗΕ, αλλά δεν αναγνωρίζονται ως ανεξάρτητα κράτη. Τέτοια είναι το Βατικανό και η Παλαιστίνη. Το Βατικανό έχει «διπλωματικές» σχέσεις με πάνω από 100 διαφορετικά κράτη, τα περισσότερα βέβαια με ρωμαιοκαθολική πλειοψηφία, αλλά όχι απαραίτητα.

🔎Η Παλαιστίνη (δηλαδή οι περιοχές της Γάζας και της Δυτικής Όχθης, που αντιμετωπίζονται διοικητικά ως ενιαία οντότητα) είχε ξεκινήσει πριν τον Οκτώβριο του 2023 μια προσπάθεια να αναγνωριστεί από τις μισές και πλέον χώρες, για να καταστεί πλήρες μέλος, η καμπάνια ονομάστηκε «Παλαιστίνη 194» για ευνόητους λόγους (θα γινόταν το 194^ο μέλος). Το πράγμα έχει παγώσει, προφανώς. Αναγνωρίζεται ακόμα ως αυτόνομη περιοχή υπαγόμενη στο Ισραήλ.

🔎198: Τρεις ακόμα περιοχές που βρίσκονται στο μεταίχμιο είναι το Κόσοβο και δύο νησιώτικες περιοχές που ανήκουν στη Νέα Ζηλανδία, τα Νησιά Κουκ και το Νιούε. Το Κόσοβο αναγνωρίζεται από 105 χώρες (το 55% των 193, άρα πληροί το κριτήριο), αλλά η Ρωσία βάζει βέτο στην αναγνώρισή του και το θεωρεί ακόμα κομμάτι της επικράτειας της Σερβίας.\

🔎Οι δύο νησιώτικες συστάδες στον Ειρηνικό έχουν το καθεστώς «χώρας σε ελεύθερη σύνδεση» με τη Νέα Ζηλανδία, λειτουργούν στην ουσία ως ανεξάρτητα κράτη εκτός από τις διεθνείς τους σχέσεις. Το καθεστώς αυτό της σύνδεσης άλλοι το θεωρούν ανεξαρτησία, άλλοι όχι.

🔎203: Ακόμα πέντε περιοχές αποτελούν μια άλλη κατηγορία. Πρόκειται για περιοχές που έχουν αναγνωριστεί από ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη του ΟΗΕ, αλλά ο αριθμός των χωρών που τα’ χουν αναγνωρίσει είναι πολύ μικρός. Η Δυτική Σαχάρα, νότια του Μαρόκου, αναγνωρίζεται από 46 κράτη-μέλη του ΟΗΕ (οι υπόλοιποι τη θεωρούν τμήμα του Μαρόκου, που την έχει καταλάβει).

🔎Η Ταϊβάν αναγνωριζόταν κάποτε ως νόμιμη κυβέρνηση όλης της Κίνας, σήμερα αναγνωρίζεται από 11 κράτη μέλη του ΟΗΕ. Η Αμπχαζία και η Νότια Οσετία, κομμάτια της Γεωργίας, αναγνωρίζονται από τη Ρωσία και από φίλες της χώρες (Νικαράγουα, Βενεζουέλα κτλ.). Και το τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία.

🔎242: Υπάρχουν 39 κατοικημένες διοικητικές οντότητες, οι οποίες δεν είναι ανεξάρτητα κράτη, αλλά «εξαρτώμενες περιοχές» (depended territories). Από το Χονγκ Κονγκ και το Μακάο, που αποτελούν «ειδικές περιοχές» της Κίνας, μέχρι τις Βερμούδες, τα Νησιά Κέιμαν στην Καραϊβική και το Γιβραλτάρ (τμήματα της Βρετανίας), τη Γαλλική Πολυνησία και τη Νέα Καληδονία, τη Μαρτινίκα και τη Γουαδελούπη (τμήματα της Γαλλίας), την Αρούμπα και το Κουρασάο (τμήματα της Ολλανδίας), τη Γροιλανδία και τα Νησιά Φερόε (τμήματα της Δανίας), τα νησιά Κρίστμας και Κόκος (τμήματα της Αυστραλίας), το Πουέρτο Ρίκο και την Αμερικανική Σαμόα (τμήματα των ΗΠΑ).

🔎Τα περισσότερα απ’ αυτά τα μέρη είτε είναι πολύ μικρά σε οικονομία και πληθυσμό που δεν μπορούν να σταθούν ως ανεξάρτητα κράτη, είτε έχουν βολευτεί με το καθεστώς που έχουν τώρα και δεν θέλουν να φύγουν από τον έλεγχο της μεγαλύτερης χώρας που τα κατέχει. Σε κάποια υπάρχουν αυτονομιστικά κινήματα, με διαφορετική ένταση.

🔎264: Υπάρχουν και 22 άλλες περιοχές, οι οποίες είναι ακατοίκητες. Και οι περισσότερες ήταν ακατοίκητες από πάντα. Αυτό δεν αποτρέπει, όμως, τη διοικητική τους αυτοτέλεια. Να εμφανίζονται, δηλαδή, στις λίστες ως ξεχωριστές οντότητες. Π.χ. το νησί Μπουβέ στο νότιο Ατλαντικό ανήκει στη Νορβηγία, έχει δικό του «κωδικό χώρας» σύμφωνα με το ISO 3166 (BV). Όπως και τα Νησιά της Νότιας Γεωργίας και Νότιο Σάντουιτς, επίσης στο νότιο Ατλαντικό, που ανήκουν στη Βρετανία.

🔎Τα απομακρυσμένα αυτά εδάφη δέχονται ελάχιστους επισκέπτες, κυρίως επιστήμονες και ερευνητές, και ως εκ τούτου δεν υπάρχει μόνιμος πληθυσμός. Δεν υπάρχει και οικονομική δραστηριότητα, κι ας επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ δασμούς στα νησιά Χερντ και Μακντόναλντ (που ανήκουν στην Αυστραλία), στα οποία κατοικούν μόνο… πιγκουίνοι.

🔎267: Το απώτατο αριθμητικό όριο των «χωρών» περιλαμβάνει και τρεις περιοχές που θεωρούνται «αμφισβητούμενες». Δηλαδή η διεθνής κοινότητα δεν έχει καταλήξει σε ποιον ανήκουν, αν ανήκουν κάπου. Τέτοιες είναι η Ανταρκτική και δύο συστάδες νησιών (Παρασέλ και Σπράτλι) στην θάλασσα της Νότιας Κίνας, οι οποίες διεκδικούνται από τέσσερα και πέντε διαφορετικά κράτη!

🔎Αν ρίξουμε μια ματιά στα εδάφη που αμφισβητούνται μεταξύ δύο κρατών, βέβαια, θα βρούμε εκατοντάδες περιπτώσεις. Αυτά πρέπει να καταμετρώνται διαφορετικά ή όχι; Ή π.χ. πρέπει να καταμετρώνται διαφορετικά νησιώτικες περιοχές που βρίσκονται σχετικά κοντά στην καθ’ εαυτό χώρα, αλλά χαίρουν αυτονομίας π.χ. η Κορσική στη Γαλλία ή τα Κανάρια Νησιά στην Ισπανία; Η Σομαλιλάνδη ή η Υπερδνειστερία, που λειτουργούν επί πολλά χρόνια ως κράτη, αλλά δεν αναγνωρίζονται, είναι «χώρες» ή δεν είναι;

🔎Αυτές είναι μόνο μερικές ερωτήσεις απ’ αυτές που οι nerds της γεωγραφίας, οι «σπασίκλες» που λένε, λατρεύουν να συζητούν και να διαφωνούν μεταξύ τους. Διότι η συζήτηση αυτή δεν τελειώνει. Αυτή είναι και η μαγεία της, στο κάτω κάτω.

Μιανμάρ: Ποτάμια και ζούγκλες, όπιο και πραξικοπήματα

 

Η μακρινή Μιανμάρ, ένα από τα πλουσιότερα, αλλά και πιο βασανισμένα κράτη της νοτιοανατολικής Ασίας, ήλθε και στη δική μας επικαιρότητα για λάθος λόγο: Ο ισχυρότατος σεισμός 7,7 Ρίχτερ στην ιστορική περιοχή της πόλης Μανταλάι, που είχε διατελέσει και πρωτεύουσα στο παρελθόν, δυστυχώς είναι ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των καταστροφών που της πλήττουν.

🔎Κρίκος μάλλον σπάνιος, αλλά υπαρκτός. Σχεδόν μία φορά στα 100 χρόνια γίνεται ένας σεισμός τεράστιου μεγέθους στην περιοχή. Πιο συνηθισμένες είναι οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Και οι άνθρωποι, βέβαια, που την κατοικούν βάζουν το χεράκι τους: Η χώρα που παλαιότερα γνωρίζαμε σαν Βιρμανία γνώρισε ελάχιστη δημοκρατία μετά την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία και κυβερνάται από στρατιωτικούς που κάνουν αλλεπάλληλα πραξικοπήματα, με τελευταίο αυτό του 2021.

🔎Η Μιανμάρ είναι μια πολύπλοκη χώρα, με ελάχιστη εσωτερική ενότητα και πολλές φυγόκεντρες δυνάμεις. Ένα κράτος-μαξιλάρι ανάμεσα στους δύο γίγαντες Ινδία και Κίνα, με περίπλοκη ιστορία κι ακόμα πιο περίπλοκη γεωγραφία και εθνογραφία, η οποία προσπαθεί να βρει στοιχεία ενότητας εκεί που δεν υπάρχουν. Μέχρι και το όνομά της άλλαξε για περισσότερη… συμπερίληψη, αλλά δεν πέτυχε τίποτα.

🔎Έχει έκταση σχεδόν πενταπλάσια από την Ελλάδα και ο πληθυσμός αγγίζει τα 54 εκατομμύρια ψυχές. Τα παράξενα σύνορά της, αποτέλεσμα συνθηκών και συμβιβασμών που ξεκίνησαν πριν από αιώνες, δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετήσουν πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές ανάγκες, όχι για να ξεχωρίσουν έθνη. Ούτως ή άλλως, το κράτος αναγνωρίζει με τον πιο καθαρό τρόπο, ότι είναι πολυεθνικό.

🔎Ο ποταμός Ιραουάντι, που κυλάει στο δυτικό τμήμα, ήταν η οδός που χρησιμοποίησε το έθνος των Βιρμανών (οι Μπαμάρ, όπως αυτοαποκαλούνται) να εισβάλλει σ’ αυτή την περιοχή και να την κατακτήσει, τον 10^ο αιώνα μ.Χ. Οι Μπαμάρ αποτελούν σήμερα κάτι λιγότερο από το 70% του πληθυσμού της χώρας, αλλά είναι συγκεντρωμένοι κυρίως στις ανατολικές περιοχές και στο τεράστιο εύφορο δέλτα του ποταμού.

🔎Το υπόλοιπο 30% του πληθυσμού της Μιανμάρ, περίπου 16 εκατομμύρια άνθρωποι, ζουν κυρίως είτε στο ακραίο δυτικό τμήμα της χώρας, στα σύνορα με την Ινδία, είτε είναι συγκεντρωμένοι στο ανατολικό τμήμα που συνορεύει με την Κίνα είναι σχεδόν όλο μια απέραντη ζούγκλα. Απέραντη και αδιάβατη. Όλοι οι δυνατοί λαοί της περιοχής που έφτιαξαν κράτη αποφάσισαν να αφήσουν εκείνες τις περιοχές στην ησυχία τους.

🔎Αυτές οι μειονότητες ανήκουν σε περίπου 50 διαφορετικές φυλές. Κάποιοι απ’ αυτούς ανήκουν στην σινο-θιβετιανή εθνολογική οικογένεια, όπως και οι Μπαμάρ, αλλά οι περισσότεροι ανήκουν σε άλλες φυλετικές ομάδες (Τάι, νοτιο-ασιάτες κτλ.). Δηλαδή έχουν ακόμα λιγότερες ομοιότητες σε γλώσσα, θρησκεία, έθιμα και κουλτούρα απ’ ότι η κυρίαρχη εθνική ομάδα.

🔎Ακόμα και σήμερα αυτή η ποικιλία αποτυπώνεται στην διοικητική διαίρεση της χώρα. Από την ανεξαρτησία της το 1948 ως σήμερα η Μιανμάρ διαιρείται σε 14 περιφέρειες, εκ των οποίων οι μισές (7) ονομάζονται περιοχές (regions) όπου κυριαρχούν πληθυσμιακά οι Μπαμάρ και οι άλλες μισές ονομάζονται πολιτείες (states), όπου κυριαρχεί πληθυσμιακά διαφορετικός λαός.

🔎Αυτές οι πολιτείες έχουν τα ονόματα των λαών που υπερτερούν πληθυσμιακά σ’ αυτές (Καγίν, Καγιάχ, Τσιν, Μον, Ρακίνε, Κατσίν και Σαν). Κάθε «πολιτεία» υποτίθεται ότι απολαμβάνει διοικητικής αυτονομίας, η γλώσσα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε εθνότητας προστατεύονται, αλλά αυτά είναι μόνο κούφια γράμματα, όχι πραγματικότητα. Τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα: Μέσα σ’ αυτές τις «πολιτείες» υπάρχουν και άλλοι λαοί, ολότελα διαφορετικοί από την κυρίαρχη εθνική ομάδα, οι οποίοι υφίστανται διώξεις όχι μόνο από την κυβέρνηση, αλλά και τη φυλή που πλειοψηφεί στην περιοχή τους.

🔎Η περιοχή για μεγάλο διάστημα, ως τα τέλη του 19^ου αιώνα, έμεινε ανέγγιχτη από την τρέλα της αποικιοκρατίας. Οι Βρετανοί είχαν βάλει γερά το πόδι τους στην Ινδία, οι Γάλλοι στην Ινδοκίνα, αλλά κανείς δεν ενδιαφερόταν για το ενδιάμεσο. Ο κυριότερος εχθρός των Μπαμάρ ήταν οι Τάι, στα ανατολικά τους, με τους οποίους διεξήγαγαν τους μεγαλύτερους πολέμους στην ιστορία τους. Μόνο όταν οι Βιρμανοί βασιλιάδες αποφάσισαν να επεκτείνουν την κυριαρχία τους σε εδάφη της σημερινής περιοχής του Ασάμ και του Μανιπούρ, τα οποία διεκδικούσαν και οι Βρετανοί της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών, ξέσπασε η μπόρα.

🔎Συνολικά έγιναν τρεις μεγάλοι Αγγλο-Βιρμανικοί πόλεμοι σε διάστημα 62 χρόνων, από το 1824 ως το 1885. Η βρετανική κυριαρχία επεκτεινόταν ολοένα και περισσότερο, και την τρίτη φορά τα βρετανικά στρατεύματα έφτασαν μέχρι το Μανταλάι, την πόλη που ισοπεδώθηκε από το σεισμό. Η εξουσία των Μπαμάρ κατέρρευσε, η περιοχή απέκτησε Βρετανούς αφέντες και κόλλησε δίπλα στην απέραντη αυτοκρατορία της Ινδίας.

🔎Οι Βρετανοί, πάντως, αποφάσισαν γρήγορα να αποσυνδέσουν διοικητικά την περιοχή από την Ινδία. Το μόνο που έκαναν ήταν να μεταφέρουν την πρωτεύουσα από το Μανταλάι στη Ρανγκούν, έναν ακόμα κρίκο στη ναυτική αλυσίδα τους ανάμεσα στην Καλκούτα και τη Σιγκαπούρη. Οι επαρχίες όπου οι Μπαμάρ δεν ήταν πλειοψηφία ονομάστηκαν συνολικά «Συνοριακές Περιοχές» και αφέθηκαν στην ησυχία τους, ούτε καν Βρετανοί διοικητές δεν εγκαταστάθηκαν εκεί. Το 1937 δε η περιοχή, ως Βιρμανία, έγινε αυτόνομη αποικία του βρετανικού στέμματος, με δικό της πρωθυπουργό.

🔎Η περιοχή υπήρξε πεδίο μερικών από τις πιο αιματηρές μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ Βρετανών και Ιαπώνων. Ακόμη και σήμερα, στις ζούγκλες της χώρας μπορεί κανείς να ανακαλύψει παλιά οχήματα, όπλα, ακόμη και νάρκες που δυστυχώς ακόμα λειτουργούν και σκορπούν το θάνατο. Οι Ιάπωνες όρμησαν στην περιοχή θέλοντας να χτυπήσουν τη Βρετανία στο μαλακό υπογάστριο της Ινδίας. Ως το 1942 είχαν θέσει την περιοχή υπό τον έλεγχό τους και για να γίνουν αρεστοί στον πληθυσμό υποσχέθηκαν ανεξαρτησία και ελευθερία. Σύντομα ο δίσκος γύρισε ανάποδα και πολλοί, Βιρμανοί αλλά κυρίως μέλη άλλων φυλών, οδηγήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία και αντιμετωπίζονταν ως υπάνθρωποι.

🔎Μέσα στα υπόλοιπα δύο χρόνια η συντονισμένη αντεπίθεση Βρετανών, Αμερικάνων και του βιρμανικού στρατού από τον στρατηγό Άουνγκ Σαν είχε διώξει τους Ιάπωνες από την περιοχή. Οι λεπτομέρειες των μαχών παραμένουν άγνωστες, αλλά το ύψος των απωλειών όλων των πλευρών (κάπου μισό εκατομμύριο στρατιώτες και πολίτες) μέσα σε τέσσερα χρόνια λέει πολλά.

🔎Έχοντας ήδη αποχωρήσει από την Ινδία τον Αύγουστο του 1947, οι Βρετανοί τα μάζεψαν κι έφυγαν λίγο αργότερα και από τη Βιρμανία. Επισήμως η χώρα κήρυξε την ανεξαρτησία της από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1948. Σύμφωνα με τη Συμφωνία Πανγκλόνγκ, την οποία υπέγραψαν οι Βρετανοί και με τους Μπαμάρ και με τους σπουδαιότερους αρχηγούς άλλων «συνοριακών» φυλών, όλα τα έθνη που αποτελούσαν την «Ένωση της Βιρμανίας» (αυτό ήταν το επίσημο όνομα) θα έχαιραν αυτονομίας.

🔎Ένα χρόνο νωρίτερα από την ανεξαρτησία, ο στρατηγός Άουνγκ Σανγκ, που μπορούσε να παίξει ενωτικό ρόλο (αυτός έφτιαξε τη Συμφωνία Πανγκλόνγκ), δολοφονήθηκε μαζί με άλλους οκτώ προβεβλημένους ηγέτες της χώρας.

🔎Σε όλες ανεξαιρέτως τις μειονότητες αναπτύχθηκαν αυτονομιστικά κινήματα, διάφορων βαθμίδων. Ήδη από τους πρώτους μήνες της ανεξαρτησίας, η κυβέρνηση έπρεπε να αντιμετωπίσει φυγόκεντρες δυνάμεις από ένοπλες ομάδες διάφορων ειδών και συμφερόντων. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν πάνω από 30 (!) διαφορετικά ένοπλες ομάδες που θεωρητικά εκπροσωπούν διάφορους λαούς και μάχονται για την ελευθερία.

🔎Οι περισσότεροι από τους ένοπλους, βέβαια, στράφηκαν στο όπιο. Για να χρηματοδοτήσουν τον αγώνα τους, έτσι λένε, πλην όμως πολλοί στράφηκαν αποκλειστικά στο εμπόριο παπαρούνας και λιγότερο στο ιδανικό της λευτεριάς. Οι τεράστιες καλλιέργειες τους επέτρεπαν να προμηθεύουν κάθε ενδιαφερόμενο με πρώτη ύλη και να κερδίζουν τεράστια ποσά, με τα οποία (εν μέρει) χρηματοδοτούσαν τον αγώνα τους, εκτός από το να πλουτίζουν οι ίδιοι.

🔎Το 1961 ο Ου Θαντ, ο μόνιμος εκπρόσωπος της Βιρμανίας στα Ηνωμένα Έθνη, εξελέγη Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού. Μαζί του αναβαθμίστηκε όλο το προσωπικό του γραφείου του, ανάμεσά τους και η Αούνγκ Σαν Σου Κίι, η κόρη του δολοφονημένου στρατηγού.

🔎Ο Ου Θαντ έμεινε στη θέση του για δέκα χρόνια, όμως για τη χώρα του δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Μόλις στο δεύτερο χρόνο της θητείας του είδε το στρατό να κινητοποιείται και να καταλαμβάνει την εξουσία. Το πραξικόπημα έγινε στις 2 Μαρτίου 1962. Οι στρατιωτικοί δεν μπορούσαν άλλο να ανεχθούν, λέει, την κατάρρευση της χώρας και τον κίνδυνο του διαμελισμού της. Από τότε και στα 60 χρόνια που έχουν περάσει η χώρα βρίσκεται, πάνω-κάτω, στο καθεστώς της στρατιωτικής εξουσίας. Άλλοτε πιο χαλαρής, αλλά τις περισσότερες φορές στυγνής και αμείλικτης.

🔎Η χούντα διαφημίστηκε ως αριστερόστροφη, μάλιστα όρισε επαναστατικά συμβούλια και απέκτησε πολιτική υπόσταση με τη δημιουργία ενός σοσιαλιστικού κόμματος στα πρότυπα της ΕΣΣΔ. Σύντομα, όμως, φάνηκε ότι ούτε η Σοβιετική Ένωση, ούτε η Κίνα είχαν σκοπό να μπουν γερά σ’ αυτό το παιχνίδι και η δύση περιορίστηκε στο να κοιτάζει αλλού όσο οι συχνές λαϊκές εξεγέρσεις πνίγονταν στο αίμα από τον κυβερνητικό στρατό.

🔎Το 1989 η χώρα μετονομάστηκε σε Μιανμάρ για λόγους… ενότητας. Οι στρατιωτικοί έκριναν ότι το «Βιρμανία» ήταν πολύ εθνικιστικό, ως «η χώρα των Βιρμανών», ενώ σχεδόν ένας στους τρεις κατοίκους της είναι άλλης εθνότητας. Βεβαίως μπορεί το όνομα να άλλαξε, αλλά οι μειονότητες δεν πτοήθηκαν. Πολλές δυτικές χώρες (ανάμεσά τους και οι ΗΠΑ) την αποκαλούν ακόμα επισήμως Βιρμανία, μην αναγνωρίζοντας το δικαίωμα στους στρατιωτικούς να αλλάζουν ονόματα.

🔎Το 1990, υπό τη σκέπη των κοσμογονικών αλλαγών στον κόσμο (κατάρρευση ΕΣΣΔ και ανατολικού μπλοκ), οι στρατιωτικοί αποφάσισαν να διεξάγουν εκλογές μετά από 30 χρόνια. Η Αούνγκ Σαν Σου Κίι, ήδη γνωστή για την δράση της εκτός χώρας, ίδρυσε την Εθνική Λίγκα για τη Δημοκρατία (NLD) και κατέκτησε τις 392 από τις 492 έδρες της βουλής, περίπου 80%.

🔎Η χούντα αρνήθηκε να παραδώσει την εξουσία, κατήγγειλε «νοθεία» (!) και έθεσε την Σου σε κατ’ οίκον περιορισμό. Αυτό δεν εμπόδισε καθόλου την επιτροπή των βραβείων Νόμπελ να της απονείμει το βραβείο για την ειρήνη το 1991. 

🔎Το 2007 καταγράφηκε η πιο μεγάλη εξέγερση, η λεγόμενη «επανάσταση του σαφράν», από το χρώμα των ράσων που φορούν οι βουδιστές μοναχοί, οι οποίοι ήταν ανέκαθεν κυβερνητικός στόχος. Η χούντα έδειχνε να χάνει την εξουσία και πανικόβλητοι μικρο-διοικητές διέταζαν συνεχώς πυρ στο ψαχνό σε άοπλους διαδηλωτές. Οι σκηνές ήταν πολύ σκληρές για να κοιτάζει αλλού η δύση: Επιβλήθηκαν οικονομικές κυρώσεις και για πρώτη φορά έγινε μια σοβαρή προσπάθεια πίεσης για εκδημοκρατισμό.

🔎Η χούντα προκήρυξε εκλογές για το 2010, όμως το κόμμα της Σου προτίμησε να απέχει. Ήταν σωστή απόφαση. Οι εκλογές δεν χαλάρωσαν την πίεση, έτσι η χούντα αποφάσισε το 2011 να απελευθερώσει τη Σου, μαζί με άλλους 200 πολιτικούς κρατούμενους, και να συστήσει μια εθνική επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σαν κίνηση αποδοχής, αμέσως τη χώρα επισκέφθηκε η τότε Αμερικανίδα υπουργός εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον.

🔎 Το 2015 έγιναν νέες εκλογές. Η χούντα συμφώνησε με την Σου, να μην διεκδικήσει την προεδρία κι αυτή δέχτηκε. Ως αντάλλαγμα, διορίστηκε λίγους μήνες αργότερα «κρατική σύμβουλος», στην ουσία πρωθυπουργός της χώρας και αρχηγός της κυβέρνησης. Ήταν η πρώτη φορά, που αναλάμβανε θέση εξουσίας, και όλοι περίμεναν δραματικές αλλαγές, κυρίως πίεση προς τον εκδημοκρατισμό και την προστασία των φυλών που αναγνωρίζονται ως μειονότητες.

🔎Στις 9 Οκτωβρίου 2016 τα κρατικά μέσα της Μιανμάρ ενημέρωσαν για μια επίθεση από ενόπλους εναντίον συνοριακών φυλακίων στα βορειοδυτικά της χώρας, στα σύνορα με το Μπαγκλαντές. Η περιοχή ανήκει στην «πολιτεία» Ρακίνε, όπου πλειοψηφούν οι βουδιστές Ρακίνε, όμως στη συγκεκριμένη γη ζουν οι Ροχίγκια, οι οποίοι είναι Ινδο-άριοι στην καταγωγή και μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Επί δεκαετίες οι Ροχίγκια έχουν τις δικές τους ένοπλες οργανώσεις, οι οποίες φωνάζουν για μεγαλύτερη ελευθερία στην περιοχή.

🔎Η επίθεση στοίχισε τη ζωή σε εννέα στρατιώτες. Τις επόμενες ημέρες άλλοι τέσσερις στρατιώτες σκοτώθηκαν. Οι αριθμοί μπορεί να προκαλούν σοκ στη δύση, ωστόσο είναι δυστυχώς καθημερινό φαινόμενο στη Μιανμάρ των διάσπαρτων εμφύλιων συρράξεων. Την ευθύνη για τις επιθέσεις ανέλαβαν διάφορες ένοπλες οργανώσεις των Ροχίγκια.

🔎Το περιστατικό θα περνούσε μάλλον στην αφάνεια αν οι κυβερνητικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν αποφάσιζαν να δώσουν μια δυσανάλογης έκτασης απάντηση. Χιλιάδες στρατιώτες κατευθύνθηκαν προς την περιοχή και, όπως καταγγέλλεται, προχώρησαν σε πραγματική γενοκτονία, αφανίζοντας ολόκληρα χωριά, συλλαμβάνοντας μέχρι και 10χρονα παιδιά και εγκύους και αναγκάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες να περάσουν τα σύνορα με το Μπανγκλαντές ως πρόσφυγες.

🔎Το 2021 έγινε νέο πραξικόπημα, το οποίο είχε σκοπό να «αποκαθηλώσει» την Σουνγκ Κίι, που οι Βιρμανοί την αποκαλούν χαϊδευτικά «ντόου», δηλαδή θεία. Η κατάσταση συνεχίζεται ως έχει: Ανοιχτά αντάρτικά μέτωπα, αδιαφορία της διεθνούς κοινότητας κι ο λαός λειτουργεί λες κι έχει αποδεχτεί τη μοίρα του. Το ΑΕΠ είναι σχεδόν 65 δις δολάρια, το 1/4 της Ελλάδας, αν και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές είναι άφθονες. Όταν έρχονται και τέτοιες τραγωδίες, όπως αυτή με τον σεισμό, η κατάσταση επιδεινώνεται.

Ποιοι είναι οι Αλαουίτες και γιατί τους κυνηγούν όλοι;

 

Για άλλη μια φορά οι ειδήσεις από τη Μέση Ανατολή προκαλούν φρίκη. Αυτή τη φορά στο επίκεντρο βρέθηκαν οι Αλαουίτες, ένα εθνο-θρησκευτικό γκρουπ που μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα βρέθηκε να βιώνει αυτό που λέμε «από τα ψηλά στα χαμηλά»: Από ευνοούμενο κομμάτι της κοινωνίας της Συρίας οι Αλαουίτες βρέθηκαν τελείως εκτεθειμένοι, να αντιμετωπίζονται ως προδότες και υπονομευτές της ακεραιότητας της χώρας. Και το νέο καθεστώς του πρώην (;) τζιχαντιστή Αλ Σάρα (πρώην Αλ Τζαουλάνι) τους φέρεται ανάλογα, περνώντας τους από μαχαίρι.

🔎Ποιοι είναι αυτοί οι Αλαουίτες και γιατί τους σφάζουν; Η αλήθεια είναι ότι έχουν συνηθίσει στα δύσκολα επί αιώνες και μόνο για λίγα χρόνια αισθάνθηκαν ασφαλείς να λένε ακριβώς τι είναι. Για άλλη μια φορά η γεωγραφία έγινε αιτία δεινών: το μέρος που ζουν είναι πολύτιμο γεωστρατηγικά, οπότε οι μεγάλοι δεν μπορούν να τους αφήσουν στη ησυχία τους.

🔎Ας ξεκινήσουμε από τη διάλυση μιας παρεξήγησης: Άλλο οι Αλαουίτες της Συρίας, άλλοι οι Αλεβίτες της Τουρκίας. Πολλοί, ακόμα και κάποιοι που θέλουν να το παίξουν «διεθνείς αναλυτές», τους μπλέκουν. Κακώς. Πέρα από το παρόμοιο όνομά τους, δεν έχουν καμία σχέση. Εκτός από το ότι οι Αλαουίτες είναι Άραβες και οι Αλεβίτες Τούρκοι, υπάρχουν ένα σωρό διαφορές που έχουν να κάνουν με το τι πιστεύουν, πώς εξασκούν την πίστη τους και ποιες σχέσεις έχουν με τους άλλους μουσουλμάνους.

🔎Δεν θα κάνουμε θρησκευτική ανάλυση, αφ’ ενός επειδή δεν έχουμε την επάρκεια, αφ’ ετέρου διότι σ’ αυτά που εξετάζουμε δεν έχει τόση σημασία. Ας μείνουμε σ’ αυτό: Οι Αλαουίτες της Συρίας είναι ένα αναγνωρισμένο κομμάτι του σιιτικού ισλάμ, έστω θεωρούμενο ακραίο. Οι Αλεβίτες της Τουρκίας θεωρούνται απ’ όλους τους μουσουλμάνους σαν αλλόθρησκοι, δεν τους δέχονται σαν δικούς τους.

🔎Οι Αλαουίτες λέγονταν μεταξύ τους και Νουσαϊρίτες. Από τον Ιμπν Νουσαϊρ Αλ Νουμάιρι, τον ιδρυτή της σέχτας τους. Μετά τον θάνατο του 11^ου ιμάμη Αλ Ασκάρι, ήταν ο Ιμπν Νουσαϊρ αυτός που υποστήριξε ότι ήταν ο διάδοχός του και ο αποδέκτης της μυστικής διδασκαλίας του. Άλλοι τον πίστεψαν, άλλοι όχι. Όλα αυτά πριν σχεδόν 1.100 χρόνια.

🔎Αυτοί που τον ακολούθησαν, για να γλυτώσουν από τις διώξεις των άλλων σιιτών που ήταν περισσότεροι, κατέφυγαν στα βουνά της σημερινής Συρίας ανάμεσα στο λιμάνι της Λατάκια και την «εσωτερική» πόλη του Χαλεπιού. Τα βουνά αυτά ονομάζονται και σήμερα «Τζαμπάλ Αλ Αλαουί», βουνά των Αλαουιτών και παλαιότερα «Τζαμπάλ Αν Νουσαϊρί».

🔎Το 1032 ο Αμπού Σαϊντ Μαϊμούν Αλ Ταμπαρανί μετακόμισε στη Λατάκια, η οποία τότε βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Βυζαντινών. Ο Αλ Ταμπαρανί θεωρείται ο «τελευταίος διδάσκαλος των Αλαουιτών», αυτός που οριστικοποίησε την ιερή διδασκαλίας τους, κι απέκτησε μεγάλη φήμη στην περιοχή. Η σέχτα υπήρχε, αλλά χάρη στον Αλ Ταμπαρανί απέκτησε μεγάλη δύναμη.

🔎Οι Βυζαντινοί δεν ασχολούνταν με τις σέχτες τους ισλάμ, ίσα-ίσα που ήθελαν να υπάρχουν πολλά και διαφορετικά δόγματα για να εφαρμόζουν με πιο αποτελεσματικό τρόπο το «διαίρει και βασίλευε».

🔎Όταν έφτασαν στην περιοχή οι Σταυροφόροι (1097) δεν ασχολήθηκαν πολύ με το ποιος ήταν σουνίτης και ποιος σιίτης μουσουλμάνος, πρώτα έσφαζαν και μετά ρωτούσαν. Αργότερα, βέβαια, όταν κατάλαβαν ότι οι Αλαουίτες ήταν κάτι άλλο, τους δέχτηκαν μέχρι στις πολεμικές γραμμές τους.

🔎Αργότερα, βέβαια, όταν οι μουσουλμάνοι σουνίτες κυριάρχησαν στην περιοχή, η καταπίεση των Αλαουιτών επέστρεψε και συνεχίστηκε. Αναγκάστηκαν, μάλιστα, να χτίσουν και τζαμιά στις περιοχές τους, μέχρι τότε δεν το’ χαν κάνει. Ο Οθωμανός σουλτάνος Σελίμ Α’ (1470-1520) εξέδωσε φετφά εναντίον τους, κατηγορώντας τους για «προδοτικές πράξεις» επειδή «έχουν μεγάλη ιστορία προδοσίας των μουσουλμανικών κυβερνήσεων εξαιτίας της καχυποψίας τους έναντι των σουνιτών».

🔎Βεβαίως, οι Αλαουίτες συνέχισαν να υπάρχουν. Αν και υποχώρησαν στα βουνά, εκεί όπου δεν πείραζαν κανέναν και δεν ήταν επικίνδυνοι για κανέναν. Με τον καιρό τα πράγματα αποκαταστάθηκαν κάπως, κάποιοι Αλαουίτες άρχοντες συνεργάστηκαν και με τον Οθωμανούς ως τοπικοί φοροεισπράκτορες, μπήκαν στο στρατό κι απέκτησαν διοικητικές θέσεις.

🔎Ακόμα περισσότερο, ήταν οι πρωτεργάτες στην εξέγερση του 1834, που απομάκρυνε τους Αιγύπτιους πασάδες από την περιοχή και την κατοχύρωσε οριστικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κι όχι στο ημι-ανεξάρτητο σουλτανάτο της Αιγύπτου.

🔎Υπό οθωμανικό καθεστώς, λοιπόν, τους βρήκε τους Αλαουίτες ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Στον οποίο, ως γνωστό, οι Οθωμανοί έχασαν και με την Ανακωχή του Μούδρου το 1918 οι Ευρωπαίοι άρχισαν να την σπάνε σε κομμάτια και να παίρνουν αυτά που τους ενδιαφέρουν.

🔎Οι Γάλλοι είχαν κάνει ήδη πριν από δύο χρόνια μυστική συμφωνία με τους Βρετανούς (τη συμφωνία Σάικς-Πικό) για την περιοχή του Λεβάντε, η οποία έδινε στους Γάλλους την «προτεραιότητα» στη σημερινή Συρία και Λίβανο και στους Βρετανούς τις περιοχές της Παλαιστίνης, της Ιορδανίας και του Ιράκ. Βεβαίως οι Γάλλοι είχαν βάλει στο μάτι και όλη τη σημερινή νοτιοανατολική Τουρκία, την περιοχή της Κιλικίας, όπου εκεί εκτός από Τούρκους βρίσκονταν πολλοί Κούρδοι, Άραβες, Αρμένιοι και Αλεβίτες.

🔎Όταν αποπειράθηκαν να καταλάβουν τη Συρία, οι Γάλλοι βρήκαν αντίσταση και από τους Αλαουίτες. Στη συνέχεια, όμως, όταν εδραίωσαν την κατοχή τους, αποφάσισαν αντί για ενιαία διοίκηση να χωρίσουν την περιοχή της Συρίας σε «πολιτείες», ανάλογα με την θρησκευτική πλειοψηφία των τοπικών πληθυσμών.

🔎Δημιουργήθηκαν, λοιπόν, πέντε τέτοιες «πολιτείες»: Δύο σουνιτικές, το Χαλέπι και η Δαμασκός, της εθνοθρησκευτικής ομάδας των Δρούζων στα νότια, των χριστιανών Μαρονιτών στο σημερινό Λίβανο και των Αλαουιτών στην περιοχή της Λατάκιας. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους οι Αλαουίτες είχαν κάποια θεσμοθετημένη ελευθερία και αυτονομία, έστω και κάτω από ξένο δυνάστη. Αυτό τους έκανε υπερβολικά γαλλόφιλους.

🔎Η πολιτεία ονομάστηκε «Αλαουίτες» και όχι Νουσαϊρί, όπως έλεγαν τότε τους εαυτούς τους. Γιατί; Ακόμα δεν έχει δοθεί πειστική εξήγηση. Ήθελαν οι Γάλλοι να μπερδέψουν τα πράγματα με τα ονόματα σε σχέση με τους Αλεβίτες της Τουρκίας, που τους είχαν κι αυτούς υπό την κατοχή τους, για να ενώσουν τις δύο περιοχές αργότερα; Άγνωστο. Βεβαίως οι Γάλλοι αποσύρθηκαν γρήγορα από την Κιλικία, αφού τα βρήκαν με το καθεστώς του Κεμάλ.

🔎Οι Γάλλοι σκέφτονταν και πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να οδηγήσουν την περιοχή στην ανεξαρτησία υπό μορφή ομοσπονδίας των αυτόνομων «πολιτειών» που είχαν δημιουργήσει. Υπάρχει μια επιστολή του 1936 που σήμερα αμφισβητείται, σύμφωνα με το οποίο 80 Αλαουίτες ηγέτες πληροφορούσαν τον Γάλλο πρωθυπουργό Λέον Μπλουμ ότι δεν ήθελαν να ενσωματωθούν σε μια μελλοντική Συρία με σουνιτική πλειοψηφία, αλλά ήθελαν να μείνουν υποτελείες στους Γάλλους. Ανάμεσα σ’ αυτούς που υπέγραψαν ήταν και ο Αλί Σουλεϊμάν Αλ Άσαντ, πατέρας του μελλοντικού προέδρου της χώρας.

🔎Παρά τις αντιρρήσεις τους, η Λατάκια ενσωματώθηκε στην μεταπολεμική «δημοκρατία της Συρίας», που έγινε ανεξάρτητη το 1946. Με τη λογική ότι η χώρα χρειαζόταν ένα σημαντικό λιμάνι, αφού η Βηρυτός είχε ήδη αποσπαστεί στο ανεξάρτητο κράτος του Λιβάνου από το 1943 και το άλλο μεγάλο λιμάνι της περιοχής, η Αλεξανδρέτα (Ισκεντερούν) είχε παραχωρηθεί στην Τουρκία ήδη από το 1939.

🔎Η αυτονομία των «πολιτειών» καταργήθηκε αμέσως, οι σουνίτες ως πολύ περισσότεροι κυριάρχησαν στη χώρα (έβαλαν μάλιστα στο Σύνταγμά τους ότι ο πρόεδρος πρέπει οπωσδήποτε να είναι σουνίτης). Άρχισε, έτσι, μια μακρά περίοδος με συνεχή στρατιωτικά πραξικοπήματα και μια ατυχής έμπνευση να ενωθεί η χώρα με την Αίγυπτο ως Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία, ένα αποτυχημένο να ενωθούν δύο κομμάτια που δεν έμοιαζαν σε τίποτα.

🔎Το πείραμα κράτησε τρία χρόνια και η Συρία επέστρεψε στην ανεξαρτησία της το 1961. Δύο χρόνια αργότερα, ένα νέο πραξικόπημα βοήθησε το αριστερό κόμμα Μπάαθ να εδραιωθεί στην εξουσία. Το Μπάαθ πρέσβευε την ενότητα της Συρίας παρά τα διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα, μάλιστα οι βασικοί του ιδρυτές ήταν ένας Χριστιανός, ένας Αλαουίτης κι ένας Σουνίτης. Ανάμεσα σ’ αυτούς που έβαλαν το χέρι τους ήταν και ο Χαφέζ Αλ Άσαντ, τότε ανώτατος αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας.

🔎Οι Αλαουίτες με την ανεξαρτησία της Συρίας στράφηκαν μαζικά στο στρατό. Κυρίως ως μέσο επιβίωσης, διότι οι ευκαιρίες δουλειάς στην περιοχή τους ήταν λίγες, αλλά και για λόγους προστασίας. Αν και παραδοσιακά δεν ξεπερνούν το 10-12% του πληθυσμού της χώρας, ο στρατός αποτελείται σχεδόν στο 35-40% από Αλαουίτες. Οι οποίοι, μαζί με τους Δρούζους, είχαν φτιάξει και όνομα ως έμπειροι και γενναίοι πολεμιστές.

🔎Στο Μπάαθ ήταν αρκετοί οι Αλαουίτες, ακόμα και σε αρχηγικές θέσεις, όμως ποτέ και κανείς δεν τόλμησε να αναδειχτεί πρόεδρος της χώρας. Πρώτος που το έκανε ήταν ο Άσαντ το 1971. Οι διεθνείς αναλυτές έλεγαν τότε ότι ήταν τόσο παράξενο, όσο και ένας παρίας της Ινδίας να γινόταν μαχαραγιάς! Τόσο φτωχοί και αμόρφωτοι θεωρούνταν οι Αλαουίτες.

🔎Η οικογένεια Άσαντ, ο Χαφέζ και ο γιος του ο Μπασάρ, κυβέρνησαν τη Συρία από το 1970 ως το 2024. Στο διάστημα αυτό οι Αλαουίτες αναβαθμίστηκαν σε ευνοούμενη εθνο-θρησκευτική ομάδα. Λογικότατο, δεδομένου ότι είχαν τα πόστα ήδη στο στρατό. Οι Άσαντ εμπιστεύονταν περισσότερο τους ανθρώπους από την δική τους εθνοτική ομάδα, κάτι που συμβαίνει κατά κόρον σε όλα τα πολυφυλετικά καθεστώτα κυρίως της Αφρικής.

🔎Το πράγμα έγινε ακόμα πιο περίπλοκο με την είσοδο στο σκηνικό των Σοβιετικών. Το 1971 η Συρία και η ΕΣΣΔ υπέγραψαν συμφωνία, με την οποία οι Σοβιετικοί αποκτούσαν το δικαίωμα εγκατάστασης μιας δικής τους ναυτικής βάσης στο λιμάνι Ταρτούς, νότια της Λατάκια. Η συμφωνία αυτή «μεταφέρθηκε» από την ΕΣΣΔ στη Ρωσία το 1991 και η τελευταία της υπογραφή ήταν το 2017, όπου η Συρία έδινε τις εγκαταστάσεις στη Ρωσία για περαιτέρω 49 χρόνια.

🔎Όλο αυτό το διάστημα ο Άσαντ και οι Αλαουίτες βρίσκονταν στο στόχαστρο ένοπλων σουνιτικών ομάδων που δρούσαν στη χώρα, όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Το 1980 η Αδελφότητα προσπάθησε να δολοφονήσει τον Άσαντ κι αυτός απάντησε με σφαγές σουνιτών, κυρίως στην πόλη της Χαμά που θεωρούνταν προπύργιο. Οι στρατιωτικές μονάδες που έκαναν αυτά τα αίσχη αποτελούνταν κατά 90% από Αλαουίτες.

🔎Το 2011 ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία. Κι εκεί φάνηκε ότι ακόμα και οι Αλαουίτες δεν ήταν αναφανδόν υπέρ του Άσαντ, όπως όλοι νόμιζαν. Φυσικά οι περισσότεροι τον υποστήριξαν, από φόβο μήπως η πτώση του τους φέρει στη δύσκολη θέση που βρίσκονται τώρα. Αλλά υπήρξαν και πολλοί που στάθηκαν απέναντι, και κατήγγειλαν μέχρι και βίαιη στρατιωτική κατάταξη στα χωριά των Αλαουιτών.

🔎Επιπλέον, οι Αλαουίτες φώναζαν ότι ο Άσαντ τους χρησιμοποιεί μόνο ως στρατιώτες, δεν ασχολείται με το να αναπτύξει τις περιοχές τους με υποδομές ή εμπορικά. Η Λατάκια, η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής, είχε ανέκαθεν πλειοψηφία σουνιτών.

🔎Τα δύσκολα χρόνια, όταν το καθεστώς Άσαντ παρέπαιε, στον διεθνή Τύπο εμφανιζόταν πού και πού κάποιο άρθρο, που μας πληροφορούσε ότι ο Άσαντ είχε αποφασίσει να «περιχαρακωθεί» στην περιοχή της Λατάκια  και, αν χρειαστεί, να την αποσχίσει από την υπόλοιπη Συρία, προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία και να διατηρήσει φυσικά τη ρωσική βάση και υποστήριξη.

🔎Πέρα από τις φήμες, δεν υπήρξε κάποιο οργανωμένο σχέδιο για κάτι τέτοιο. Ή, αν υπήρξε, ήταν τόσο αναποτελεσματικό, που δεν φάνηκε. Κοινώς, τίποτα δεν έδειχνε ότι ο Άσαντ σκεφτόταν σοβαρά να κάνει κάτι τέτοιο. Αν το σκεφτόταν, θα έκανε π.χ. οχυρωματικά έργα στα βουνά, όπου θα βρίσκονταν τα νέα σύνορα, ή θα ανέπτυσσε περισσότερο το διεθνές αεροδρόμιο στη Τζάμπλε, το μοναδικό της περιοχής. Τίποτα δεν έγινε.

🔎Και οι Ρώσοι, όπως έλεγαν τα τότε ρεπορτάζ, ήταν αντίθετοι σ’ αυτή την προοπτική. Με τη λογική ότι όσο μπορούσαν να παρέχουν προστασία στον Άσαντ, τους ενδιέφερε να ελέγχει όλη τη χώρα κι όχι μόνο ένα μικρό κομμάτι της, έστω αυτό που τους ενδιαφέρει περισσότερο λόγω της βάσης.

🔎Με την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ όλοι οι Αλαουίτες βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση, όχι μόνο οι συμπαθούντες το καθεστώς. Οι σουνίτες που είναι τώρα στην εξουσία δεν ξεχνούν τον μισό αιώνα που μια χούφτα αμόρφωτοι, όπως θεωρούν τους Αλαουίτες, είχαν καθίσει στο σβέρκο τους και τους κυβερνούσαν. Τα μίση του παρελθόντος επανέρχονται κι αν δεν υπάρξει διεθνής παρέμβαση, οι Αλαουίτες ως ιδιαίτερη εθνοθρησκευτική ομάδα θα κινδυνέψουν ακόμα περισσότερο.

Αρούμπα: Έριξε πόρτα στο πετρέλαιο και θησαύρισε από τον τουρισμό!

Για να τη βρεις στον παγκόσμιο χάρτη χρειάζεσαι μεγεθυντικό φακό. Η Αρούμπα, ένα νησάκι 180 τ.χλμ., σχεδόν ακριβώς όσο η δική μας Κίμωλος, βρίσκεται σ’ ένα σημείο εξαιρετικό γεωπολιτικά και ενεργειακά: Ακριβώς μπροστά από λιμνοθάλασσα του Μαρακαϊμπο στη Βενεζοιυέλα. Μια λιμνοθάλασσα που κολυμπάει στο πετρέλαιο.

🔎Το νησάκι αυτό, το οποίο οι Ισπανοί από μόνοι τους είχαν συμπεριλάβει στα «inutiles», τα άχρηστα δηλαδή, όταν κατέκτησαν σχεδόν όλη την Κεντρική και Νότια Αμερική, έχει σήμερα μακράν το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα απ’ όλες τα κράτη και τις εξαρτώμενες περιοχές της Καραϊβικής. Πάνω από 50.000 δολάρια αντιστοιχούν σε καθέναν από τους περίπου 100.000 κατοίκους της.

🔎Πώς το κατάφερε; Με έξυπνες και μεθοδικές κινήσεις. Με μια απόφαση που όταν ελήφθη έμοιαζε παράλογη: Το νησί εγκατέλειψε την πετρελαϊκή ασφάλεια για χάρη του τουρισμού. Και δικαιώθηκε απόλυτα.

🔎Η Αρούμπα δεν είναι ανεξάρτητο κράτος, όπως τόσα άλλα στην Καραϊβική. Είναι μια από τις «χώρες» που αποτελούν το βασίλειο της Ολλανδίας. Είναι ένα κομμάτι της Ολλανδίας με τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις όπως το Άμστερνταμ και το Ρότερνταμ, ωστόσο έχει ευρεία εσωτερική αυτονομία και δεν αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως π.χ. συμβαίνει με τα γαλλικά νησιά της Καραϊβικής, τη Μαρτινίκα και τη Γουαδελούπη.

🔎Ανθρώπινη παρουσία στην Αρούμπα υπήρχε από χιλιάδες χρόνια. Την εποχή, πάντως, που ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακάλυψε στα ταξίδια του τα νησιά της Καραϊβικής και την ηπειρωτική Αμερική, στο νησί αυτό ζούσαν οι Κακέτιο, μια ισχυρή ινδιάνικη φυλή, όπως και στα απέναντι παράλια της Βενεζουέλας.

🔎Αυτούς του Κακέτιο βρήκαν μπροστά τους οι Ισπανοί όταν πάτησαν πόδι στην περιοχή. Και φυσικά, τους κατέκτησαν γρήγορα, όντας πολύ καλύτερα οπλισμένοι. Ο μύθος του Ελντοράντο, της μυστικής πόλης που ήταν γεμάτη χρυσάφι, θέριεψε γρήγορα τη μετανάστευση στα βόρεια παράλια της Νότιας Αμερικής, που γέμισε ισπανικά λιμάνια. Στην Αρούμπα, πάντως, δεν πήγαινε κανείς να ζήσει, οι Ισπανοί και κάθε λογής άλλοι τυχοδιώκτες που είχαν μαζευτεί εκεί κοιτούσαν προς το εσωτερικό, το Ελντοράντο.

🔎Τα νησιά που βρίσκονταν κοντά στα παράλια αφέθηκαν στην τύχη τους, ως «inutiles», άχρηστα. Οι Ισπανοί για μετανάστευση στα νησιά κράτησαν τα πιο μεγάλα, που είχαν και οικονομικό ενδιαφέρον. Έτσι άνοιξε ο δρόμος και η όρεξη προοδευτικά για τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις να πάνε στην περιοχή της Καραϊβικής και να βάλουν πόδι στα μικρότερα νησιά, στην αρχή ως πειρατικά ορμητήρια και μετά με κανονικό καθεστώς αποικίας. 

🔎Οι Ολλανδοί πήγαν στην Καραϊβική κυρίως για να βρουν και να εμπορευτούν αλάτι. Το οποίο τους χρειαζόταν για την ακμάζουσα βιομηχανία παστής ρέγκας (!), από τα κύρια φαγητά των κατώτερων πληρωμάτων των ναυτικών, αλλά και των φτωχών στα ολλανδικά λιμάνια. Έτσι δημιουργήθηκε η Εταιρεία Δυτικών Ινδιών, η οποία αποφάσισε να ανοίξει δουλειές με τα ισπανικά λιμάνια προκειμένου να βρει μπόλικο αλάτι.

🔎Τα πλοία της Εταιρείας έφτασαν στην Αρούμπα (και τα γειτονικά νησιά Κουρασάο και Μπονέρ) το 1623. Τι βρήκαν εκεί; Ερημιά και ξερό έδαφος. Ότι έπρεπε για να αναπτύξουν αλυκές. Μέχρι να καταλάβουν οι Ισπανοί, οι Ολλανδοί είχαν βάλει γερό πόδι στα νησιά. Το 1634 τα κατέκτησαν κι επισήμως. Και για τους Ισπανούς φάνηκε μάλλον ανώφελο να ξεκινήσουν πόλεμο για μερικά αχρείαστα νησάκια.

🔎 Στην πορεία ο πληθυσμός της Αρούμπα ανέπτυξε μια ιδιαίτερη γλώσσα, την "παπιαμέντου". Ένα μείγμα από ισπανικά και ολλανδικά, με λέξεις ινδιάνικες, αγγλικές, γαλλικές, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Σήμερα η "παπιαμέντου" από γλώσσα του δρόμου έχει εξελιχθεί σε επίσημη γλώσσα της Αρούμπα και διδάσκεται στα τοπικά σχολεία.

🔎Έτσι, λοιπόν, τα νησιά αυτά έμειναν σε ολλανδικά χέρια. Και με εξαίρεση μια δεκαετία κατά τη διάρκεια των Ναπολειόντειων πολέμων (1806-1816), που πέρασαν σε αγγλική διοίκηση, έμειναν ολλανδικά. Βεβαίως επειδή το έδαφος της Αρούμπα δεν επέτρεπε πολύ μεγάλες φυτείες, το νησί δεν γέμισε και με σκλάβους. Υπήρχε μεν δουλεία, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σχέση με γειτονικά νησιά ή τα απέναντι παράλια.

🔎Η… βαριά βιομηχανία της Αρούμπα ήταν η αλόη. Επί δεκαετίες γινόταν συστηματική καλλιέργεια (και επεξεργασία) του φυτού αυτού, σε σημείο που προμήθευε όλη την Ολλανδία. Αλλά αυτό δεν έφτανε, βέβαια, για να δημιουργήσει πλούτο στον πληθυσμό. Στα μέσα του 19^ου αιώνα ένας νεαρός ανακάλυψε χρυσάφι σ’ ένα ποτάμι, αλλά τα κοιτάσματα αποδείχτηκαν περιορισμένα, παρά τους αρχικούς πανηγυρισμούς.  Μέχρι που έπιασε η ιδέα για το διυλιστήριο.

🔎Στην Αρούμπα δεν υπάρχει πετρέλαιο. Υπάρχει, όμως, άφθονο δίπλα, στη Βενεζουέλα. Οι Ολλανδοί εκμεταλλεύθηκαν το ειδικό «ευρωπαϊκό» καθεστώς της Αρούμπα για να διυλίζουν πετρέλαιο της Βενεζουέλας και να το εισάγουν στην Ευρώπη ως… ευρωπαϊκό. Το πρώτο διυλιστήριο άνοιξε το 1924. Οι εγκαταστάσεις ουσιαστικά κάλυψαν σχεδόν όλο το νότιο άκρο του νησιού κι έδωσαν δουλειά σε χιλιάδες ανθρώπους. Το νησί άρχισε να παίρνει τα πάνω του.

🔎Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν άνοιξε η όρεξη των νησιών και στην Καραϊβική για ανεξάρτητη πορεία, η Ολλανδία έδρασε γρήγορα: Το 1954 ανακοίνωσε την ενοποίηση όλων των νησιών της στην Καραϊβική σε μία οντότητα, τις Ολλανδικές Αντίλλες. Στις οποίες συμπεριλήφθηκαν η Αρούμπα, το Κουρασάο και η Μπονέρ (τα οποία αποκαλούνται συνολικά ABC, από τα αρχικά τους), που βρίσκονται κοντά στα παράλια της Βενεζουέλας, αλλά και τρία νησιά που βρίσκονται πολύ βορειότερα, τα λεγόμενα SSS (Άγιος Μαρτίνος, Άγιος Ευστάθιος και Σάμπα).

🔎Οι Αρουμπάνοι δεν χάρηκαν ιδιαίτερα μ’ αυτή την απόφαση και την πολέμησαν. Θεώρησαν ότι στη νέα οντότητα θα κάνει κουμάντο αποκλειστικά το Κουρασάο, λόγω μεγαλύτερου πληθυσμού και οικονομικής δύναμης. Το 1977 η Αρούμπα έφτασε να κάνει μέχρι και δημοψήφισμα, στο οποίο το 82% του πληθυσμού ζήτησε πλήρη ανεξαρτησία από την Ολλανδία.

🔎Τελικά, την 1^η Ιανουαρίου 1986, η Αρούμπα διαχωρίστηκε από τις υπόλοιπες Ολλανδικές Αντίλλες κι έγινε αυτόνομη «χώρα» (Land τη λένε στα ολλανδικά) του βασιλείου της Ολλανδίας. Σημειολογικά, ακριβώς εκείνη τη χρονιά ανακοινώθηκε και το κλείσιμο του διυλιστηρίου, επειδή πλέον ήταν ασύμφορο σε σχέση με τις άλλες πηγές πετρελαίου των εταιρειών, κυρίως στην περιοχή της Νιγηρίας.

🔎Το διυλιστήριο αντιπροσώπευε το 30% του ΑΕΠ του νησιού και το 50% των εσόδων της κυβέρνησης. Καταστροφή; Κάθε άλλο! Αντί να ψάξουν γι’ άλλους ιδιοκτήτες ή να ζητήσουν «πάση θυσία» να επαναλειτουργήσει το διυλιστήριο, οι Αρουμπάνοι στράφηκαν στο πραγματικό χρυσάφι που είχαν στα πόδια τους: Τον τουρισμό.

🔎H πρώτη ύλη υπήρχε: Ηλιοφάνεια και σταθερές θερμοκρασίες πάνω από 20 βαθμούς σχεδόν όλο το χρόνο, παραλίες τεράστιες με λευκή άμμο και πράσινα νερά, αλλά και… ευρωπαϊκή τεχνογνωσία στα ξενοδοχεία. Φοβερές ξενοδοχειακές μονάδες ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια. To τραγούδι «Kokomo» των Beach Boys του 1988, που εξυμνεί τις ομορφιές της Καραϊβικής και ξεκινάει με το όνομα του νησιού «Aruba, Jamaica, oh I wanna take ya…» ήλθε την κατάλληλη στιγμή για να απογειώσει το τουριστικό ενδιαφέρον.

🔎Αποτέλεσμα; Η Αρούμπα σήμερα υποδέχεται πάνω από 1,2 εκατομμύρια τουρίστες το χρόνο! Το 75% του ΑΕΠ της σχετίζεται με τον τουρισμό. Σχεδόν οι τρεις στους τέσσερις είναι από τις ΗΠΑ και μόνο το 8,3% από την Ευρώπη, κυρίως Ολλανδοί. Για εμάς τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εξακολουθεί να είναι κάτι άγνωστο. Όπως και το γειτονικό Κουρασάο, περισσότερο γνωρίζουμε το ομώνυμο ποτό παρά το νησί.

🔎Το διυλιστήριο επαναλειτούργησε κάποιες φορές, αλλά πλέον η Αρούμπα το είχε ξεπεράσει. Πλέον δεν λειτουργεί. Οι εγκαταστάσεις χρησιμοποιούνται σαν αξιοθέατο σε εκδρομές.

🔎Όσο για την ανεξαρτησία; Κανείς δεν νοιάζεται πλέον. Το 1986, όταν η Αρούμπα έγινε αυτόνομη, η Ολλανδία «υποσχέθηκε» σε δέκα χρόνια, δηλαδή το 1996, να διεξάγει δημοψηφίσματα σε όλες τις Ολλανδικές Αντίλλες για το μέλλον τους. Από το 1990 η Αρούμπα ζήτησε επισήμως να παγώσει κάθε τέτοια συζήτηση που την αφορά.

🔎Απολαμβάνει το στάτους του κομματιού της Ολλανδίας, αλλά έχει και την αυτονομία στα ζητήματά της. Στην ουσία λειτουργεί ως «κανονικό» κράτος, με βουλή, κυβέρνηση, νόμους, σημαία, εθνικό ύμνο, αυτόνομη εκπροσώπηση σε όλα τα σπορ. Παράλληλα εκμεταλλεύεται το πρεστίζ που της δίνει η Ολλανδία για να προωθήσει τον offshore τραπεζικό τομέα, που αυξάνεται ραγδαία.

Ζανζιβάρη: Ο τουρισμός φέρνει σκέψεις αυτονομίας

 

Ζανζιβάρη. Το όνομα και μόνο αρκεί για να σκεφτείς έναν τόπο εξωτικό και μυστηριώδη. Αν ανατρέξεις λίγο στην ιστορία, θα καταλάβεις ότι για αιώνες το νησί αυτό του Ινδικού Ωκεανού, που βρίσκεται κοντά στον μεγάλο ηπειρωτικό όγκο της Αφρικής, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία της περιοχής. Θετικό και αρνητικό ρόλο.

🔎Τι έγινε, όμως, πρόσφατα; Ζανζιβάρη επέλεξε να… εξαφανιστεί από τις εξελίξεις και να μείνει στο παρελθόν. Η ένωση με την απέναντι ακτή της Ταγκανίκα, που έγινε πριν 60 χρόνια και μαζί οι δύο περιοχές δημιούργησαν την Τανζανία με το «τεχνητό» όνομα, εδραίωσε μεν τους δημοκρατικούς θεσμούς σε μια περιοχή που είχε συνηθίσει να κυβερνιέται μονάρχες, αλλά από οικονομικής πλευράς την κράτησε πολύ πίσω.

🔎Μετάνιωσαν οι Ζανζιβαριανοί που ενώθηκαν με τους απέναντι; Σχεδόν πάντα υπήρχαν δεύτερες σκέψεις, αλλά τα τελευταία χρόνια η σκέψη της αυτόνομης πορείας ωριμάζει όλο και περισσότερο. Κι αιτία γι’ αυτό είναι ο… τουρισμός. Η αλματώδης τουριστική ανάπτυξη, που φέρνει πρωτόγνωρα κέρδη στον ντόπιο πληθυσμό.

🔎Το 1985 η Ζανζιβάρη, ένα νησί με έκταση περίπου 2.500 τ.χλμ.  (δηλαδή περίπου όσο όλα τα Δωδεκάνησα) και πληθυσμό 1,8 εκατομμύρια ανθρώπους, υποδέχτηκε μόλις 19.000 τουρίστες. Αυτοί έγιναν 100.000 το 1998, 376.000 το 2016 και τα στοιχεία για το 2024 έδειξαν ότι ξεπέρασαν τα 1,2 εκατομμύρια! Η πλούσια ιστορία και η μουσουλμανική παράδοση μπερδεύονται με τις (ακόμα) αγνές παραλίες και τις πολύ προσιτές τιμές. Προσφέρει 25% του ΑΕΠ και… φουντώνει το αίσθημα των ντόπιων για να μπουν πάλι στους χάρτες ως ανεξάρτητο κράτος. Σε μια εποχή γενικού αναθεωρητισμού, είναι και της μόδας…

🔎Ξεκινάμε από το όνομα. Που προέρχεται από περσικές λέξεις. «Ζανγκ» σημαίνει μαύρος και «μπαρ» σημαίνει ακτή. Η ακτή των μαύρων, δηλαδή. Τώρα αν αυτό το όνομα αναφέρεται στο νησί ή στην απέναντι αφρικανική ακτή, είναι κάπως μπερδεμένο. Στο νησί, πάντως, υπήρξε από πολύ νωρίς αραβική και περσική επίδραση, γι’ αυτό και το χρώμα του δέρματος των μαύρων της Ζανζιβάρης είναι παραδοσιακά πιο ανοιχτό απ’ αυτό των μαύρων της ηπειρωτικής μεριάς της Τανζανίας.

🔎Με τα χρόνια και με την αθρόα μετανάστευση ανθρώπων αραβικής και περσικής καταγωγής στο νησί (αλλά και το γειτονικό νησί της Πέμπα, με το οποίο η Ζανζιβάρη είναι ενωμένη ιστορικά και διοικητικά) δημιουργήθηκε μια συγκεκριμένη κουλτούρα, ούτε ακριβώς αραβική, ούτε αφρικανική. Κάτι ενδιάμεσο. Και η σφραγίδα αυτής της κουλτούρας μπήκε από την «ενδιάμεση» γλώσσα, τη σουαχίλι.

🔎Η σουαχίλι είναι αφρικανική γλώσσα, της μεγάλης οικογένειας των γλωσσών Μπαντού. Αλλά το 25% του λεξιλογίου της το παίρνει από αραβικές, ινδικές, μαλαϊκές, ακόμα και πορτογαλικές λέξεις. Με την απλότητά της και το λεξικό μπέρδεμα, έγινε η εμπορική γλώσσα όλης της ανατολικής Αφρικής. Σήμερα είναι επίσημη γλώσσα και στην Τανζανία φυσικά, αλλά και στην Ουγκάντα, την Κένυα και το ανατολικό Κογκό.

🔎Το πολύ καλό κλίμα του νησιού σε σχέση με τα αφρικανικά παράλια έπαιξε το ρόλο του. Από τον 9^ο αιώνα έγινε ένας δυνατός κρίκος στην εμπορική αλυσίδα, που ένωνε την Αραβία, την Περσία, ακόμα και την Ινδία με την Αφρική. Σκλάβοι, ελεφαντόδοντο και χρυσός ήταν τα τρία πιο πολύτιμα «προϊόντα». Μ’ αυτή τη σειρά. Επί αιώνες στη Ζανζιβάρη λειτουργούσε ένα από τα μεγαλύτερα σκλαβοπάζαρα της υφηλίου.

🔎Το λιμάνι της Ζανζιβάρης λειτουργούσε σαν αυτόνομη πόλη-κράτος, όπως και τα μεγάλα λιμάνια στα αφρικανικά παράλια, κυρίως η Μομπάσα της Κένυα και τα λιμάνια της σημερινής Μοζαμβίκης. Με τον καιρό η εξουσία μεταφέρθηκε στην ενδοχώρα, αλλά και η Ζανζιβάρη είχε άμεση επίδραση από τους Άραβες του σημερινού Ομάν. Στις αρχές του 18^ου αιώνα το νησί βρισκόταν ουσιαστικά υπό την εξουσία του σουλτάνου του Ομάν.

🔎Η εμπορική επιρροή της Ζανζιβάρης σ’ ολόκληρη την περιοχή ήταν τόσο σημαντική, που το 1832 ο Σαϊντ μπιν Σουλτάν, ο σουλτάνος του Ομάν, μετέφερε την πρωτεύουσά του από το Μουσκάτ στα νοτιοανατολικά της αραβικής χερσονήσου στη Ζανζιβάρη! Και διοικούσε από εκεί την αυτοκρατορία του, που ήταν κυρίαρχη στη ναυτιλία και το εμπόριο όλης της περιοχής. Όταν πέθανε, το 1866, οι δύο γιοι του μοίρασαν την αυτοκρατορία στα δύο: Ο ένας κράτησε το αραβικό κομμάτι και ο άλλος τη Ζανζιβάρη.

🔎Η πρώτη αποικιακή δύναμη που έβαλε πόδι στην περιοχή ήταν η Πορτογαλία, από την εποχή του Βάσκο ντα Γκάμα ακόμα. Αλλά γρήγορα οι Βρετανοί κυριάρχησαν, από τη στιγμή κιόλας που ήθελαν να ασφαλίσουν το δρόμο προς την Ινδία. Η ανατολική Αφρική ήταν προνομιακή τους περιοχή και μόλις πρόλαβαν οι Γερμανοί, υπό την βρετανική ανοχή, να βάλουν χέρι στην περιοχή που σήμερα βλέπουμε στο χάρτη ως Τανζανία, δηλαδή την περιοχή ανάμεσα στην (βρετανική) Κένυα και την (πορτογαλική) Μοζαμβίκη.

🔎Το ηπειρωτικό κομμάτι, τα παράλια δηλαδή, χωρίστηκαν μεταξύ Βρετανών και Γερμανών, αλλά για το νησί ενδιαφέρθηκαν πρωτίστως οι Βρετανοί. Οι οποίοι έπαιζαν από καιρό το ρόλο των «διεθνών συμβούλων» του σουλτάνου, τον έπεισαν (με απειλές, βέβαια) να καταργήσει τη δουλεία και τελικά το 1890 μετέτρεψαν το νησί-σουλτανάτο σε προτεκτοράτο, δηλαδή προστατευόμενο κράτος. Ο σουλτάνος τυπικά κυβερνούσε, γινόταν όμως ό,τι ήθελαν οι Βρετανοί.

🔎Το καθεστώς αυτό συνεχίστηκε μέχρι και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κι ενώ οι Βρετανοί είχαν επεκταθεί και στην (πρώην γερμανική) αποικία της Ταγκανίκα στην ηπειρωτική Αφρική, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 10 Δεκεμβρίου 1963, υπό τους σαρωτικούς ανέμους ανεξαρτησίας που έπνεαν σ’ όλη την Αφρική, η Βρετανία κατήργησε το καθεστώς προτεκτοράτου κι έτσι η Ζανζιβάρη έγινε ανεξάρτητο κράτος, στους κόλπους της Κοινοπολιτείας, με επικεφαλής το σουλτάνο βέβαια.

🔎Αμέσως ξέσπασαν ταραχές, που έμειναν στην ιστορία ως Ζανζιβαριανή Επανάσταση. Σ’ ένα μήνα μέσα το κύμα διαμαρτυρίας πήρε ένοπλη μορφή, οι αντάρτες κατέλαβαν τα πάντα και ο σουλτάνος αποχώρησε. Οι ντόπιοι καθάρισαν πάνω από 20.000 αραβικής και ινδικής καταγωγής κατοίκους μέσα σε λίγες μέρες, και οι υπόλοιποι έφυγαν άρον-άρον.

🔎Η επανάσταση είχε σοσιαλιστικό πρόσημο και ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο με την κυβέρνηση της απέναντι ακτής της Ταγκανίκα, που είχε γίνει ανεξάρτητη από το 1961 και την κυβερνούσε ο Τζούλιους Νιερέρε, ένας από τους εμβληματικότερους ηγέτες της Αφρικής, με έμφαση περισσότερο στις ιδέες και λιγότερο στον αφρικανικό εθνοτισμό. Αυτή η σύμπλευση των ιδεών, μαζί με τον φόβο για βρετανικά αντίποινα, οδήγησε τους νέους ηγέτες της Ζανζιβάρης να προχωρήσουν σε μια ασυνήθιστη απόφαση: Ζήτησαν να ενωθούν με την Ταγκανίκα σ’ ένα κράτος, αναβιώνοντας την κυριαρχία του σουλτάνου και στο νησί και στα παράλια.

🔎Αυτή τη φορά, βέβαια, το πάνω χέρι το είχε το ηπειρωτικό κομμάτι και όχι το νησιώτικο. Οι δύο χώρες ενώθηκαν τον Απρίλιο του 1964 και από τα συνθετικά των ονομάτων τους, το «Ταν» της Τανγκανίκα και το «Ζαν» της Ζανζιβάρης, προέκυψε η Τανζανία.

🔎Η Ζανζιβάρη στην ουσία αντάλλαξε την εσωτερική της ηρεμία και ειρήνη με το να αποτελεί στην ουσία ένα «εξάρτημα» της νέας χώρας. Η οικονομική δραστηριότητα ατόνησε, επενδύσεις δεν γίνονταν ούτε σε τομείς που άνθιζαν, όπως η αλιεία και η παραγωγή σκόρδου, που ήταν από τις υψηλότερες της υφηλίου. Ακόμα και ο Νιερέρε παραδεχόταν ότι ήταν πολύ δύσκολο να τα βρίσκει συνεχώς με τους επαναστατικούς ηγέτες του νησιού και είναι χαρακτηριστική η φράση του «μακάρι αυτό το νησί να βρισκόταν πιο μακριά από εμάς»!

🔎Τα δύο βασικά νησιά της Ζανζιβάρης, η Ζανζιβάρη (Ουνγκούτζα) και η Πέμπα, διατηρούν την αυτονομία τους. Έχουν δική τους κυβέρνηση για τα τοπικά θέματα, ακόμα και κοινοβούλιο, δική τους σημαία (που μοιάζει καταπληκτικά βέβαια με της Τανζανίας), μέχρι και δική τους εθνική ποδοσφαιρική ομάδα, που συμμετέχει αυτόνομα στις περιφερειακές διοργανώσεις της ανατολικής Αφρικής, αλλά δεν είναι μέλος της ΦΙΦΑ.

🔎Στα 60 και βάλε χρόνια που διαρκεί αυτή η ένωση ήταν πολλές οι περιπτώσεις που οι ηγέτες της Ζανζιβάρης σκέφτηκαν να διαλύσουν την ένωση. Με παράπονα που ξεκινούσαν από την έλλειψη επενδύσεων και κάποιες φορές έπιαναν και άλλα θέματα, που μιλούν πιο πολύ στο συναίσθημα, όπως η θρησκεία (το 99% των κατοίκων της Ζανζιβάρης είναι μουσουλμάνοι, σε αντίθεση με την πλειοψηφία της ηπειρωτικής Τανζανίας που είναι κατά 63% Χριστιανοί).

🔎Οι κουβέντες ήταν θεωρητικές και σταματούσαν στην έλλειψη πόρων. Χωρίς βοήθεια η Ζανζιβάρη δεν θα μπορούσε να πάει πουθενά. Δειλά-δειλά μετά το 2010 άρχισαν να γίνονται επενδύσεις, κυρίως στον τουρισμό. Οι οποίες κορυφώθηκαν το 2021 με την λειτουργία του αεροδρομίου Καρούμε, το οποίο μπορεί να εξυπηρετήσει ως και 1,5 εκατομμύριο επιβάτες. Το αεροδρόμιο κατασκευάστηκε κυρίως με κινεζικά κεφάλαια. Σημειώστε το αυτό.

🔎Μετά το τουριστικό «μπουμ», που έφερε τη Ζανζιβάρη στην οκτάδα των πιο δημοφιλών προορισμών της Αφρικής το 2024, οι ηγέτες θεωρούν ότι βρήκαν τον τρόπο να χρηματοδοτήσουν την αυτόνομη πορεία τους. Η πρόεδρος της ενωμένης Τανζανίας είναι από τη Ζανζιβάρη, αλλά είναι αντιδημοφιλής στο νησί και την κατηγορούν ότι δεν προασπίζει τα συμφέροντά τους.

🔎Οι Κινέζοι παίζουν το ρόλο του χρηματοδότη και υποστηρικτή, αλλά κανείς δεν ξέρει αν θέλουν ή όχι τώρα να αποκτήσουν μια χώρα-δορυφόρο τους στα ευαίσθητα παράλια της ανατολικής Αφρικής.

Σόρβοι: Ο ξεχασμένος λαός και ο εφιάλτης του AfD

 

Ο παράξενος χάρτης που βλέπετε έρχεται από την εκλογική επιτροπή του γερμανικού κρατιδίου της Σαξονίας. Απεικονίζει το διαμέρισμα (landkreis) Μπάουτζεν, στα ανατολικά του κρατιδίου, και τα χωριά του. Τα εκλογικά αποτελέσματα αφορούν το χωριό Κρόστβιτζ, ένα απ’ αυτά τα τέσσερα μικρά κομματάκια στο χάρτη που εμφανίζονται με διαφορετικό χρώμα.

🔎Όπως φαίνεται, στο Κρόστβιτζ το χριστιανοδημοκρατικό CDU ήλθε πρώτο με 48,7% των ψήφων και το ακροδεξιό AfD ακολούθησε με 30,4%. Όσοι δεν εντυπωσιάζεστε από τα ποσοστά, μάθετε ότι το ποσοστό του CDU ήταν το μεγαλύτερο που κατέγραψε σε οποιαδήποτε άλλη κοινότητα της Σαξωνίας και αντίστοιχα το ποσοστό του AfD ήταν το μικρότερο.

🔎Όσοι παρακολούθησαν από κοντά τις γερμανικές εκλογές γνωρίζουν ότι το AfD σάρωσε στη Σαξωνία και σε ολόκληρη την πρώην Ανατολική Γερμανία. Ειδικά στη Σαξωνία ήλθε δεύτερο μόλις σε 11 κοινότητες. Υπάρχει εξήγηση και είναι… εθνολογική. Οι Σόρβοι πιστοποίησαν για μία ακόμη φορά ότι έχουν γυρίσει την πλάτη τους τόσο στην ακροδεξιά, όσο και στην αριστερά.

🔎Ποιοι είναι αυτοί οι Σόρβοι; Δεν πρόκειται για τυπογραφικό λάθος. Οι Σόρβοι είναι ο πιο δυτικός από τους σλαβικούς λαούς, ένας από τους μικρότερους σε πληθυσμό κι ένας από τους πιο… ξεχασμένους. Ακόμα και μέσα στην Ευρώπη των μειονοτήτων πολύ λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξή τους. Κι όμως, όχι μόνο υπάρχουν, αλλά πασχίζουν κιόλας να διατηρήσουν ζωντανή τη γλώσσα, τις παραδόσεις και τα έθιμά τους σ’ ένα περιβάλλον που ήταν πάντα αφιλόξενο.

🔎Οι πολιτιστικές οργανώσεις των Σόρβων τους υπολογίζουν σε περίπου 650.000. Οι οποίοι κατοικούν κυρίως στα ανατολικά της Σαξωνίας και τα νοτιοανατολικά του κρατιδίου του Βραδεμβούργου, στα σύνορα με την Τσεχία και την Πολωνία. Αυτοί οι αριθμοί λογίζονται ως υπερβολικοί από το επίσημο γερμανικό κράτος και οι ίδιοι οι Σόρβοι παραδέχονται ότι υπολογίζουν αυτούς που έχουν σορβική καταγωγή έστω από τον έναν παππού ή τη γιαγιά τους και μπορεί να μην γνωρίζουν τη γλώσσα τους.

🔎Δεν υπάρχει επίσημη «εθνική» απογραφή, αλλά οι Σόρβοι που συνεχίζουν να μιλούν την γλώσσα τους υπολογίζονται σε περίπου 60.000 κι άλλες περίπου 200.000 μπορούν να την καταλάβουν και να επικοινωνήσουν. Κατοικούν σε δύο ιστορικές περιοχές την Άνω Λουσατία και την Κάτω Λουσατία. Η σημαντικότερη πόλη της Άνω Λουσατίας (στη Σαξωνία) είναι το Μπάουτζεν και της Κάτω Λουσατίας (στο Βραδεμβούργο) το Κότμπους.

🔎Οι Σόρβοι μοιάζουν εθνολογικά και γλωσσικά με και με τους Πολωνούς, αλλά και με τους Τσέχους, τους δύο μεγάλους σλαβικούς τους γείτονες. Η γλώσσα τους μοιάζει με γέφυρα μεταξύ αυτών των δύο γλωσσών.

🔎Φυσικά, τόσο οι Τσέχοι, όσο και οι Πολωνοί προσπάθησαν να τους προσεταιριστούν και κάποιοι, μάλιστα, τους θεωρούν «εθνογραφική ομάδα» είτε των Πολωνών, είτε των Τσέχων. Οι ίδιοι, όμως, έχουν διατηρήσει με ζήλο την πολιτιστική τους ανεξαρτησία και θέλουν να είναι Σόρβοι, τίποτε άλλο.

🔎Οι Σόρβοι αποκαλούν τους εαυτούς τους “Srbi”. Είναι φανερή η ομοιότητα της λέξης με τους γνωστούς μας Σέρβους, ωστόσο εθνολογικά και γενεαλογικά δεν υπάρχει σύνδεση. Δεν προέρχονται, δηλαδή, από κάποιους περιπλανώμενους Σέρβους που… χάθηκαν στο ταξίδι τους στα δυτικά. Παλαιότερα οι γείτονές τους οι Γερμανοί τους αποκαλούσαν με διαφορετικά ονόματα: Λουσατούς από την περιοχή που κατοικούσαν και Βένδους (Wends).

🔎Άλλη μια ιδιαιτερότητα των Σόρβων είναι η θρησκεία τους. Επισήμως είναι το μόνο προτεσταντικό σλαβικό έθνος στον πλανήτη. Κοντά στα σύνορα με την Πολωνία υπάρχει μια κοινότητα καθολικών, ενώ οι περισσότεροι στις δημοσκοπήσεις δηλώνουν άθρησκοι.

🔎Από τις μεγάλες μετακινήσεις των Σλάβων τον 7^ο αιώνα μ.Χ. δύο μικρές σλαβικές φυλές, οι Μιλτσένοι και οι Λούζιτσοι, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ανατολικά του ποταμού Έλβα, στις κοιλάδες ανάμεσα στον Νάισε και τον Σπρέε. Σύντομα άρχισαν οι διαμάχες με τις νομαδικές γερμανικές φυλές. Η περιοχή γενικά πέρασε από πολλά χέρια, κυρίως των Σαξόνων, αλλά και των Πολωνών. Από το 983 μ.Χ., όμως, οι Σόρβοι το’ χαν ξεκαθαρίσει ότι είναι κάτι διαφορετικό από τους Σλάβους γείτονές τους και δεν ήθελαν να αφομοιωθούν.

🔎Οι Σάξωνες εκστράτευσαν εναντίον των Σόρβων και τους κατέλαβαν το 1147. Υποτίθεται η εκστρατεία έγινε για να τους εκχριστιανίσουν, αν και οι Σόρβοι είχαν ήδη ασπαστεί τον χριστιανισμό! Οι Σόρβοι υποβιβάστηκαν σε δουλοπάροικους στην ίδια τους τη γη και αρκετοί εκγερμανίστηκαν.

🔎Το 1346 έξι πόλεις από την περιοχή των Σόρβων συνασπίστηκαν σε μια συμμαχία, την Λίγκα της Λουσατίας. Αυτή η συμμαχία είχε σκοπό να προστατέψει τις πόλεις και τους κατοίκους τους και ελεγχόταν από την (τσεχική) Βοημία μέχρι το 1635 και μετά, ως το 1815, από τους άρχοντες της Σαξονίας, η οποία τότε ήταν μια περιοχή της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αυτού του κράτους-γίγαντα στη μέση της Ευρώπης και μετά έγινε ανεξάρτητο βασίλειο.

🔎Οι Σάξωνες έκαναν το λάθος να συμμαχήσουν με τη Γαλλία στους Ναπολεόντειους Πολέμους, και μετά την ήττα τους το 1815 αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν την περιοχή της Κάτω Λουσατίας στην Πρωσία. Έτσι προκύπτει και ο γεωγραφικός χωρισμός των δύο περιοχών σε διαφορετικά γερμανικά κρατίδια. Οι Πρώσοι εφάρμοσαν μια βίαιη τακτική εκγερμανισμού, αναγκάζοντας όλους τους Σόρβους να υιοθετήσουν ονόματα που ακούγονταν περισσότερο γερμανικά και φυσικά απαγόρεψαν τη γλώσσα τους.

🔎Στην Άνω Λουσατία, που βρισκόταν υπό τους Σάξονες, οι Σόρβοι κινητοποιήθηκαν πολιτιστικά. Τύπωσαν λεξικά και γραμματικές της γλώσσας τους, έφτιαξαν πολιτιστικούς συλλόγους. Βεβαίως πολλοί αποφάσισαν να μεταναστεύσουν. Σήμερα στο Τέξας των ΗΠΑ υπολογίζεται ότι ζουν τουλάχιστον 15.000 Σόρβοι τρίτης και τέταρτης γενιάς.

🔎Μετά την ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα αντι-γερμανικά αισθήματα των Σόρβων κορυφώθηκαν. Οι Σόρβοι έφτασαν στο σημείο μέχρι και να ανακηρύξουν μονομερώς την ανεξαρτησία της Λουσατίας την Πρωτοχρονιά του 1919, ίσα-ίσα για να συμμετάσχουν, υποτίθεται ως κράτος και όχι ως μειονότητα, στις διαπραγματεύσεις μετά την ειρήνευση. Αντιπτοσωπεία τους πήγε και στο Παρίσι για την διάσκεψη κορυφής και συναντήθηκαν με συμβούλους του Αμερικανού προέδρου Γουίλσον, που τασσόταν υπέρ των εθνικών κρατών.

🔎Δεν κατάφεραν, πάντως, να πάρουν ούτε μια υπόσχεση, έστω για αυτονομία της περιοχής τους. Οι δύο περιοχές της Λουσατίας παρέμειναν μέρος της Γερμανίας, υποτίθεται με εξασφαλισμένα τα μειονοτικά τους δικαιώματα. Στην πράξη, οι Γερμανοί δεν ξέχασαν ποτέ τις κινήσεις αυτές και η πίεσή τους να εκγερμανιστούν αυξήθηκε ακόμα περισσότερο.

🔎Το 1919 δημιουργήθηκε στη Γερμανία το Λαϊκό Κόμμα των Λουσατών, το οποίο το 1924 μετονομάστηκε σε Βενδικό Εθνικό Κόμμα. Μια οργάνωση, δηλαδή, για να υπερασπίζει τα συμφέροντα της μειονότητας. Στην ουσία, βέβαια, το κόμμα λειτουργούσε σαν… αποκαλυπτήριο φρονημάτων, αφού όσοι συμμετείχαν στις δραστηριότητές του στοχοποιούνταν από τις γερμανικές αρχές. Οπότε η υποστήριξή του ήταν σχεδόν μηδαμινή. Στις εκλογές του 1928 πήρε μόνο 3.300 ψήφους.

🔎Όταν μετά το 1933 στη Γερμανία κυριάρχησε το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, οι γνωστοί ναζί, οι Σόρβοι πέρασαν μαύρες μέρες. Οι ηγέτες τους στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και, παρ’ ότι ήταν Γερμανοί πολίτες, πολλοί άλλοι ακολούθησαν τη μοίρα των «υπανθρώπων», κατά τη ναζιστική ιδεολογία.

🔎Μοιραία, λοιπόν, όταν τα σοβιετικά στρατεύματα κατέλαβαν τις ανατολικές περιοχές της Γερμανίας το 1945 οι Σόρβοι αναθάρρησαν. Θεώρησαν ότι είχε έλθει η στιγμή της απελευθέρωσης. Γρήγορα οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν.

🔎Οι Σόρβοι έκαναν αίτηση να δημιουργηθεί η δική τους «αυτόνομη περιοχή» στην επικράτεια της Ανατολικής Γερμανίας, όπως γινόταν κατά κόρον στην ΕΣΣΔ, αλλά η ανατολικογερμανική ηγεσία απέκλεισε τέτοια συζήτηση. Αντίθετα, η περιοχή τους μοιράστηκε σε διαφορετικά «διαμερίσματα», στα οποία χωρίστηκε η Ανατολική Γερμανία.

🔎Μετά το 1960, πάντως, ξεκίνησε μια σοβαρή προσπάθεια τουλάχιστον να διατηρηθεί η γλώσσα τους. Το 1960 η ανατολικογερμανική κυβέρνηση αναγνώρισε τη σορβική ως «περιφερειακή επίσημη» γλώσσα και αμέσως ξεκίνησε ένας μαραθώνιος, με βιβλία, περιοδικά, ραδιοσταθμούς και πολιτιστικές εκδηλώσεις που είχαν στόχο να τονώσουν τη χρήση της γλώσσας και των σλαβικών παραδόσεων.

🔎Μετά την ενοποίηση των γερμανικών κρατών το 1990 φάνηκε ότι οι Σόρβοι δεν είχαν, όπως οι άλλοι Ανατολικογερμανοί, την ίδια εκτίμηση στο σοσιαλιστική διακυβέρνηση. Από τις πρώτες ελεύθερες εκλογές στήριξαν μαζικά το χριστιανοδημοκρατικό CDU, με τη λογική ότι όσο πιο φιλελεύθερη είναι η κυβέρνηση, τόσο πιο εύκολη θα είναι η ζωή όσων επιμένουν να μην ξεχνούν την καταγωγή και τη γλώσσα τους. Τους βοήθησε και η κεντρική οργάνωσή τους, η Domowina (που στη γλώσσα τους σημαίνει πατρίδα).

🔎Το 1997 το κρατίδιο της Σαξονίας (με κυβέρνηση του CDU) επισήμως όχι μόνο αναγνώρισε, αλλά και προστατεύει τη σορβική γλώσσα, που ορίστηκε ως «μειονοτική». Αυτός ο νόμος, που ψηφίστηκε τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, έγινε το διαρκές συμβόλαιο δεσμού των Σόρβων με το συγκεκριμένο κόμμα. Οι δεσμοί έγιναν πιο δυνατοί τα τελευταία χρόνια, με την ραγδαία άνοδο του AfD στην περιοχή της Σαξωνίας.

🔎Οι τοπικοί βουλευτές του AfD δεν ξεκαθαρίζουν τη στάση τους απέναντι στους Σόρβους. Κάποιοι απ’ αυτούς κάνουν σποραδικά δηλώσεις περί «ξένων στοιχείων που περνιούνται για ντόπιοι» και «πρέπει να απομονωθούν». Αλλά δεν ξεκαθαρίζουν αν αναφέρονται μόνο στους μετανάστες ή και στους Σόρβους. Λιγότερο από έναν αιώνα μετά δεν θέλουν να ζήσουν πάλι τον ίδιο εφιάλτη.

Σομαλιλάνδη: Το πιο "λειτουργικό" κομμάτι της Σομαλίας ζητά αναγνώριση από τον Τραμπ!

 

Τη Σομαλιλάνδη τη γνωρίζετε; Προσοχή, άλλο Σομαλιλάνδη κι άλλο Σομαλία. Αν δεν τη γνωρίζετε, είναι καιρός να τη μάθετε. Είναι σίγουρο ότι θα έλθει στο προσκήνιο της επικαιρότητας πολύ σύντομα. Κι ευθύνη γι’ αυτό έχει (ποιος άλλος;) ο Ντόναλντ Τραμπ.

🔎Το ανακάτεμα της τράπουλας που έχει φέρει η νέα αμερικανική διοίκηση από τη στιγμή που ανέλαβε ο Τραμπ δεν έχει προηγούμενο στον αιώνα μας. Αυτό το σημείο της γης, όμως, στο ευαίσθητο Κέρας της Αφρικής, είναι ένας ακόμα κρίκος της αλυσίδας από τις αλλαγές που οραματίζεται ο Πρόεδρος των ΗΠΑ. Μπορεί για την ώρα να μην έχει τη βαρύτητα που έχει π.χ. η Ουκρανία, ο Καναδάς, η διώρυγα του Παναμά ή η Γροιλανδία, αλλά… έρχεται η σειρά της.

🔎Σομαλιλάνδη σημαίνει, βέβαια, γη των Σομαλών. Όπως και η υπόλοιπη περιοχή της Σομαλίας, αλλά και το Τζιμπουτί, και μεγάλο μέρος της νοτιοανατολικής Αιθιοπίας. Παρ’ ότι, βέβαια, η έννοια «Σομαλοί» καταδεικνύει έναν λαό με κοινή γλώσσα, παραδόσεις και έθιμα, η Σομαλία ήταν ανέκαθεν μια βαθιά διχασμένη περιοχή. Οι Σομαλοί είναι από τους λαούς που η φυλή τους, η ευρύτερη οικογένειά τους, αυτό που στα αγγλικά ονομάζεται clan, υπερτερεί της κοινής σομαλικής ταυτότητας.

🔎Η περιοχή με την οποία θα ασχοληθούμε και ονομάζεται Σομαλιλάνδη είναι το βόρειο κομμάτι της Σομαλίας όπως το βλέπουμε στο χάρτη. Το οποίο δεν είχε ποτέ διοικητική σχέση με το νότιο στους αιώνες, αλλά επεδίωξε να ενωθεί μαζί του από πονηριά περισσότερο κι όχι από εθνική ανάγκη.

 🔎Κι όταν οι κρατικές δομές της Σομαλίας κατέρρευσαν, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Σομαλιλάνδη περιχαρακώθηκε στα δικά της «σύνορα», ανακήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησίας κι από τότε περιμένει κάποιον μεγάλο της γης να την αναγνωρίσει και να της δώσει υπόσταση. Θα είναι ο Τραμπ αυτός που θα το κάνει;

🔎H περιοχή που βρίσκεται η Σομαλιλάνδη κατοικείται από τη Νεολιθική εποχή, τουλάχιστον το 10.000 π.Χ. Με την ανάπτυξη των πόλεων και του θαλάσσιου εμπορίου η περιοχή απέκτησε μεγάλη σημασία και ο λόγος φαίνεται από την πρώτη ματιά στο χάρτη. Η περιοχή ελέγχει τα στενά της Ερυθράς Θάλασσας και βρίσκεται κοντά στον Περσικό κόλπο, αλλά και στα ανατολικά λιμάνια της Αφρικής.

🔎Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η έννοια «Σομαλοί» καθιερώθηκε για να περιγράψει ένα σύνολο διαφορετικών φυλών που μιλούν περίπου την ίδια γλώσσα, ασπάστηκαν το ισλάμ μαζικά σχεδόν την ίδια περίοδο. Κατά τα άλλα, οι Αφάρ, οι Ισάκ, οι Νταρόντ και οι άλλες μεγάλες σομαλικές φυλές έφτιαξαν τα δικά τους σουλτανάτα, τα οποία ουδέποτε ενώθηκαν, τις περισσότερες φορές ήταν και εθχρικά μεταξύ τους κι έπαιξαν μπάλα με διαφορετικούς αποικιακούς δυνάστες, όταν άρχισε η ευρωπαϊκή εξάπλωση στην Αφρική.

🔎Αφού το έδαφος ήταν ξερό, οι κάτοικοι ασχολήθηκαν με δύο πράγματα: Την κτηνοτροφία (κυρίως κατσίκες, που δεν χρειάζονται και πολύ χορτάρι, αλλά και καμήλες) και τη θάλασσα. Έγιναν ψαράδες, έμποροι, αλλά και πειρατές. Οι ακτές που ζούσαν το ευνόησαν αυτό, έρχονταν μόνα τους τα… θηράματα προς τα εκεί.

🔎Τα σομαλικά παράλια ήταν αυτό που λέμε… φιλέτο για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Γι’ αυτό και, όταν ξεκίνησε για τα καλά η αποικιοκρατία, χωρίστηκαν σε «ζώνες επιρροής», ανάλογα με τα λιμάνια. Οι Γάλλοι πήραν το μικρότερο κομμάτι, αλλά και αυτό που περιείχε το πιο βαθύ και στρατηγικό λιμάνι, το Τζιμπουτί. Οι Άγγλοι, που ήδη βρίσκονταν απέναντι στην αραβική ακτή και το Άντεν της Υεμένης, πήραν το λιμάνι της Χαργκέισα και τη γύρω περιοχή. Ο νότος, γύρω από το λιμάνι του Μογκαντίσου, κατέληξε στα χέρια των Ιταλών, οι οποίοι είχαν ήδη επεκταθεί και στην σημερινή Αιθιοπία.

🔎Οι Βρετανοί, κατά τη συνήθειά τους να ονομάζουν τις αποικίες τους με τα ονόματα των λαών και την κατάληξη –land (γη), δεν σκέφτηκαν και πολύ πριν ονομάσουν την περιοχή Σομαλιλάνδη. Στην ουσία, βέβαια, είχαν κατακτήσει μόνο μια περιοχή, αυτή που ζούσε η σομαλική φυλή των Ισάκ, από τις μεγαλύτερες πληθυσμιακά. Σήμερα οι Ισάκ αποτελούν το 80% του πληθυσμού της Σομαλιλάνδης, που εκτιμάται γύρω στα 6,2 εκατομμύρια.

🔎Η κατάκτηση, βέβαια, δεν ήταν εύκολη. Η αρχική συμφωνία με τις φυλές για καθεστώς προτεκτοράτου (δηλαδή να έχουν εσωτερική αυτονομία, αλλά οι Βρετανοί να ασχολούνται με τα διεθνή) δεν αρκούσε, ήθελαν περισσότερο έλεγχο. Αφορμές βρέθηκαν πολλές για εξεγέρσεις και ένοπλη αντίσταση. Και σημειώθηκαν και θηριωδίες.

🔎Το 1922 οι κάτοικοι του Μπουράο, μιας εσωτερικής μεγάλης πόλης που ήταν το κέντρο του εμπορίου βοοειδών της περιοχής, επαναστάτησαν όταν έμαθαν ότι τους επιβλήθηκαν νέοι φόροι. Ο τότε υπουργός Αποικιών Ουίνστον Τσόρτσιλ (ναι, ο γνωστός) δεν δίστασε καθόλου: Διέταξε τη RAF, τη βασιλική αεροπορία, να πετάξει πάνω από το Μπουράο και να μην αφήσει πέτρα πάνω στην πέτρα. Έτσι κι έγινε. Ο βομβαρδισμός των αμάχων του Μπουράο αποτελεί και σήμερα την πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία της βρετανικής πολεμικής αεροπορίας.

🔎Ουσιαστικά η Σομαλιλάνδη κατακτήθηκε τελείως μόλις το 1938, λίγο πριν ξεκινήσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Όταν αυτός έληξε και η ανθρωπότητα μπήκε στην εποχή της αποαποικιοποίηση, οι Βρετανοί ήταν σκεφτικοί ειδικά με αυτή την αποικία. Οι Σομαλοί είχαν αρνηθεί να ενταχθούν στο αποικιακό διοικητικό σύστημα, κι έτσι δεν υπήρχε καμία διάδοχη κατάσταση. Το σχέδιο ήταν να «εκπαιδευτεί» μία γενιά ηγετών, ώστε να της παραδοθεί η εξουσία (και να μην κάνει του κεφαλιού της, προσθέτουμε εμείς).

🔎Από την άλλη, η Ινδία είχε χαθεί, ο δρόμος προς τα εκεί δεν απαιτούσε πια τόσο έντονη βρετανική παρουσία, οι Βρετανοί τα μάζευαν ήδη και από απέναντι, από το Άντεν, οπότε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ήλθε και η σειρά της Σομαλιλάνδης να γίνει ανεξάρτητο κράτος.

🔎Τότε ρίχτηκε η ιδέα να ενωθούν όλες οι ευρωπαϊκές αποικίες των σομαλικών ακτών σε ένα κράτος. Οι Γάλλοι αρνήθηκαν σθεναρά: Το Τζιμπουτί ήταν πολύτιμο γι’ αυτούς, και έμεινε γαλλικό έδαφος μέχρι το 1977. Οι Ιταλοί, που είχαν υπό τον έλεγχό τους το νότο (με την ευλογία του ΟΗΕ) είχαν ξεκινήσει ήδη τις διαδικασίες.

🔎Πονηρά σκεπτόμενοι, οι Ισάκ πρωτοστάτησαν στην ένωση των δύο σομαλικών κομματιών, του βρετανικού και του ιταλικού, σε ένα κράτος. Με τη λογική ότι, αφού ήταν περισσότεροι, θα είχαν και το πάνω χέρι στις «δημοκρατικές» διαδικασίες. Στις 27 Ιουνίου 1960 η Σομαλιλάνδη απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία. Μόλις τέσσερις ημέρες αργότερα, την 1^η Ιουλίου, η τοπική βουλή ενέκρινε την ένωση με το ιταλικό νότιο κομμάτι, ώστε να δημιουργηθεί η Σομαλία που βλέπουμε στο χάρτη.

🔎Με τις πρώτες κιόλας αποφάσεις του νέου κράτους οι Ισάκ κατάλαβαν πόσο λάθος έκαναν και πως πιάστηκαν κορόιδα. Οι νότιες σομαλικές φυλές, οι Ματζερτίν και οι Νταρόντ, πήραν όλα τα πόστα, έγιναν πρόεδροι και πρωθυπουργοί, και οι Ισάκ… πουθενά. Ούτε καν στο στρατό δεν τους άφηναν να αναδειχτούν σε καίριες θέσεις. Σχεδόν από την αρχή, λοοιπόν, οι δυσαρεστημένοι Ισάκ έψαχναν τρόπους να φύγουν απ’ αυτή την ένωση.

🔎Το 1967 ο Μουχάμαντ Ιμπραχίμ Εγκάλ, από τους Ισάκ, ανέλαβε πρωθυπουργός, για να θολώσουν ακόμα περισσότερο τα νερά. Μετά από τη δολοφονία του «πατέρα» της ένωσης Αμπντιρασίντ Σερμάκε (ο οποίος προερχόταν από το νότο) το 1969, ο στρατός βρήκε την ευκαιρία να επέμβει. Ο στρατάρχης Μοχάμεντ Σίαντ Μπαρέ, από τη νότια φυλή των Νταρόντ, έγινε πρόεδρος της χώρας κι έμεινε εκεί μέχρι το 1991.

🔎Ο Μπαρέ προφανώς δεν ήταν αρεστός στο βορρά, ωστόσο προσπάθησε να δώσει στους Σομαλούς ένα όραμα. Αφού δεν κατάφεραν να ενωθούν με πολιτικούς όρους, θα το κατάφερναν με στρατιωτικούς. Όρμησε εναντίον του αιθιοπικού κομματιού της Σομαλίας, της περιοχής Ογκάντεν, στηριζόμενος στο ότι παραδοσιακά οι Σομαλοί ήταν καλοί πολεμιστές, αλλά είχαν και την στήριξη των ΗΠΑ ως… αντικομουνιστές. Αντίθετα, οι Αιθίοπες τότε είχαν ανατρέψει τον δυτικόφιλο αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ και είχαν εγκαθιδρύσει το Ντεργκ, το φιλοσοβιετικό καθεστώς του Μενγκίστου.

🔎Παρά την αμερικανική στήριξη (που ήταν, βέβαια, αναιμική, σε σχέση με την σοβιετική στην Αιθιοπία, μέχρι κουβανέζικα στρατεύματα ταξίδεψαν εκεί και πήραν μέρος στις μάχες) οι Σομαλοί έχασαν σχεδόν με κάτω τα χέρια. Τους κόπηκε η φόρα, και ο Μπαρέ κατηγόρησε το βορρά ότι υπονόμευε την εξουσία του. Γενικά η κατάσταση ήταν έκρυθμη για χρόνια, με τις βόρειες περιοχές να έχουν κηρύξει πραγματικό ανταρτοπόλεμο στο καθεστώς Μπαρέ. Το 1989 ο στρατάρχης έστειλε το στρατό στο βορρά και αυτά που έγιναν τότε περιγράφονται σαν «Το Ολοκαύτωμα της Χαργκέισα» από τους βόρειους.

🔎Το 1991, με όλες τις αναταραχές που έφερε στην περιοχή η πτώση της ΕΣΣΔ, ο Μπαρέ έχασε τα στηρίγματά του και κατέρρευσε. Η Σομαλία έπεσε στα χέρια τοπικών φύλαρχων και πολέμαρχων, που τη χώρισαν σε φέουδα. Όλα αυτά στις κεντρικές και νότιες περιοχές της χώρας.

🔎Διότι στο βορρά οι Ισάκ βρήκαν την ευκαιρία που έψαχναν. Με μια διάσκεψη στο Μπουράο τον Απρίλιο του 1991 αποφάσισαν να «τερματίσουν την ένωση με τη Σομαλία», όπως χαρακτήρισαν την πράξη τους. Στην ουσία το τοπικό κοινοβούλιο πήρε πίσω την απόφασή του για ένωση το 1960. Έτσι το είδαν. Στις 15 Μαϊου 1991 η Σομαλιλάνδη πληροφόρησε τον κόσμο ότι ήταν και πάλι ανεξάρτητο κράτος.

🔎Ουδείς συγκινήθηκε, βέβαια. Η διεθνής κοινότητα πάσχιζε (κι ακόμα πασχίζει) να διατηρήσει τα τεχνητά αφρικανικά σύνορα όσο πιο άθικτα γίνεται. Γι’ αυτό αποκλείστηκε η πιθανότητα να αναγνωριστεί ένα σομαλικό κράτος, που θα έδινε το δικαίωμα στους τοπικούς φύλαρχους να απαιτήσουν την ίδια τύχη για το δικό τους κομμάτι, και να γέμιζε η περιοχή με μικρά σομαλικά κρατίδια, ευάλωτα και χωρίς οικονομική ισχύ.

🔎Όσο η υπόλοιπη χώρα κυλούσε στο χάος και την ακυβερνησία, η Σομαλιλάνδη στο βορρά λειτουργούσε σχεδόν… τέλεια, τηρουμένων των αναλογιών. Ελάχιστες είναι, βέβαια, οι αφρικανικές χώρες που αποτελούν πρότυπα δημοκρατίας, αλλά οι θεσμοί λειτουργούν, γίνονται εκλογές κι έτσι εκλέγεται ο πρόεδρος, το εμπόριο λειτουργεί, υπάρχει τοπικό νόμισμα και σχετική ασφάλεια.

🔎Επί χρόνια οι Ισάκ της Σομαλιλάνδης το’ χουν παράπονο που κανείς δεν ασχολείται σοβαρά μαζί τους. Σε μια περιοχή που κυριάρχησαν οι θηριωδίες, η πειρατεία και η ασυδοσία, η Σομαλιλάνδη είναι η μοναδική περιοχή της Σομαλίας που λειτουργεί. Όσο κανονικά λειτουργούν και οι γείτονες.

🔎Η Σομαλιλάνδη έχει καταφέρει να πετύχει μόνο εμπορική αναγνώριση. Υπάρχουν κάποιες υποτυπώδεις εμπορικές σχέσεις με την Αιθιοπία και την Υεμένη, αλλά διεθνείς σχέσεις έχει αναπτύξει μόνο με την Ταϊβάν. Ένα άλλο μέρος που, εγκλωβισμένο όπως είναι στα διεθνή συμφέροντα, ξέρει ότι δεν μπορεί να κάνει ούτε μπρος, ούτε πίσω.

🔎Ο διεθνής παράγοντας έχει πιέσει πολλές φορές για να επαναφέρει μια υποτυπώδη έστω λειτουργία κράτους στη Σομαλία. H λογική πια είναι απολύτως ομοσπονδιακή, με τα διάφορα κομμάτια που έχουν δημιουργηθεί να ενώνονται σ’ ένα ενιαίο μόρφωμα. Το πόσο ισχυροί ή χαλαροί θα είναι οι δεσμοί μεταξύ τους είναι αντικείμενο συζήτησης, αλλά τόσα χρόνια κανείς δεν έχει συμφωνήσει για τη νομή της κεντρικής εξουσίας.

🔎Οι Ισάκ της Σομαλιλάνδης είναι έξω απ’ αυτή τη συζήτηση, προτιμούν να πορευτούν μόνοι τους, ωστόσο τελευταία βλέπουν ότι το παιχνίδι αρχίζει να χάνεται. Από το 2023 η μικρή πληθυσμιακά φυλή των Ντουλμπαχάντε, που κατοικεί στα νότια «σύνορα» της χώρας με την κανονική Σομαλία, ανακοίνωσε ότι «εγκαταλείπει» τη Σομαλιλάνδη και θα ξεκινήσει συνομιλίες για να ενταχθεί στην ομοσπονδιακή Σομαλία ως κρατίδιο του Κχατούμο.

🔎Για να μην ανοίξει η όρεξη και σε άλλους και χάσουν το momentum, οι Ισάκ ψάχνουν άμεσα μια λύση. Γι’ αυτό αποτάθηκαν στον Τραμπ και τις ΗΠΑ, ουσιαστικά λέγοντάς τους ότι μπορούν να λειτουργήσουν σαν «μακρύ χέρι» των Αμερικανών σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή.

🔎Οι ΗΠΑ το σκέφτονται. Η περιοχή είναι όντως μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας, αφού ελέγχει πολλές θαλάσσιες εμπορικές οδούς και, μην το ξεχνάμε, είναι ακριβώς απέναντι από τους Χούθι της Υεμένης, με τους οποίους οι ΗΠΑ κάποια στιγμή θα τα βάλουν για τα καλά. Ο Τραμπ δέχεται συνεχώς προσκλήσεις για να… επισκεφθεί τη Σομαλιλάνδη. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό, αλλά μήπως φαίνονταν τα υπόλοιπα που έχουν γίνει από τη στιγμή που ανέλαβε;