Σικίμ: Το αντικλείδι της Ινδίας στη Στέγη του Κόσμου

 Η περιοχή που έχουμε μάθει να ονομάζουμε «Στέγη του Κόσμου» έχει μπει στην καθημερινότητά μας τον τελευταίο καιρό. Η κρίση στο Νεπάλ, που ξεκίνησε από πολλές διαδηλώσεις με βίαια επεισόδια και νεκρούς οδήγησε στην παραίτηση της κυβέρνησης και τη διάλυση του κοινοβουλίου. Το χοντρό παιχνίδι που παίζουν χρόνια τώρα Ινδία και Κίνα δυναμώνει ακόμα περισσότερο.

🔎Σ’ αυτά τα μέρη του κόσμου με τα ισχυρότατα γεωπολιτικά συμφέροντα, τα σύνορα φυσικά δεν χαράσσονται με βάση τη θέληση των κατοίκων, ούτε με βάση τα έθνη, τις γλώσσες, τα έθιμα και την ιστορική παράδοση. Το σημαντικότερο παράδειγμα είναι το Σικίμ. Ένα μικρούλι κομμάτι γης, το οποίο όμως είναι το «αντικλείδι» που κρατάει η Ινδία για όλη την περιοχή!

🔎Αν παρατηρήσετε προσεκτικά τον παγκόσμιο χάρτη, θα δείτε μια μικρή λωρίδα γης της Ινδίας να χωρίζει τα δύο ανεξάρτητα κράτη των Ιμαλαϊων, που βρίσκονται σφηνωμένα μεταξύ Ινδίας και Κίνας: Το Νεπάλ και το Μπουτάν.

🔎Αυτό είναι το Σικίμ. Μια από τις πολιτείες της Ινδίας, η πιο μικρή σε πληθυσμό (610.000 κάτοικοι σύμφωνα με την τελευταία απογραφή) και με έκταση μόλις 7.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Για να’ χετε μια τάξη μεγέθους, κάτι λιγότερο απ’ όσο είναι μαζί οι περιφερειακές ενότητες (πρώην νομοί) Σερρών και Δράμας.

🔎Μικρό στο μάτι, αλλά… μεγάλο σε σημασία το Σικίμ. Λόγω θέσης, φυσικά. Έτσι όπως είναι στριμωγμένο μεταξύ τεσσάρων κρατών, δύο εκ των οποίων είναι παγκόσμιοι γίγαντες, δεν θα μπορούσε να μείνει ελεύθερο για πάντα. Το προσπάθησε, πάντως. Και κράτησε μια έστω κουτσουρεμένη ελευθερία μέχρι και πριν από μισό αιώνα.

🔎Ας το πάρουμε από την αρχή. Οι Σικιμέζοι, ο κυρίως λαός που ζούσε επί χιλιετίες εκεί, ανήκουν στη μεγάλη εθνική οικογένεια των θιβετιανών. Όπως και οι περισσότεροι Νεπαλέζοι, όπως και οι Μπουτανέζοι, όπως και πολλοί λαοί στις βορειοανατολικές πολιτείες της Ινδίας. Δεν έχουν, δηλαδή, σχέση ούτε με τους Άριους, τους «καθ’ εαυτό» Ινδούς, αλλά ούτε και με τους Δραβίδες με το πιο σκούρο δέρμα, που βρίσκονται στα νότια του ινδικού τριγώνου.

🔎Το Σικίμ το λιγουρεύονταν τα ισχυρά βασίλεια της περιοχής και στο Νεπάλ και στο Μπουτάν. Γιατί; Διότι σε μια περιοχή γεμάτη βουνά το Σικίμ έχει και κοιλάδες. Και τι κοιλάδες! Κατάλληλες για να καλλιεργηθεί ρύζι. Το φαγητό ήταν βασικό γεωπολιτικό δεδομένο για πολλούς αιώνες.

🔎Οι Θιβετιανοί αποκαλούσαν επί αιώνες το Σικίμ «ντρεντζόνγκ», δηλαδή κοιλάδα ρυζιού! Το όνομα Σικίμ, που σημαίνει «νέο παλάτι», δηλαδή νέος βασιλιάς, επικράτησε όταν η περιοχή σταμάτησε να είναι υπό την υποτέλεια των Νεπαλέζων κι έγινε αυτόνομη.

🔎Αυτό το κατάφερε ο Φουντσόνγκ Ναμγκιάλ, ένα τοπικό αρχοντόπουλο, ο οποίος το 1642 αποφάσισε να αυτοχριστεί βασιλιάς του Σικίμ. Κι επειδή στην περιοχή υπάρχει ισχυρότατο θρησκευτικό αίσθημα και πίστη στο Βούδα, ο Φουντσόνγκ έγινε κάτι σαν βασιλιάς-αρχιερέας. Κι έδειξε το δρόμο. Στο εξής όλοι οι βασιλιάδες του Σικίμ ήταν και θρησκευτικοί ηγέτες του. Τσογκιάλ, δηλαδή. Αυτό ήταν το όνομά τους. Δύο σε ένα.

🔎Η ιστορία αυτού του τόπου ήταν εξαρχής ταραγμένη. Οι γείτονες βασιλιάδες δεν είδαν με καλό μάτι την κοιλάδα του ρυζιού που έγινε βασίλειο και πολλές φορές προσπάθησαν να την κατακτήσουν. Οι Σικιμέζοι βασιλιάδες, πάντως, αποδείχτηκαν μαέστροι της διπλωματίας. Όταν δέχονταν επίθεση από τον ένα, συμμαχούσαν με τον άλλο, υποσχόμενοι δωρεάν φορτία ρυζιού. Κι έτσι, με βοήθεια, το βασίλειο κρατήθηκε αυτόνομο μέχρι το χρονικό σημείο που έφτασαν οι Βρετανοί.

🔎Η εθνολογική σύνθεση, πάντως, είχε αλλάξει με τα χρόνια. Οι Νεπαλέζοι, που μετανάστευαν επί δεκαετίες για να καλλιεργήσουν ρύζι στα χωράφια, έγιναν πλειοψηφία. Ακόμα και σήμερα πάνω από 60% του πληθυσμού είναι Νεπαλέζοι.

🔎Το Ρατζ, όπως λεγόταν η βρετανική διοίκηση της Ινδίας, άργησε να μεταφέρει την ισχύ του σ’ εκείνες τις περιοχές. Κυρίως διότι με το που πήγαν εκεί οι Βρετανοί στρατιώτες τα βρήκαν σκούρα με τους Γκούρκας, τους φοβερούς και τρομερούς Νεπαλέζους πολεμιστές, που αργότερα έγιναν κι επίλεκτα τμήματα του βρετανικού στρατού.

🔎Οι Σικιμέζοι βιάστηκαν, πάντως, να συμμαχήσουν με τους Βρετανούς, ελπίζοντας σε μια μόνιμη βοήθεια για να γλυτώσουν από το φόβο των Νεπαλέζων. Από το 1853 κιόλας ο τότε Σικιμέζος βασιλιάς μπήκε υπό την προστασία της Βρετανίας, με τον όρο βέβαια ότι θα συνέχιζε να βασιλεύει. Στη Γκανγκτόκ, την πρωτεύουσα του βασιλείου και μοναδική αξιόλογη πόλη, εγκαταστάθηκε ένας Βρετανός «σύμβουλος», ο οποίος έγινε ο ουσιαστικός διοικητής.

🔎Το 1890 όλες αυτές οι συνεννοήσεις απέκτησαν και μία επισημότητα. Το Σικίμ έγινε «πριγκιπικό κράτος» (princely state), δηλαδή το στάτους του εξομειώθηκε με τα άλλα κομμάτια της Αυτοκρατορίας των Ινδιών στα οποία οι Βρετανοί είχαν αφήσει τους τοπικούς μονάρχες να βασιλεύουν, αλλά με τον όρο να κάνουν ό,τι τους λένε.

🔎Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε για όσο βρίσκονταν οι Βρετανοί στην Ινδία. Όταν, όμως, αποσύρθηκαν και δημιούργησαν την Ινδία και το Πακιστάν, ξεκίνησε μια σκληρή διαδικασία… ενσωμάτωσης των «πριγκιπικών κρατών» στο σώμα των δύο χωρών.

🔎Οι Ινδοί δεν ήταν διατεθειμένοι να κάνουν εξαιρέσεις. Θεωρούσαν ότι αν έκαναν έστω και μία, θα έχαναν το παιχνίδι της εθνικής ολοκλήρωσης. Από τα συνολικά 635 «πριγκιπικά κράτη» ενσωματώθηκαν τα 634. Η μόνη εξαίρεση ήταν το Σικίμ, που απέκτησε ένα ιδιαίτερο στάτους: Παρέμεινε βασίλειο, αλλά μεταβλήθηκε σε «προτεκτοράτο» της Ινδίας. Θεωρητικά ήταν ένα κράτος υπό προστασία, όπως αυτά των ευρωπαϊκών δυνάμεων ανά τον κόσμο. Στην ουσία, βέβαια, η σκιά της γιγαντιαίας και πανίσχυρης Ινδίας έπεφτε βαριά πάνω του.

🔎Γιατί έγινε αυτή η εξαίρεση; Κι εδώ οι Βρετανοί έβαλαν το χεράκι τους. Πίεσαν τον πρώτο πρωθυπουργό της Ινδίας Νεχρού να δεχτεί ότι το Σικίμ δεν ήταν «ινδική πολιτεία», οπότε έπρεπε να γίνουν ξεχωριστές διαπραγματεύσεις για την τύχη του. Ο Νεχρού το κατάπιε, αφού ούτως ή άλλως η Ινδία ασκούσε εξουσία εκεί.

🔎Για τους Ινδούς το Σικίμ δεν ήταν μόνο ένας αναχρονισμός, αλλά κι ένα αγκάθι. Ο τσογκιάλ, ο βασιλιάς-αρχιερέας, δοκίμαζε την κυβέρνηση για τα όρια αυτονομίας του. Γινόταν δεκτός με τιμές αρχηγού κράτους από το Νεπάλ και το Μπουτάν όταν πήγαινε εκεί, ταξίδευε μέχρι το Λονδίνο, υπενθύμιζε δηλαδή ότι ο τόπος του δεν ήταν ακριβώς Ινδία, αλλά κάτι άλλο.

🔎Παράλληλα, βέβαια, η χώρα του όχι μόνο αναπτύχθηκε οικονομικά, αλλά και κοινωνικά. Όσο ήταν στο καθεστώς «προτεκτοράτου», το Σικίμ είχε την καλύτερη εκπαίδευση σ’ όλη την Ινδία και τον μικρότερο αναλφαβητισμό.

🔎Το 1973 ξέσπασαν στην περιοχή «αντιβασιλικές» διαδηλώσεις. Μαζικότατες. Ο κόσμος ζητούσε δημοκρατία και ένωση με την Ινδία. Ήταν κατευθυνόμενο όλο αυτό; Ποτέ δεν αποδείχτηκε. Ο ινδικός στρατός επενέβη και κράτησε τον βασιλιά, αλλά του έστειλε κι ένα μήνυμα, ότι δεν τον θέλει ο λαός.

🔎Μέσα σε δύο χρόνια, ο βασιλιάς αποχώρησε, ο θεσμός καταργήθηκε και ο πρωθυπουργός του Σικίμ  ζήτησε από την Ινδία να δεχτεί το βασίλειο σαν μια από τις πολιτείες της. Έγινε και δημοψήφισμα, στο οποίο το 97,5% του πληθυσμού ψήφισε ένωση με την Ινδία. Υπήρξαν, βέβαια, και φωνές ότι το δημοψήφισμα έγινε υπό ασφυκτική πίεση και με την παρουσία 40.000 Ινδών στρατιωτών σε (τότε) 200.000 πληθυσμό. Σε λίγους μήνες το Σικίμ έγινε πολιτεία της Ινδίας κι έτσι παραμένει μέχρι σήμερα.

🔎Η ουσία είναι ότι η Ινδία δεν μπορούσε να αφήσει κάποιον, έστω ελεγχόμενο, μονάρχη να διοικεί για λογαριασμό της μια από τις πιο ευαίσθητες περιοχές όχι μόνο του κράτους της, αλλά και ολόκληρης της νότιας Ασίας. Έτσι βρήκε την ευκαιρία να τον εκπαραθυρώσει και να αναλάβει η κεντρική διοίκηση. Το Σικίμ έγινε στρατιωτική περιοχή, τα σύνορα με την Κίνα κυρίως απέκτησαν νέους φρουρούς.

🔎Το Σικίμ βρίσκεται ακριβώς στη μέση σ’ ένα ταραγμένο περιβάλλον. Από πάνω η Κίνα, το  Θιβέτ δηλαδή, με την οποία οι Ινδοί έχουν συνοριακά επεισόδια κάθε λίγο και λιγάκι σε πολλές «γκρίζες» περιοχές, οι οποίες διεκδικούνται ανοιχτά από τους Κινέζους. Από δεξιά το Μπουτάν που βγαίνει από τον μοναρχικό του λήθαργο και ψάχνει για διεθνείς συμμαχίες.

🔎Από αριστερά το Νεπάλ με την συνεχόμενη αστάθειά του και το πλεύρισμα της Κίνας. Κι από κάτω η περιοχή του Νταρτζιλίνγκ, ο αποκαλούμενος και «λαιμός του κοτόπουλου». Μια ζώνη εδάφους πλάτους μόλις 25 χιλιομέτρων, που συνδέει το κύριο μέρος της Ινδίας με τις βορειοανατολικές πολιτείες της.

🔎Σήμερα, μισό αιώνα μετά την κατάλυση της μοναρχίας και του καθεστώτος του προτεκτοράτου, κανείς δεν μιλάει στο Σικίμ για το κάποτε «ανεξάρτητο» βασίλειο. Έχουν αποδεχτεί τη μοίρα τους οι άνθρωποι, ότι στα μέρη που βρεθήκανε η ελευθερία είναι κάτι σχετικό. Για την ώρα απολαμβάνουν ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο απ’ ότι οι γείτονές τους στο Νεπάλ και το Μπουτάν.

🔎Ο μόνος λόγος να αλλάξει κάτι είναι να τους πλευρίσει η Κίνα και να τους θυμίσει ότι για αιώνες ήταν «ελεύθεροι». Σε τέτοια ρευστή περιοχή που ζουν, τίποτα δεν αποκλείεται.