Η πιο έξυπνη «βλακεία»: Η παλαβή ιστορία της Αλάσκας

 

 Θα μπορούσε να βρεθεί πιο συμβολικό μέρος για μια συνάντηση κορυφής ΗΠΑ-Ρωσίας από την Αλάσκα; Μάλλον δύσκολο... Η περιοχή αυτή του κόσμου γνωρίζουμε, πλέον, ότι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αναξιοποίητα θησαυροφυλάκια της γης, αν όχι το μεγαλύτερο. Και η «μετάβασή» της από την ρωσική στην αμερικανική κυριαρχία είναι μια από τις πιο παλαβές ιστορίες που γέννησε η διεθνής πολιτική και διπλωματία.

🔎Η Αλάσκα δεν ήταν πάντα «Η Γη της Επαγγελίας» των γεωλόγων και των εξερευνητών πετρελαίου. Για χιλιάδες χρόνια, ήταν απλώς το σπίτι μερικών από τις πιο ανθεκτικές φυλές του πλανήτη.

🔎Οι Γιουπίκ, οι Ινουπίατ, οι νησιώτες Αλεούτιοι (υπάρχει ειδικό κείμενο της Γεωγραφίδας γι’ αυτούς) και άλλες φυλές επιβίωναν εκεί όπου οι περισσότεροι άνθρωποι θα έψαχναν απλώς έναν τρόπο να φύγουν για θερμότερα κλίματα. Το ψάρεμα, το κυνήγι φώκιας και η συλλογή μούρων ήταν η «οικονομία» τους.

🔎Ένας τόπος παγωμένος, καλυμμένος πάντα από χιόνι στην μεγαλύτερή του έκταση, ήταν από τις τελευταίες προτεραιότητες της απληστίας των μεγάλων δυνάμεων να τον κατακτήσουν. Πού να ήξεραν…

🔎Οι πρώτοι «ξένοι» που εμφανίστηκαν ήταν Ρώσοι κυνηγοί γουναρικών στα μέσα του 18ου αιώνα. Ο Βίτους Μπέρινγκ, Δανός στην υπηρεσία του ρωσικού στόλου, έφτασε το 1741 και έδωσε το όνομά του στο στενό που χωρίζει την Αλάσκα από τη Σιβηρία. Το οποίο, παρεμπιπτόντως, είναι τόσο στενό που στις καλές μέρες βλέπεις σχεδόν απέναντι.

🔎Οι Ρώσοι, προφανώς, δεν πέρασαν τον Βερίγγειο Πορθμό για την ομορφιά του τοπίου. Τα ίδια έχουν και στη δική τους παγωμένη Άπω Ανατολή. Το κίνητρό τους ήταν οι γούνες. Η ζήτηση στην Ευρώπη για καπέλα από θαλάσσια ενυδρίδα είχε εκτοξεύσει τις τιμές και τη ζήτηση.

🔎Στους χάρτες της εποχής η περιοχή της Αλάσκας ονομαζόταν « Ρωσική Αμερική» και παρέμεινε για πάνω από έναν αιώνα υπό τον τσαρικό έλεγχο. Τότε εμφανίστηκε και το σημερινό όνομά της. Το Αλάσκα προέρχεται από τη λέξη των Ινδιάνων Αλεούτ για την «ενδοχώρα».

🔎Μεταξύ πολέμων στην Ευρώπη και διάφορων χρεών που συσσωρεύονταν, η Αγία Πετρούπολη άρχισε να βλέπει την Αλάσκα ως βάρος και κίνδυνο. Αυτό που δεν είναι πολύ γνωστό, όμως, είναι ότι οι Ρώσοι δεν φοβούνταν τους Αμερικανούς, αλλά τους Βρετανούς! Ούτως ή άλλως τα σύνορα της ρωσικής Αλάσκα δεν ήταν με τις ΗΠΑ, αλλά με τα (ακόμα βρετανικά τότε) εδάφη του βόρειου Καναδά.

🔎Οι Ρώσοι, λοιπόν, φοβούνταν ότι σε περίπτωση πολέμου, είτε θα «αναγκάζονταν» να υπερασπιστούν το ολότελα παγωμένο και αναξιοποίητο αυτό κομμάτι γης με τεράστια έξοδα για αποστολή στρατευμάτων, είτε θα υποχωρούσαν χωρίς μάχη και θα πληγωνόταν το πρεστίζ τους. Αναζητούσαν, λοιπόν, μια μέση λύση. Κι αυτή δόθηκε από τις ΗΠΑ.

🔎Ο τότε υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Ουίλιαμ Σιούαρντ έκανε τις διαπραγματεύσεις. Μια ισχυρή προσωπικότητα, υπηρέτησε στο πόστο για οκτώ χρόνια, και υπό τον πρόεδρο Λίνκολν και, μετά τη δολοφονία του, τον διάδοχό του πρόεδρο Τζόνσον. Οι ΗΠΑ είχαν μόλις τότε βγει από τον εφιάλτη του εμφυλίου πολέμου και υποτίθεται ότι όλα τα κρατικά κονδύλια θα έπρεπε να δοθούν για την ανακούφιση των περιοχών που επλήγησαν περισσότερο από τις εχθροπραξίες.

🔎Έτσι, λοιπόν, όταν στις 30 Μαρτίου 1867 ανακοινώθηκε ότι οι ΗΠΑ αγόρασαν την Αλάσκα από τη Ρωσία για 7,2 εκ. δολάρια, έγινε χαμός. Όλοι στράφηκαν εναντίον του Σιούαρντ, ότι ξόδεψε ένα τεράστιο ποσό για την εποχή για «ένα παγωμένο τετράγωνο», όπως το αποκαλούσαν, το οποίο μπορούσε να προσφέρει μόνο παγάκια. Έτσι πίστευαν.

🔎Η δε πράξη αυτή της αγοραπωλησίας ονομάστηκε από τις αμερικανικές εφημερίδες της εποχής ως «Seward’s Folly», δηλαδή «η βλακεία του Σιούαρντ»! Γκάφα ολκής, δηλαδή.

🔎Βεβαίως η τιμή που αγοράστηκε όλη αυτή η γη ήταν εντελώς απαξιωτική: Λιγότερο από 2 σεντ το στρέμμα. Ακόμα κι αν προσπαθήσουμε να «μετατρέψουμε» τα 7,2 εκ. δολάρια της εποχής σε τωρινά χρήματα, με τους πιο παχυλούς υπολογισμούς το ποσό σήμερα δεν θα ξεπερνούσε τα 300 εκ. δολάρια. Δηλαδή… ψίχουλα, για μια περιοχή που έχει έκταση όσο 13 φορές η Ελλάδα.

🔎Το θέμα ξεχάστηκε με τα χρόνια, αφού οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρθηκαν σχεδόν καθόλου για την Αλάσκα μέχρι το 1896, όταν στο Κλοντάικ βρέθηκαν τεράστια κοιτάσματα χρυσού. Η μανία του χρυσού γέμισε τα πρωτόγονα λιμάνια της Αλάσκα με χιλιάδες τυχοδιώκτες. Τότε άρχισε πιο οργανωμένος αποικισμός.

🔎Το ερώτημα, πάντως, παραμένει: Ήξερε ο Σιούαρντ την αξία του υπεδάφους της Αλάσκα; Έβλεπε τόσο μπροστά διπλωματικά που αποφάσισε μια τέτοια ανούσια αγορά για να θωρακίσει τα δυτικά σύνορα των ΗΠΑ; Ή απλά είδε μια ευκαιρία να επεκτείνει τη χώρα του έναντι… πινακίου φακής και λειτούργησε ως καλός μεσίτης; Ο ίδιος πέθανε το 1872, πριν αποδειχτεί πόσο λαμπρή και έξυπνη ήταν η πράξη του. Όσο ζούσε, πάντως, δεν υπάρχει καταγεγραμμένος ούτε καν υπαινιγμός ότι γνώριζε.

🔎Στα μέσα του 20ού αιώνα, το οικονομικό παιχνίδι άλλαξε ξανά. Το 1968 ανακαλύφθηκαν τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου στο Πραντχόου Μπέι, στη Βόρεια Αλάσκα. Η κατασκευή του αγωγού Trans-Alaska Pipeline System, μήκους 1.287 χιλιομέτρων, το 1977, έφερε δισεκατομμύρια στα ταμεία της Πολιτείας.

🔎Σήμερα, η Αλάσκα είναι η μεγαλύτερη σε έκταση πολιτεία των ΗΠΑ, αλλά με τον τρίτο μικρότερο πληθυσμό. Η οικονομία της στηρίζεται στο πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, την αλιεία και τον τουρισμό. Και, φυσικά, στην εικόνα της ως «το τελευταίο σύνορο». Προφανώς με την καθιέρωση των ΗΠΑ ως υπερδύναμης και ειδικά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, η Αλάσκα αναβαθμίστηκε λόγω γειτονίας με την ΕΣΣΔ.

🔎Στην περιοχή υπάρχουν ακόμα δεκάδες στρατιωτικές βάσεις. Παλαιότερα υπήρχαν περισσότερες, κυρίως ραντάρ και σύγχρονα συστήματα παρακολούθησης. Πιθανόν να υπάρχουν και άγνωστες εγκαταστάσεις, που δεν ανακοινώνονται. Η Αλάσκα αναβαθμίστηκε σε πολιτεία το 1959, μαζί με τη Χαβάη.

🔎Οι κάτοικοι της Αλάσκα είναι παραδοσιακά συντηρητικοί. Από τον καιρό που έγινε πολιτεία και συμμετέχει σε εκλογές, μόνο μία φορά, το 1964 με τον Λίντον Τζόνσον, είχαν πλειοψηφία οι Δημοκρατικοί. Σε όλες τις άλλες εκλογές υπερίσχυσαν οι Ρεπουμπλικάνοι. Το 2024 ο Τραμπ επικράτησε με 54% έναντι 41% της Κάμαλα Χάρις.

🔎Υπάρχει και αυτονομιστικό κίνημα. Το Alaska Independence Party (AIP) ιδρύθηκε το 1973 από τον Τζο Βόγκλερ, έναν άνθρωπο που ήθελε η Αλάσκα να φύγει από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το κόμμα, με έμφαση στην αυτοδιάθεση και την τοπική διακυβέρνηση, δεν κατάφερε φυσικά να πετύχει το στόχο, όμως σε αριθμούς και σε τοπικό επίπεδο είναι το πιο πετυχημένο «τρίτο» κόμμα στις ΗΠΑ τον τελευταίο μισό αιώνα.

🔎Ανέδειξε, μάλιστα, μέχρι και κυβερνήτη της πολιτείας (το διάστημα 1990-94) τον Ουόλι Χίκελ, ο οποίος βέβαια είχε εκλεγεί σ’ αυτή τη θέση προηγουμένως με τους Ρεπουμπλικάνους κι εκεί λειτούργησε σαν «αντάρτης».

🔎Σήμερα η Αλάσκα έχει κάτι λιγότερο από 750.000 ανθρώπους μόνιμο πληθυσμό, αλλά το μέσο ετήσιο εισόδημα ξεπερνά τις 86.000 δολάρια (στην 13^η θέση ανάμεσα στις 50 πολιτείες).

🔎Το 2024, η αξία των εξορυσσόμενων μη ενεργειακών ορυκτών (χρυσός, ψευδάργυρος, ασήμι κ.ά.) πλησίασε τα 4,8 δισ. δολάρια. Η πολιτεία διαθέτει επίσης αποθέματα κριτικών μετάλλων,  λιθίου, κοβαλτίου, γραφίτη, χαλκού, σπάνιων γαιών. Όσο για το πετρέλαιο, το Πεδίο Prudhoe Bay είναι το μεγαλύτερο στην Βόρεια Αμερική, με αρχικά αποθέματα κοντά στα 25 δισ. βαρέλια.