Το όνομα του... κόλπου (Μεξικού ή Αμερικής;) και το επικίνδυνο δεδικασμένο

Κόλπος του Μεξικού ή Κόλπος της Αμερικής; Πώς πρέπει να ονομάζουμε πια αυτή την μεγάλη θαλάσσια περιοχή; Ιδού η απορία. Μάλλον όχι απορία, αλλά… ώθηση για έρευνα.

🔎Μπορεί όποιος θέλει να αλλάζει τα γεωγραφικά ονόματα όπως επιθυμεί και να τα επιβάλλει διεθνώς; Υπάρχει κάποιος διεθνής φορέας που ασχολείται μ’ αυτά; Υπάρχει κάποια αρχή «τυποποίησης» (standardization) των γεωγραφικών ονομάτων, η οποία έχει… σταντάρει π.χ. ότι ο Κόλπος του Μεξικού θα λέγεται διεθνώς Κόλπος του Μεξικού κι όχι κάτι άλλο;

🔎Κι επίσης, τι συμβαίνει με τους… κόλπους; Δεν ξέρω αν το’ χετε παρατηρήσει, αλλά οι περισσότεροι μεγάλοι κόλποι σε όλο τον πλανήτη δεν έχουν ακριβώς τα ονόματα που θα περίμενε κανείς σε σχέση με την γεωγραφική τους θέση. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα, που θα διαβάσετε πιο κάτω.

🔎Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή. Η ονομασία των διάφορων περιοχών του κόσμου ήταν για πολλούς αιώνες ζήτημα ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Οι διάσημοι χαρτογράφοι με τη δουλειά τους ήταν αυτοί που… επέβαλαν, κατά κάποιο τρόπο, το πώς ονομάζεται ένα μακρινό νησί, μια χερσόνησος, ένας κόλπος κτλ.

🔎Έπαιρναν, βέβαια, συνεχώς πληροφορίες απ’ αυτούς που ταξίδευαν, αλλά τις περισσότερες φορές οι πληροφορίες ήταν μονόπλευρες. Οι Ολλανδοί χαρτογράφοι συμβουλεύονταν τους Ολλανδούς καπεταναίους, οι Άγγλοι τους Άγγλους, οι Ισπανοί τους Ισπανούς κοκ. Έτσι, λοιπόν, ήταν για πολλά χρόνια συχνό το φαινόμενο ένα νησί να εμφανίζεται με διαφορετικά ονόματα στους χάρτες, όταν από την περιοχή περνούσαν πλοία από πολλές εθνικότητες.

🔎Είναι αλήθεια ότι η χαρτογραφία δεν ήταν αυτό που λέμε «κλειστή τέχνη». Ο κάθε χαρτογράφος έπαιρνε και μελετούσε τη δουλειά των… αλλοδαπών, για να συμπληρώσει τα κενά του και να διορθώσει τα λάθη του. Ονόματα, όμως, δύσκολα άλλαζε. Και για πρακτικούς λόγους. Γιατί να αλλάξει και να προκαλέσει σύγχυση στους καπετάνιους που τον εμπιστεύονταν και αγόραζαν τους χάρτες του και τους είχαν συνηθίσει;

🔎H διαδικασία αυτή της παγκόσμιας ονοματοδοσίας εξελίχθηκε περισσότερο… εθιμικά και λιγότερο θεσμικά. Ειδικά σε ό,τι είχε να κάνει με τη θάλασσα και ονόματα που έπρεπε να είναι διεθνή, διότι περιλάμβαναν πολλές χώρες: Ωκεανοί, θάλασσες, κόλποι και πορθμοί που έχουν τόσο μεγάλη έκταση, ώστε να περιλαμβάνουν πολλά κράτη, ονομάστηκαν έτσι γιατί… έτσι!

🔎Για παράδειγμα, ο Ειρηνικός Ωεκανός, ο μεγαλύτερος του κόσμου, ονομάστηκε έτσι από το ταξίδι του μεγάλου θαλασσοπόρου Μαγγελάνου ήδη από το 1521. Επειδή ήταν τυχερός και δεν συνάντησε καμία καταιγίδα, αποφάσισε να ονομάσει έτσι τον τεράστιο θαλάσσιο όγκο που παλαιότερα ένας Ισπανός, ο Μπαλμπόα, είχε ονομάσει «Νότια θάλασσα». Κι έμεινε. «Πέρασε» στους κυριότερους χαρτογράφους και άλλων κρατών.  Δηλαδή, δεν υπήρξε κάποιος διεθνής φορέας που να ανακοίνωσε ότι στο εξής εκείνη η μεγάλη θάλασσα θα ονομάζεται «Ειρηνικός Ωκεανός».

🔎Έτσι, λοιπόν, ο Κόλπος του Μεξικού ονομάστηκε έτσι πρώτη φορά σ’ έναν ισπανικό χάρτη του 1550. Ως τότε είχε διάφορα ονόματα, αφού η Αμερική ήταν… φρέσκια ανακάλυψη. Τον είχαν αποκαλέσει μέχρι και «Κόλπο του Κορτές» (!), από το όνομα του αρχηγού των κονκισταδόρες, αυτής της χούφτας των ανελέητων τυχοδιωκτών που αιματοκύλισαν μια ολόκληρη αυτοκρατορία, τους Αζτέκους.

🔎Οι Ισπανοί, που για αιώνες είχαν στη δικαιοδοσία τους όλη την περιοχή του κόλπου, δεν είχαν… αντίπαλο στην ονοματοδοσία. Ακόμη και οι χάρτες που χρησιμοποιούσαν οι Άγγλοι, Γάλλοι και Ολλανδοί πειρατές την εποχή που κούρσευαν τα ισπανικά γαλιόνια με το χρυσάφι, Κόλπο του Μεξικού τον έλεγαν.

🔎Ακόμα κι όταν ο κόλπος έγινε διεθνής, όταν δηλαδή οι ΗΠΑ «βγήκαν» στις ακτές του Κόλπου με την αγορά της Λουιζιάνα (1803), την κατάκτηση της Φλόριντα (1822) και την ενσωμάτωση του Τέξας (1845), δεν διανοήθηκαν να ζητήσουν αλλαγή ονόματος, για να μην προσδιορίζει ένα κράτος.

🔎Σημειολογικά, η πρώτη «αίτηση» για αλλαγή ονόματος του «Κόλπου του Μεξικού» σε «Κόλπο της Αμερικής» έγινε το 1999. Το αποκάλυψε ο Τζον Χέρμπερτ, πρόεδρος της USBGN (United States Board on Geographic Names), του Συμβουλίου Γεωγραφικών Ονομάτων. Το αντιμετώπισε με χιούμορ, ουδέποτε ασχολήθηκε σοβαρά.

🔎Στις 20 Ιανουαρίου 2025, όμως, ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε μια «εκτελεστική διαταγή» (executive order) με την οποία «διέταξε» το υπουργείο Εσωτερικών να αλλάξει την επίσημη ονομασία σε «Κόλπο της Αμερικής». Ήδη η Ακτοφυλακή των ΗΠΑ έχει υιοθετήσει τη «διαταγή».

🔎Έχει διεθνές κύρος μια τέτοια αλλαγή; Όχι. Προφανώς κάθε κράτος μπορεί να ονομάζει όποια περιοχή θέλει με όποιο όνομα θέλει, ακόμα κι αν αυτή βρίσκεται εκτός των συνόρων του. Αλλά η διεθνής ονομασία είναι πια μια πιο σύνθετη διαδικασία.

🔎Κατ’ αρχάς, υπάρχει ο IHO (International Hydrographic Organization), στον οποίο συμμετέχουν παραπάνω από 100 χώρες-μέλη. Οι αρμοδιότητές του είναι κυρίως να καθορίζει τα θαλάσσια γεωγραφικά όρια, αλλά προφανώς έχει να κάνει με τα ονόματα. Αλλά οι διεθνείς ονομασίες, πλέον, έχουν περάσει στην αρμοδιότητα του UNGEGN.

🔎Τι είναι αυτό; Ακροστοιχίδα του United Nations Group of Experts on Geographical Names. Ομάδα Ειδικών στα Γεωγραφικά Ονόματα, μια υπηρεσία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Αυτή η ομάδα ξεκίνησε τις συνεδριάσεις της το 1959, με σκοπό αυτόν ακριβώς: Την τυποποίηση των γεωγραφικών ονομάτων, ώστε να αναφέρονται όσο πιο ομοιόμορφα γίνεται.

🔎H Ομάδα αυτή συνεδριάζει κάθε πέντε χρόνια κι αποφασίζει αλλαγές, όπου και όποτε κρίνεται αναγκαίο. Μέσα στις αρμοδιότητές της είναι και τη «ρομανοποίηση» (romanization), δηλαδή να αποδίδει σωστά με το λατινικό αλφάβητο τους φθόγγους από τα γεωγραφικά ονόματα περιοχών που δεν χρησιμοποιούν αυτό το αλφάβητο, για να τυποποιηθεί μία και μόνη λατινική ονομασία.

🔎Υπάρχει περίπτωση να «περάσει» αυτή η αλλαγή παγκόσμια; Πολύ δύσκολο ως αδύνατο το βλέπουμε. Η Ομάδα αυτή έχει και Αμερικανούς μέσα, αλλά τα επιχειρήματα που έχουν χρησιμοποιηθεί ως τώρα από τις ΗΠΑ και «επιβάλλουν», κατά τη γνώμη της, την αλλαγή αυτή είναι μάλλον αδύναμα. Κι όχι μόνο αυτό: Θα μπορούσαν να ανοίξουν έναν γεωγραφικό ασκό του Αιόλου, ειδικά στις ονομασίες των κόλπων!

🔎Θέλετε και παραδείγματα;

🔎Κόλπος της Γουινέας: Ας αρχίσουμε από τον μεγαλύτερο κόλπo, την… κούρμπα αυτή της αφρικανικής ηπείρου. Η οποία ονομάστηκε έτσι διότι παλαιότερα όλη αυτή η περιοχή της υποσαχάριας Αφρικής ονομαζόταν Γουινέα. Τώρα, βέβαια, υπάρχουν τρία αφρικανικά κράτη που περιέχουν τη λέξη «Γουινέα» στην ονομασία τους, αλλά τα δύο δεν έχουν καμία σχέση με την περιοχή! Το μόνο που βρίσκεται εκεί, μάλιστα στο μυχό του κόλπου, είναι η πολύ μικρή σε έκταση Ισημερινή Γουινέα, το ηπειρωτικό μέρος της οποίας έχει έκταση λίγο μεγαλύτερη από την Πελοπόννησο! Δεν θα μπορούσε κάποιος π.χ. να εισηγηθεί να ονομαστεί «Κόλπος της Αφρικής»;

🔎Κόλπος της Βεγγάλης: Αυτό κι αν είναι μπέρδεμα. Όλη αυτή η θαλάσσια περιοχή, που βρέχει σήμερα τις ακτές τεσσάρων διαφορετικών κρατών (Σρι Λάνκα, Ινδία, Μπαγκλαντές, Μιανμάρ) ονομάστηκε έτσι από την περιοχή της Βεγγάλης, η οποία είναι σήμερα χωρισμένη ανάμεσα στην Ινδία και το Μπαγκλαντές! Με την ίδια λογική θα μπορούσε η Ινδία να φωνάξει να μετονομαστεί σε «Κόλπος της Ινδίας», επειδή έχει μακράν τα περισσότερα χιλιόμετρα ακτών.

🔎Κόλπος της Ταϊλάνδης: Λίγο πιο ανατολικά βρίσκεται, όντως τα περισσότερα χιλιόμετρα ακτών βρίσκονται στην Ταϊλάνδη, αλλά μερίδιο έχουν και η Μαλαισία, και η Καμπότζη και το Βιετνάμ. Δεν θα μπορούσαν να φωνάξουν όλοι αυτοί για την… μονομερή ονομασία;

🔎Περσικός Κόλπος: Αυτό απορούμε πώς το… δέχονται οι Άραβες. Να ονομάζεται έτσι αυτή η κομβική περιοχή, ενώ η ίδια η χώρα που ονομαζόταν έτσι έχει… απαρνηθεί το όνομα (από Περσία ονομάστηκε Ιράν) πριν από σχεδόν έναν αιώνα! Και όλες οι δυτικές ακτές του Κόλπου είναι για χιλιετίες αραβικές περιοχές.

🔎Κόλπος του Άντεν: Αυτό πάλι; Να ονοματίζεται ένας ολόκληρος κόλπος από το όνομα ενός και μόνο λιμανιού; Το Άντεν, βεβαίως, υπήρξε κομβική βρετανική αποικία (με τεράστια ναυτική βάση) για σχεδόν δύο αιώνες, αλλά στην περιοχή υπάρχουν Υεμενίτες, Τζιμπουτιανοί, Σομαλοί κτλ.

Αϊνού: Οι άγνωστοι «Ινδιάνοι» της Ιαπωνίας!

 

Το έχετε ακούσει ποτέ το όνομα Αϊνού; Αν όχι, μην ανησυχείτε καθόλου. Αυτός ο άγνωστος, ξεχασμένος και βασανισμένος λαός έχει ένα πρωτότυπο παγκόσμιο ρεκόρ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών της εθνολογίας: Από τα 6.500 διαφορετικά «έθνη» που κατοικούν στον κόσμο, οι Αϊνού έχουν το μικρότερο ποσοστό γνώσης της γλώσσας τους, της ιστορίας τους και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους.

🔎Στην απογραφή που έγινε στην Ιαπωνία το 2023 μόλις 11.450 άνθρωποι (από τα συνολικά 125 εκατομμύρια που καταγράφηκαν) δήλωσαν ότι ανήκουν στην εθνότητα των Αϊνού. Κι όμως, ακόμα και Ιάπωνες εθνολόγοι θεωρούν ότι υπάρχουν τουλάχιστον 200.000 άνθρωποι με «καθαρή» καταγωγή Αϊνού, δηλαδή και οι δύο γονείς τους προέρχονται απ’ αυτή την εθνότητα. Αν υπολογίσουμε και τους «μεικτούς», δηλαδή με έναν γονιό Αϊνού ή με έναν παππού ή γιαγιά Αϊνού, ο πληθυσμός μπορεί να ξεπερνάει και τις 800.000.

🔎 (Στη Ρωσία στην απογραφή του 2021 καταγράφηκαν περίπου 300 άτομα ως "Αϊνού" κυρίως στο νότο του νησιού Σαχαλίνη και στα νησιά Κουρίλες). 

🔎Πώς ξέχασαν οι Αϊνού ποιοι είναι; Με την συνηθισμένη, δυστυχώς, και απάνθρωπη διαδικασία της «αφομοίωσης». Με μεθόδους που οι Ιάπωνες εμπνεύστηκαν και «διδάχτηκαν» από τον τρόπο που φέρθηκαν οι ΗΠΑ στις ιθαγενείς φυλές όταν επεκτάθηκαν προς τη δύση. Η μοναδική διαφορά ήταν ότι οι Ιάπωνες επεκτάθηκαν προς το βορρά.

🔎Αν εξετάσει κανείς του Αϊνού εθνολογικά και γλωσσικά, θα καταλάβει ότι είναι πολύ πιο συγγενείς με διάφορους «υπερβόρειους» λαούς που ζουν στη ρωσική Άπω Ανατολή, παρά με τους Ιάπωνες. Υποστηρίζουν, μάλιστα, με στοιχεία ότι οι πρόγονοί τους ζούσαν στις περιοχές τους για πάνω από 15.000 χρόνια, ενώ οι Γιαμάτο, ο βασικός ιαπωνικός λαός, «μετανάστευσαν» στην Ιαπωνία μόλις την πρώτη χιλιετία π.Χ.

🔎Οι Αϊνού ζούσαν και ζουν ακόμα σε μεγάλη πλειοψηφία στο Χοκάιντο, το πιο βόρειο από τα νησιά της Ιαπωνίας (και δεύτερο μεγαλύτερο σε έκταση μετά το Χονσού), αλλά και παραδοσιακά στο νότο του νησιού Σαχαλίνη και στα νησιά Κουρίλες, τα οποία διεκδικούνται μεν από την Ιαπωνία, αλλά διοικούνται για δεκαετίες τώρα από τη Ρωσία. Επί πολλούς αιώνες, μάλιστα, διατηρούσαν αναλλοίωτα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, αλλά έπεσαν θύμα του διεθνούς ιμπεριαλισμού. Του φόβου, βασικά, των Ιαπώνων ότι θα είχαν τους Ρώσους μέσα στην ίδια τους την αυλή.

🔎Μοιάζει πολύ παράξενο, αλλά οι Ιάπωνες για σχεδόν τρεις χιλιάδες χρόνια ενώ είχαν επεκταθεί και αναπτυχθεί στα τρία βασικά νησιά, δεν ενδιαφέρθηκαν καθόλου για το πιο βόρειο, το Χοκάιντο, και ειδικά τις βόρειες περιοχές του. Βεβαίως επειδή είναι το πιο βόρειο νησί είναι και το πιο κρύο, με πολύ συχνές χιονοπτώσεις, αλλά παράλληλα έχει και μεγάλη καλλιεργήσιμη έκταση, που είναι ακόμα και τώρα η βασική πηγή γεωργικών προϊόντων για όλη την Ιαπωνία.

🔎Οι Αϊνού, λοιπόν,  που κατοικούσαν ειδικά στο κεντρικό και βόρειο τμήμα του Χοκάιντο, είχαν αφεθεί στην ησυχία τους να ζήσουν τη ζωή τους. Οι Ιάπωνες τους αποκαλούσαν Έζο, που είναι κάτι ανάμεσα στο «βάρβαρος» και «ανυπάκουος». Σε επίσημες καταγραφές, μάλιστα, οι Αϊνού χαρακτηρίζονταν «απόγονοι σκύλων» και «εντελώς απολίτιστοι». Πολιτισμό ιδιαίτερο πράγματι δεν είχαν αναπτύξει, ζούσαν ως τροφοσυλλέκτες, κυνηγοί και ψαράδες, σε απόλυτη αρμονία με τη φύση.

🔎Οι Ιάπωνες είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν κάποιες κοινότητες στο νότο του νησιού (κυρίως εκεί που «ακουμπάει» με το βασικό νησί Χονσού), αλλά παρέμειναν μειοψηφία στο νησί. Έκαναν κάποιες προσπάθειες να επεκταθούν προς το βορρά, αλλά τα βρήκαν σκούρα με την αντίσταση των Αϊνού και τα παράτησαν.

🔎Όλα αυτά μέχρι το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα, όταν και η τσαρική Ρωσία έβαλε για τα καλά το πόδι της στην περιοχή που σήμερα αποκαλούμε Ρωσική Άπω Ανατολή, δηλαδή όλη αυτή τη βορειοανατολική περιοχή μετά τη Σιβηρία που καταλήγει στον Βερίγγειο Πορθμό και τις ακτές που βρίσκονταν παραδοσιακά βόρεια από την αυτοκρατορία της Κίνας.

🔎Η περιοχή αυτή είναι παγωμένη και εξαιρετικά αραιοκατοικημένη, αλλά και πολύτιμη γεωπολιτικά. Γι’ αυτό οι Ρώσοι αφού υπέταξαν με ευκολία τους ηπειρωτικούς υπερβόρειους λαούς (που ήταν και πολύ λιγότεροι) ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα «μετανάστευσης», το οποίο έφερε δεκάδες χιλιάδες ρωσικής και ουκρανικής καταγωγής σ’ εκείνα τα μέρη. Έτσι το 1860 θεμελιώθηκε το λιμάνι του Βλαδιβοστόκ, το οποίο εξελίχθηκε σε μια μεγάλη ρωσική βάση του πολεμικού ναυτικού.

🔎Το 1869 η Ιαπωνία βίωσε αυτό που αργότερα έμεινε στην ιστορία των η «αποκατάσταση του Μεϊτζί». Στην ουσία ήταν η έναρξη της σύγχρονης ιαπωνικής ιστορίας. Αυτοκράτορες υπήρχαν στην Ιαπωνία για αιώνες, ωστόσο η χώρα με τον Μεϊτζί έκανε βήματα εκσυγχρονισμού. Με αμερικανική καθοδήγηση. Οι Αμερικανοί είχαν καταφθάσει ήδη από το 1853, με σκοπό να πείσουν τους Ιάπωνες να ανοίξουν τα λιμάνια τους στο διεθνές εμπόριο.

🔎Μέχρι τότε ο ρόλος του αυτοκράτορα ήταν μάλλον συμβολικός και η πραγματική εξουσία βρισκόταν στα χέρια του «σογκούν», του πολέμαρχου, και των πιστών σε αυτόν σαμουράι-φεουδαρχών, που είχαν χωρίσει την χώρα σε τσιφλίκια για πάνω από δύο αιώνες. Αυτή η μετάβαση εξουσίας δεν έγινε αναίμακτα. Κάποιοι σαμουράι που διαφωνούσαν, μάλιστα, κατέφυγαν στο Χοκάιντο και προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια δική τους εξουσία εκεί. Το 1869 ηττήθηκαν από τα αυτοκρατορικά στρατεύματα και οποιαδήποτε αντίσταση εξαϋλώθηκε.

🔎Οι σογκούν είχαν ήδη προχωρήσει σε συμφωνία με τον τσάρο από το 1855 και μοίρασαν τα νησιά Κουρίλες, ωστόσο κατάλαβαν ότι η όρεξη της Ρωσίας είχε ανοίξει κι ετοίμαζε επέκταση στο Χοκάιντο, δήθεν για τα «προστατέψει» τους Αϊνού. Οπότε πήραν την απόφασή τους: Για πρώτη φορά στην ιστορία τους θα έκαναν μια σοβαρή προσπάθεια «αποικισμού» του Χοκάιντο, το οποίο θα γινόταν ιαπωνικό πέρα για πέρα. Και γι’ αυτό οι Αϊνού θα εξαφανίζονταν από προσώπου γης.

🔎Έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκαν «επιτροπές» με βαρύγδουπα ονόματα (όπως Επιτροπή Ανάπττυξης, Επιτροπή Αποικισμού κτλ.) που στην ουσία έφεραν σε πέρας τη μεγαλύτερη εθνολογική γενοκτονία στην περιοχή. Οι Αϊνού όχι μόνο υποτάχθηκαν, αλλά υποχρεώθηκαν να αλλάξουν τα ονόματά τους σε ιαπωνικά, τους απαγορεύτηκε να μιλούν τη γλώσσα τους και να εξασκούν οποιοδήποτε έθιμο τους θύμιζε την ιδιαίτερη ιστορία τους. Στην περιοχή δημιουργήθηκαν διάφορα στρατόπεδα-φυλακές (κυρίως δίπλα σε ορυχεία), στα οποία μεταφέρονταν οι πιο «ξεροκέφαλοι» από τους Αϊνού, όπου δούλευαν σαν σκλάβοι και πέθαιναν σαν μύγες από τις απάνθρωπες συνθήκες.

🔎Τότε έγινε και η μετονομασία. Το όνομα «Έζο» για το νησί θεωρήθηκε πολύ βαρβαρικό και ακατάλληλο. Προτιμήθηκε το «Χοκάιντο», που ισχύει και σήμερα και σημαίνει «βόρεια θαλάσσια οδός».

🔎Στην προσπάθειά τους αυτή να εξαφανίσουν τους Αϊνού, οι Ιάπωνες είχαν αμέριστη υποστήριξη από τις ΗΠΑ. Δεκάδες Ιάπωνες αξιωματούχοι πήγαν στις ΗΠΑ και μελέτησαν από κοντά τους νόμους που είχαν θεσπίσει οι Αμερικανοί για τους Ινδιάνους, και ιδιαίτερα αυτόν της λεγόμενης «terra nullius». Δηλαδή η γη πριν την έλευση των Αμερικανών αποίκων δεν ανήκε σε κανέναν και δεν ήταν ιδιοκτησία των Ινδιάνων.

🔎Βασισμένοι σ’ αυτή τη νομολογία οι Ιάπωνες έκαναν το ίδιο: Περιόρισαν όσους Αϊνού απέμειναν στις άγονες περιοχές και οι ίδιοι χώρισαν το νησί σε μεγάλες εκτάσεις και τις καλλιεργούσαν με την καθοδήγηση Αμερικανών ειδικών, όπως ο Χόρας Κάρπον, που ήταν υπουργός Γεωργίας υπό τον τότε Αμερικανό πρόεδρο Ουλίσες Γκραντ.

🔎Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ο πληθυσμός του Χοκάιντο «αυξήθηκε» μέσα σε μια δεκαετία από 58.000 σε 240.000 ανθρώπους, αλλά αυτό αφορούσε μόνο τους Ιάπωνες. Για τους Αϊνού δεν υπήρξε καμία καταγραφή, πόσοι πέθαναν, πόσοι σκοτώθηκαν και πόσοι «αφομοιώθηκαν».

🔎Η ταφόπλακα μπήκε το 1899. Τότε ο αυτοκράτορας υπέγραψε το «Νόμο για την Προστασία των Πρώην Ιθαγενών του Χοκάιντο». Οι Αϊνού αναφέρονταν πια ως «πρώην ιθαγενείς» και με το νόμο αυτόν, που υποτίθεται τους «προστάτευε», αναγκάστηκαν να μετακομίσουν μαζικά σε ειδικές περιοχές, που δεν είχαν το παραμικρό οικονομικό ενδιαφέρον. Όπως ακριβώς έγινε με τα ειδικά διαμερίσματα (reservations) στα οποία τοποθέτησαν οι ΗΠΑ όσους από τους Ινδιάνους δεν ήθελαν να αφομοιωθούν τελείως και να ζήσουν σύμφωνα με τις παλιές τους παραδόσεις.

🔎Μέσα σε τρεις δεκαετίες η Ιαπωνία είχε «καθαρίσει» ουσιαστικά με τους Αϊνού. Περιττό να τονίσουμε ότι κανείς στην Ιαπωνία δεν μάθαινε γι’ αυτούς, παρά την παρουσία τους στις περιοχές αυτές για χιλιάδες χρόνια. Ο έλεγχος ήταν τόσο απόλυτος που ακόμη και οι καθαροί απόγονοι των Αϊνού ξέχασαν εντελώς τις ρίζες τους.

🔎Η Ιαπωνία στις αρχές του 20^ου αιώνα επεκτάθηκε, όπως γνωρίζουμε, με τη φιλοδοξία να μεταβληθεί σε μια πολυεθνική αυτοκρατορία. Η οποία έφτασε στην ακμή της στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν είχε επεκταθεί στις απέναντι ακτές, τη Μαντζουρία, την Ινδοκίνα και πολλά νησιά του Ειρηνικού. Μετά την ήττα και τη συνθηκολόγηση του 1945, όταν και αποσαφηνίστηκαν τα τωρινά της σύνορα, το επίσημο δόγμα της Ιαπωνίας ήταν ότι δεν υπάρχει η παραμικρή μειονότητα και ο πληθυσμός είναι ομοιογενείς σε ποσοστό 100%.

🔎Το πρώτο ρήγμα σ’ αυτό το δόγμα ήλθε τη δεκαετία του 1970 από τον Καγιάνο Σιγκέρου, μια εμβληματική φιγούρα στην σύγχρονη ιστορία των Αϊνού. Ήταν ο πρώτος που μίλησε ανοιχτά στη σύγχρονη Ιαπωνία για το ξεχασμένο αυτό έθνος. Τις δικές του ρίζες τις είχε μάθει από διηγήσεις της γιαγιάς του και βίωσε ακραίο πολιτιστικό bullying: Στα 15 του χρόνια τόλμησε να πει στους δασκάλους του ότι είναι Αϊνού κι όχι Ιάπωνας και τον έδιωξαν απ’ όλα τα σχολεία!

🔎Παρά την περιορισμένη του εκπαίδευση, ρίχτηκε με πάθος στην μελέτη της ιστορίας και της παράδοσης των Αϊνού και το 1972 δημιούργησε, με χίλια προβλήματα, το Πολιτιστικό Μουσείο των Αϊνού. Έκανε επίσημο αίτημα να δημιουργηθούν 15 σχολεία που θα διδάσκουν τη γλώσσα των Αϊνού.

🔎Το αίτημα απορρίφθηκε, βέβαια, και δεν υπήρξε καμία επίσημη προσπάθεια για να προστατευθεί η γλώσσα. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, υπάρχουν σήμερα μόλις 15 (!) ομιλητές της γλώσσας των Αϊνού. Δηλαδή η γλώσσα έχει εκλείψει πλήρως. Ο Σιγκέρου με την επιμονή του πέτυχε την αναγνώριση των Αϊνού από το ιαπωνικό κράτος, έλαβε βραβείο το 1989 και εκλέχθηκε βουλευτής, ο πρώτος Αϊνού που το κατάφερε, το 1994.

🔎Σήμερα η Ιαπωνία έχει θολή στάση στην αντιμετώπιση των Αϊνού. Υπάρχουν ακτιβιστές που φωνάζουν για την πολιτιστική τους αποκατάσταση και αναζωογόνηση της γλώσσας μέσω ιδιωτικών πρωτοβουλιών. Το φοβερό είναι ότι οι Αμερικανοί, που πρωτοστάτησαν στην εξαφάνιση των Αϊνού, λένε τώρα ότι θα διαθέσουν ποσά για την «μελέτη του πολιτισμού» τους!

🔎Οι Αϊνού πλέον αναγνωρίζονται ότι "εθνογραφική ομάδα" και όχι ως ιδιαίτερος λαός από το ιαπωνικό υπουργείο Πολιτισμού, κάποιοι απ' αυτούς συμμετέχουν και σε πολιτιστικά προγράμματα με παραδοσιακές φορεσιές, ωστόσο αυτά που λένε στους τουρίστες βρίσκονται κάτω από διαρκή έλεγχο. Δεν μπορούν π.χ. να μιλήσουν ανοιχτά για την γενοκτονία που βίωσαν οι πρόγονοί τους πριν 150 χρόνια.

🔎Η κυβέρνηση, πέρα από σκόρπιες δηλώσεις από βουλευτές, εξακολουθεί να μην ασχολείται με το ζήτημα. Ούτως ή άλλως πια ο πληθυσμός τους είναι απειροελάχιστος. Υπάρχει, βέβαια, ένας ενδόμυχος φόβος μήπως αρχίσουν νομικές ενέργειες των Αϊνού προς το ιαπωνικό κράτος, με τα οποία να ζητούν αποζημιώσεις για δικαιώματα γης (στο πρότυπο της κινητοποίησης των ινδιανικών φυλών κατά των ΗΠΑ). Αλλά για την ώρα αυτό που ζητούν οι Αϊνού ακτιβιστές είναι να «ξυπνήσουν» όσοι Αϊνού έχουν ξεχάσει την ιστορία τους και να συνειδητοποιήσουν τη διαφορετικότητά τους.

🔎To Χοκάιντο σήμερα, με έκταση περίπου 83.000 τ.χλμ. (όσα σχεδόν όλη η ηπειρωτική Ελλάδα) έχει πληθυσμό περίπου 5,1 εκατομμυρίων ανθρώπων, το 99% απ’ αυτούς είναι Ιάπωνες. Παραμένει η λιγότερο αναπτυγμένη επαρχία της Ιαπωνίας, αλλά δεν διαφέρει σε τίποτα από τις πόλεις και τις υπόλοιπες περιοχές του κράτους.

Διώρυγα Παναμά: Ίντριγκες, θανατηφόρες ζούγκλες, Κινέζοι και... Τραμπ μαινόμενος!

 

 Την έχουν αποκαλέσει ένα από τα «Επτά Θαύματα του Σύγχρονου Κόσμου». Όχι άδικα. Η διώρυγα του Παναμά είναι ένα κολοσσιαίο έργο, το οποίο στην κυριολεξία άλλαξε τον κόσμο. Δεν είναι μόνο 80 «τεχνητά» χιλιόμετρα νερού, που συνδέουν δύο ωκεανούς, αλλά και μια ακραία αλλαγή στις εμπορικές οδούς, που άλλαξε την γεωγραφία και τον τρόπο ζωής δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλη την Αμερική.

🔎Η Διώρυγα ήλθε και πάλι στην επικαιρότητα τις τελευταίες μέρες ως ένας (ακόμα) στόχος της επεκτατικής όρεξης του Ντόναλντ Τραμπ. Πριν ακόμα αναλάβει επισήμως τα καθήκοντά του, ο Αμερικανός πρόεδρος χτύπησε καμπανάκια για τα «συμφέροντα της Αμερικής», που πλήττονται επειδή κατά την άποψή του η Διώρυγα οδηγείται στο να «πέσει σε λάθος χέρια» (των Κινέζων εννοεί).

🔎Η ιστορία της Διώρυγας, πάντως, είναι γεμάτη από ίντριγκες, μυστικές συμφωνίες, διπλωματικές ανατροπές και χιλιάδες θανάτους. Δεν είναι υπερβολή να γράψουμε ότι ο Παναμάς σαν κράτος δημιουργήθηκε λόγω της Διώρυγας, μέχρι τότε δεν ήταν παρά μία επαρχία της Κολομβίας! Κι από τα χέρια των Γάλλων, που χρεοκόπησαν, πέρασε σ’ αυτά των Αμερικανών, που έχουν αποδειχτεί πολύ πιο κυνικοί όταν πρόκειται να κάνουν τέτοιες δουλειές.

🔎Ας το πάρουμε από την αρχή. Η ιδέα να συνδεθούν τα νερά του Κόλπου του Μεξικού μ’ αυτά του Ειρηνικού, ώστε να μπορούν να τα διασχίζουν ολόκληρα πλοία, υπήρχε ήδη από τον 16^ο αιώνα. Για την ακρίβεια, μόλις οι Ισπανοί έβαλαν χέρι στον αμύθητο πλούτο του σημερινού Περού (χρυσάφι και ασήμι κυρίως) κοίταζαν το χάρτη, κουνούσαν το κεφάλι τους κι έλεγαν «τι ωραία που θα’ τανε να υπήρχε ένας θαλάσσιος δρόμος».

🔎Το μεγάλο κίνητρο δεν ήταν μόνο η συντόμευση του ταξιδιού (διότι τα πλοία έπρεπε να κάνουν όλο το ταξίδι στη νότια μύτη της Νότιας Αμερικής για να περάσουν είτε το Στενό του Μαγγελάνου, που λόγω… στενότητας απαιτούσε πολύ μικρή ταχύτητα και μεγάλη προσοχή, είτε να πάνε πιο κάτω, στο Ακρωτήριο Χορν με την πάντα φουρτουνιασμένη θάλασσα.

🔎Πολύ σύντομα οι Ισπανοί εγκατέλειψαν αυτόν τον τρόπο μεταφοράς. Προτιμούσαν να πηγαίνουν τον χρυσό και το ασήμι σ’ ένα από τα λιμάνια του Ειρηνικού που είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται τότε και μετά με μουλάρια και άμαξες να τα οδηγούν στα λιμάνια του Κόλπου του Μεξικού (στην Κεντρική Αμερική, αλλά και τη σημερινή Βενεζουέλα και την Κολομβία) απ’ όπου ξεκινούσαν οι καραβιές για την Ισπανία.

🔎Όποιος είχε μπροστά του χάρτη μπορούσε να αναγνωρίσει τρία σημεία, τα οποία είχαν ενδιαφέρον. Το πρώτο είχε εντοπιστεί στη χερσόνησο του Γιουκατάν, στις σημερινές νότιες εσχατιές του Μεξικού. Το δεύτερο στη σημερινή Νικαράγουα, όπου τα πλοία μπορούσαν να εκμεταλλευθούν και τον υδάτινο όγκο της Λίμνης της Νικαράγουα, και το τρίτο φυσικά η περιοχή του Παναμά. Αυτή η τελευταία συγκέντρωνε τις περισσότερες προτιμήσεις, επειδή την έβλεπαν στο χάρτη ότι ήταν η… λεπτότερη απ’ όλες.

🔎Στη θεωρία, βεβαίως, όλα είναι εύκολα. Στην πράξη, εκείνη η περιοχή του Παναμά είναι από τις δυσκολότερες του κόσμου. Η ιδιαίτερα υψηλή υγρασία έχει βοηθήσει στο να αναπτυχθεί χιλιετίες τώρα οργιώδης βλάστηση, με ζούγκλες αδιαπέραστες. Σ’ εκείνες, μάλιστα, διαβούν σήμερα μερικά από τα πιο επικίνδυνα για τον άνθρωπο είδη φιδιών, αραχνών και άλλων εντόμων, με δηλητήρια για τα οποία δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα αντίδοτο!

🔎(Παρένθεση: Ακόμα και σήμερα, με τα τόσο εξελιγμένα μέσα της εποχής μας, δεν έχει βρεθεί τρόπος να διαπεραστεί η ζούγκλα στην περιοχή του Νταριέν, στα σύνορα του Παναμά με την Κολομβία, και να δημιουργηθεί ένας δρόμος που θα τη διασχίζει. Γι’ αυτό ο περίφημος Παναμαερικανικός Αυτοκινητόδρομος, που ξεκινάει από την Αλάσκα και καταλήγει στη Γη Του Πυρός, διακόπτεται (!) σ’ εκείνη την περιοχή για μερικές δεκάδες χιλιόμετρα).

🔎Άλλα τέτοια κανάλια που είχαν επιτυχώς κατασκευαστεί σε άλλα μέρη του κόσμου (όπως το Κανάλι της Έρι, που ένωσε τον ποταμό Χάντσον με την ομώνυμη λίμνη στη Βόρεια Αμερική το 1820, ή ακόμα καλύτερα η Διώρυγα του Σουέζ που εγκαινιάστηκε το 1856) αύξησαν κατακόρυφα την αισιοδοξία ότι θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο κι εκεί.

🔎Η περιοχή του σημερινού Παναμά ήταν, βέβαια, υπό ισπανικό έλεγχο, υπό την αντιβασιλεία του Μεξικού. Το 1821, όταν ξέσπασε η επανάσταση και στα μέρη μας, όλη η κεντρική Αμερική εξεγέρθηκε για να διώξει τους Ισπανούς. Τότε δημιουργήθηκε το Μεξικό και τα κράτη της σημερινής Κεντρικής Αμερικής, τα οποία από το 1823 ως το 1838 ήταν ενωμένα σε ομοσπονδία. Ο Παναμάς ήταν η μοναδική επαρχία που επέλεξε να μην ακολουθήσει την τύχη της κεντρικής Αμερικής, αλλά να ενταχθεί στη Νέα Γρανάδα. Έτσι ονομαζόταν τότε το πρώτο κράτος που δημιουργήθηκε όταν διώχτηκαν οι Ισπανοί. Και περιελάμβανε τις σημερινές Κολομβία, Βενεζουέλα, Εκουαδόρ.

🔎Όποιος ήθελε, λοιπόν, να κάνει δουλειά για τη διώρυγα, θα έπρεπε να κουβεντιάσει με τη Νέα Γρανάδα (η οποία μετά τις… διασπάσεις της Βενεζουέλας και του Εκουαδόρ ονομάστηκε στην αρχή Μεγάλη Κολομβία και μετά σκέτο Κολομβία).

🔎Από το 1846 οι ΗΠΑ είχαν υπογράψει με τη Νέα Γρανάδα μια συμφωνία (Μαγιαρίνο-Μπίντλακ, από τα ονόματα αυτών που έβαλαν τη τζίφρα) που επέτρεπε στους Αμερικανούς τη «διέλευση» μέσω της περιοχής και την προστασία των φορτίων τους μέχρι και με στρατιωτική δύναμη. Τους έδινε, δηλαδή, συγκεκαλυμμένο δικαίωμα στρατιωτικής επέμβασης. Το 1848 με την ανακάλυψη χρυσού στην Καλιφόρνια η ζήτηση για γρήγορη μεταφορά έγινε ακόμα πιο επικτακτική.

🔎Στην αρχή οι Αμερικανοί αποφάσισαν να φτιάξουν έναν σιδηρόδρομο που θα ενώνει τα δύο άκρα του ισθμού και πράγματι αυτός λειτούργησε το 1855. Η ιδέα, όμως, για ένα κανάλι άρχισε να ωριμάζει. Και οι πρώτοι που έκλεισαν συμφωνία εκμετάλλευσης ήταν οι Γάλλοι, το 1877.

🔎Οι Γάλλοι είχαν ένα υπερόπλο στη φαρέτρα τους: Τον Φερντινάντ ντε Λεσέπς, τον «μάγο» του Σουέζ, τον άνθρωπο που όχι μόνο οραματίστηκε, αλλά έκανε και πράξη τη διώρυγα που ένωσε την Ερυθρά Θάλασσα με τη Μεσόγειο. Το όνομά του ήταν εγγύηση επιτυχίας. Όταν, λοιπόν, ο Λεσέπς μπήκε επικεφαλής του έργου, το χρήμα από επενδυτές άρχισε να ρέει άφθονο. Υπήρχε, μάλιστα, η βεβαιότητα ότι το πράγμα θα τελείωνε γρήγορα, αφού το μήκος της διώρυγας που απαιτούνταν να ανοίξει ήταν λιγότερο από το μισό αυτής του Σουέζ.

🔎Λεφτά είχε μπόλικα ο Λεσέπς στα χέρια του και οι εργασίες άρχισαν το 1881. Χιλιάδες ειδικευμένοι τεχνίτες πήγαν εκεί από το Σουέζ, αλλά και ντόπιοι εργάτες πήγαν πρόθυμα να εργαστούν, λόγω και των μεγάλων μισθών που έδινε η «Société civile internationale du Canal interocéanique par l'isthme du Darien». Αμ δε!

🔎Οι συνθήκες αποδείχτηκαν πολύ πιο δύσκολες και ιδιαίτερα φονικές. Ελονοσία, χολέρα, τσιμπήματα εντόμων, δαγκώματα φιδιών, σε ημερήσια διάταξη. Κάποια στιγμή καταγράφηκε μέχρι και απώλεια 200 ανθρώπων κάθε μήνα! Βεβαίως η εταιρεία απέκρυπτε αυτά τα φρικώδη νούμερα από την Ευρώπη και διαβεβαίωνε ότι «οι εργασίες συνεχίζονται κανονικά», όμως κάποια στιγμή το πράγμα μαθεύτηκε.

🔎Ο Λεσέπς επέμεινε να πληρώνει μέχρι το τέλος και να συνεχίζει, αν κι έβλεπε ότι δεν μπορούσε να πιάσει ούτε την πιο ξεχειλωμένη προθεσμία. Το 1889 τα λεφτά τελείωσαν. Τα έξοδα που είχαν γίνει μέχρι τότε άγγιζαν το κολοσσιαίο ποσό των 287 εκ. δολαρίων της εποχής (πάνω από 200 δις δολάρια σήμερα). Επιπλέον, πάνω από 22.000 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους και 800.000 μικροεπενδυτές, που είχαν αγοράσει μετοχές της εταιρείας, είδαν τις οικονομίες τους να κάνουν φτερά. Η εταιρεία χρεοκόπησε και το έργο σταμάτησε. Φυσικά, κανείς δεν πήγε φυλακή.

🔎Οι Αμερικανοί, που έβλεπαν με αγωνία τις γαλλικές προσπάθειες, είχαν σχεδόν αποφασίσει να φτιάξουν δικό τους πέρασμα στη Νικαράγουα, αλλά μετά την γαλλική αποτυχία αποφάσισαν να αναλάβουν αυτοί. Στις 22 Ιανουαρίου 1903 ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Χέι και ο Κολομβιανός απεσταλμένος Τομάς Χεράν υπέγραψαν ένα επίσημο έγγραφο, σύμφωνα με το οποίο η Κολομβία θα έπαιρνε 10 εκ. δολάρια στο χέρι και ετήσιο ενοίκιο, για να παραχωρήσει την περιοχή της Διώρυγας.

🔎Το αμερικανικό Κογκρέσο επικύρωσε το έγγραφο, όμως η Κολομβία αρνήθηκε. Η αρνητική απόφαση, μάλιστα, της βουλής της ήταν ομόφωνη, διότι θεωρήθηκε παράδοση εθνικού εδάφους. Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Θίοντορ Ρούζβελτ πήγε σε πιο… δραστικά μέτρα. Επικαλούμενος την… ξεχασμένη συνθήκη Μαγιαρίνο-Μπίντλακ, που ίσχυε ακόμη (!), αποφάσισε σε μια νύχτα στρατιωτική επέμβαση στον Παναμά και στήριξη σε τοπικούς άρχοντες, οι οποίοι ανακήρυξαν αμέσως την επαρχία στην ανεξάρτητη «Δημοκρατία του Παναμά»!

🔎Οι Κολομβιανοί αιφνιδιάστηκαν. Πριν καν προλάβουν να στείλουν στρατεύματα στην περιοχή για να χτυπήσουν τους «αντάρτες», είχαν προλάβει να εγκατασταθούν εκεί αμερικανικές φρουρές. Οπότε έκαναν πίσω. Δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα με την υπερδύναμη. Οι ΗΠΑ «αναγνώρισαν» αμέσως τον Παναμά ως ανεξάρτητο κράτος, όπως έκαναν το ένα μετά το άλλο όλα τα κράτη της εποχής. Η Κολομβία συμβιβάστηκε, τελικά, το 1921 να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της πρώην επαρχίας της, υπογράφοντας μια συμφωνία σύμφωνα με την οποία θα είχε προνόμια στην διέλευση της Διώρυγας.

🔎Αφού είχαν εξασφαλίσει το έδαφος, οι Αμερικανοί έπιασαν δουλειά για τα καλά. Χρειάστηκε, βέβαια, να αλλάξει τρεις φορές ο επικεφαλής αρχιμηχανικός και να αλλάξουν τα σχέδια τουλάχιστον πέντε φορές πριν δημιουργηθεί το κανάλι που γνωρίζουμε σήμερα. Αλλά το Κανάλι άρχισε να λειτουργεί ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου το 1914.

🔎Από το 1903 οι ΗΠΑ είχαν υπογράψει μια ειδική συμφωνία με την κυβέρνηση του «ανεξάρτητου» Παναμά, η οποία τους παραχωρούσε ουσιαστική διοίκηση στη διώρυγα λες και ήταν καθαρό αμερικανικό έδαφος. Η Ζώνη Διώρυγας Παναμά (Panama Canal Zone) ήταν μια ειδική διοικητική περιοχή των ΗΠΑ, τελείως ανεξάρτητη από τον υπόλοιπο Παναμά, κι εκτεινόταν σε ζώνη 8 χλμ. εκατέρωθεν της Διώρυγας, εξαιρώντας τις μεγάλες πόλεις Παναμά και Κολόν. Περιττό, βέβαια, να τονίσουμε ότι η ιστορία του Παναμά μόνο «δημοκρατική» δεν ήταν: Συνεχή στρατιωτικά πραξικοπήματα και δικτατορίες, με στρατιωτικούς ηγέτες – αμερικανικά ανδρείκελα, βουτηγμένους στη διαφθορά.

🔎Το 1977 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ και ένα απ’ αυτά τα ανδρείκελα, ο τότε «υπέρτατος ηγέτης της παναμαϊκής επανάστασης» (μη γελάτε!) Ομάρ Τορίχος, υπέγραψαν τη συμφωνία «μετάβασης» της Ζώνης Διώρυγας στον Παναμά. Ο Κάρτερ δεν καταλάβαινε τι χρειαζόταν αυτή η ζώνη, αφού στην ουσία οι ΗΠΑ ήλεγχαν όποτε ήθελαν όλη τη χώρα. Η πλήρης απόδοση της διώρυγας στη διοίκηση του Παναμά ολοκληρώθηκε το 1999.

🔎Οι Παναμέζοι δεν έχουν ξεφύγει από την αμερικανική αγκαλιά, όμως τα τελευταία χρόνια κινούνται πιο ελεύθερα για τα συμφέροντά τους. Η μεγάλη καμπάνα για τις ΗΠΑ χτύπησε το 2017, όταν ο Παναμάς σταμάτησε να αναγνωρίζει την κυβέρνηση της Ταϊβάν και «γύρισε» την αναγνώριση στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Αμέσως άρχισε η ροή μεγάλων κινεζικών επενδύσεων σε υποδομές, ενέργεια και εμπόριο, που ξεπερνούν τα 3 δισ. δολάρια. Τότε η (πρώτη) κυβέρνηση Τραμπ είχε αντιδράσει, αλλά δεν μπορούσε να αποτρέψει τη συμφωνία.

🔎(Άλλη μια παρένθεση: Μέχρι τότε, οι Κινέζοι άφηναν να εννοηθεί ότι ετοίμαζαν δικό τους «πέρασμα» μέσω Νικαράγουας! Από το 2010 είχαν φτιάξει και μια εταιρεία, στο Χονγκ Κονγκ, που υποτίθεται εργαζόταν στα σχέδια μαζί με την (παραδοσιακά αριστερή) κυβέρνηση του Ντανιέλ Ορτέγκα. Βεβαίως μετά το 2017 η «μεγάλη» αυτή εταιρεία έκλεισε μυστηριωδώς μέσα σ’ ένα βράδυ και τα σχέδια εγκαταλείφθηκαν).

🔎Γι’ αυτό και τώρα ο Ντόναλντ Τραμπ επαναφέρει το θέμα. Βλέπει την κινεζική επιρροή στον Παναμά να κάνει άλματα. Περισσότεροι από 200.000 υπολογίζονται οι Κινέζοι που ζουν στη χώρα, σχεδόν το 5% του πληθυσμού πια. Οι επενδύσεις αυξάνονται, και φυσικά ένας έλεγχος (έστω και έμμεσος) των Κινέζων στη Διώρυγα θα προκαλούσε πραγματική ασφυξία στο αμερικανικό εμπόριο μεταξύ των δύο ακτών, το οποίο περνάει από εκεί σε ποσοστό πάνω από 70%! (το υπόλοιπο διακινείται με τρένα και φορτηγά).

🔎Ο Τραμπ ζητάει «επαναδιαπραγμάτευση» της συνθήκης του 1977. Στην ουσία θέλει να αναβιώσει την Ζώνη διοίκηση, που ίσχυε μέχρι τότε. Θα το καταφέρει;

Σημαία τρίγωνο, ώρα… παρά τέταρτο και «αθάνατοι» πολεμιστές: To μοναδικό Νεπάλ!

 

Το αποκαλούν «στέγη του κόσμου». Όχι άδικα. Στο έδαφος του Νεπάλ, αυτού του μακρόστενου κράτους που βρίσκεται σφηνωμένο μεταξύ των δύο μεγαλύτερων πληθυσμιακά κρατών του κόσμου (Ινδία και Κίνα), βρίσκονται οι οκτώ από τις δέκα υψηλότερες κορυφές του πλανήτη, ανάμεσά τους και το θρυλικό Έβερεστ.

🔎Αυτό και μόνο θα έφτανε για να κάνει το Νεπάλ αξιοπρόσεκτο. Αλλά οι κάτοικοί του δεν έμειναν εκεί. Στην χώρα αυτή, για την οποία γνωρίζουμε λίγα, συμβαίνουν πολλά παράξενα. Που έχουν να κάνουν με την καθημερινότητα, αλλά και την ιστορία και την κουλτούρα της. Κάποια μπορεί να τα γνωρίζετε, όμως λίγοι έχουν μπει στον κόπο να εξηγήσουν γιατί συμβαίνουν αυτά.

🔎ΚΟΚ για… αγελάδες: Όσο κι αν διαβάζεται απίθανο, στο Νεπάλ ισχύει ακόμα επίσημος κώδικας οδικής κυκλοφορίας για… αγελάδες! Όποιος επισκεφθεί τη χώρα, βέβαια, βλέπει ότι ακόμα και στην πρωτεύουσα Κατμαντού, που είναι φυσικά το πιο εξελιγμένο σημείο, κυκλοφορούν χιλιάδες αγελάδες που είτε είναι φορτωμένες είτε σέρνουν κάρα. Χρησιμοποιούνται, δηλαδή, ως μεταφορικά μέσα.

🔎Με την ανάπτυξη των μηχανοκίνητων μέσων, αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών, υπήρξε η ανάγκη να μπουν κανόνες, ειδικά στους δρόμους των πόλεων. Ο νεπαλέζικος ΚΟΚ, λοιπόν, έχει ειδικές παραγράφους για τη συμπεριφορά των… αγελάδων και των κάρων που σέρνουν αγελάδες όταν βρίσκονται στα όρια των πόλεων.

🔎Ώρα… παρά τέταρτο: Το Νεπάλ είναι το μοναδικό ανεξάρτητο κράτος στον κόσμο που έχει επιλέξει να ρυθμίσει τα ρολόγια του σε όλη την επικράτεια στο… παρά τέταρτο! Αυτή η παράξενη απόφαση, που έλαβε ο τότε βασιλιάς Μπιρέντρα το 1986, έχει μεγάλη σημασία για την υπερηφάνεια και την κουλτούρα της χώρας.

🔎Ως τότε, η ώρα στο Νεπάλ συμβάδιζε με την ώρα της Ινδίας. Η οποία ήταν κι αυτή παράξενη. Φυσιολογικά, οι δύο χώρες βρίσκονται στη ζώνη UCT +5, δηλαδή πέντε ώρες περισσότερες από την ώρα Γκρίνουιτς. Η Ινδία είχε επιλέξει παλαιότερα να φτιάξει δική της ζώνη ώρας στο UCT +5:30, δηλαδή να πηγαίνει μισή ώρα μπροστά, για να ταιριάζει καλύτερα με τα γεωγραφικά της χαρακτηριστικά.

🔎Το Νεπάλ το 1986 επέλεξε να μεταβεί στο UCT +5:45, δηλαδή να βάλει τα ρολόγια του ακόμα ένα τέταρτο πιο μπροστά! Τυπικά η απόφαση είχε να κάνει με γεωγραφικά χαρακτηριστικά, σύμφωνα με τις μετρήσεις που έκαναν οι ίδιοι οι Νεπαλέζοι. Ουσιαστικά, όμως, ήταν μια… πολιτική απόφαση. Που έδειχνε ότι το Νεπάλ διατηρεί μια διαφορετική γραμμή από την Ινδία, την πιο συγγενή της χώρα.

🔎Η ζωντανή θεά: Ανάμεσα στις περίεργες παραδόσεις του Νεπάλ υπάρχει και η Κουμάρι, η «ενσάρκωση» της θεάς Κάλι, μιας από τις σημαντικότερες θεότητες του ινδουιστικού πανθέου. Ένα νεαρό κορίτσι, πριν την εφηβεία του, «επιλέγεται»  με διάφορες διαδικασίες από τους ιερείς της θεάς και σ’ όλη τη διάρκεια της θητείας της το πρόσωπό της θεωρείται ιερό.

🔎Η Κουμάρι μπορεί να είναι οποιοδήποτε κορίτσι από την εθνότητα των Μπαχούν, οι ιερείς συμβουλεύονται τα άστρα και περνούν διάφορα κορίτσια από δοκιμασίες πριν καταλήξουν στο ποια είναι η αληθινή μετενσάρκωση της θεάς. Μπορεί, βέβαια, μια οικογένεια να χάσει το παιδί της ξαφνικά, καθώς το κορίτσι που θα επιλεγεί «υποχρεώνεται» να μετακομίσει σ’ ένα παλάτι στην Κατμαντού και να περάσει εκεί τη ζωή της μέχρι να της έλθει η πρώτη έμμηνος ρύση. Τότε είναι ελεύθερη να επιστρέψει στη ζωή της και επιλέγεται άλλη. Το να γίνεις Κουμάρι, βέβαια, θεωρείται ύψιστη τιμή για μια κοπέλα.

🔎Η διαφορά ύψους: Είναι πασίγνωστα τα πανύψηλα βουνά που βρίσκονται στο έδαφος του Νεπάλ, μαζί και το Έβερεστ (8.848 μ.), το ψηλότερο σημείο στον κόσμο. Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι το Νεπάλ είναι παράλληλα το κράτος με τη μεγαλύτερη διαφορά υψομέτρου σε δύο σημεία του! Εκτός από το Έβερεστ, στο νότιο Νεπάλ βρίσκεις μια κοιλάδα που έχει υψόμετρο μόλις 59 μ. Αυτή η διαφορά των 8.789 μέτρων είναι μακράν η μεγαλύτερη.

🔎Το σνομπάρισμα του Βούδα: Σύμφωνα με τις βουδιστικές παραδόσεις, ο μέγας δάσκαλος Σιντάρτα Γκαουτάμα, ο Βούδας (ο Φωτισμένος δηλαδή) γεννήθηκε στην πόλη Λουμπίνι, στο νοτιοανατολικό Νεπάλ. Παρά το γεγονός ότι οι διδαχές του έχουν επηρεάσει εκατοντάδες εκατομμυρίων ανθρώπων στη γύρω περιοχή, ο Βούδας φαίνεται ότι δεν μπόρεσε να πείσει τους ίδιους τους… συμπατριώτες του! Το ποσοστό των βουδιστών στο Νεπάλ είναι μικρή μειοψηφία (υπολογίζεται σε 7,5% του πληθυσμού), ενώ σε 81% υπολογίζονται οι ινδουιστές.

🔎Οι «αθάνατοι» πολεμιστές: Ένα από τα πιο σημαντικά εξαγώγιμα προϊόντα του Νεπάλ είναι οι στρατιώτες του. Οι περίφημοι Γκούρκας, που ονομάζονται έτσι από το όνομα της εθνότητάς τους (Γκόρκαλι), μιας από τις 120 διαφορετικές του Νεπάλ. Οι Γκούρκας αντιμετώπισαν τους Βρετανούς πρώτη φορά το 1815 στον Αγγλο-Νεπαλέζικο πόλεμο και έκαναν τόση εντύπωση στους Βρετανούς για την γενναιότητά τους, που μετά τη συνθήκη ειρήνης πρότειναν να δημιουργηθούν ολόκληρα συντάγματα από Γκούρκας για τον βρετανικό στρατό!

🔎Οι Γκούρκας αποκαλούνται και «αθάνατοι», διότι κατά την παράδοση μόνο όποιος θεωρείθ τον εαυτό του αθάνατο μπορεί να ρίχνεται στη μάχη με τόση άγνοια κινδύνου. Σήμερα βρίσκει κανείς στρατιωτικούς Γκούρκα όχι μόνο στο Νεπάλ, αλλά και στην Ινδία, τη Βρετανία, τη Σιγκαπούρη και το Μπρουνέι. Πάρα πολλοί Γκούρκας είναι στρατιώτες των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ.

🔎Βαβυλωνία από γλώσσες: Όπως αναφέραμε ήδη, στο Νεπάλ έχουν αναγνωριστεί 120 διαφορετικές εθνότητες. Σε μια χώρα έκτασης λίγο μεγαλύτερη από την Ελλάδα (147.000 τ.χλμ.) με 32 εκατομμύρια πληθυσμό, αυτό ισοδυναμεί με πανσπερμία. Μπορεί η τοπική «νεπαλέζικη» γλώσσα να είναι η επίσημη του κράτους και να ομιλείται ως μητρική ή δεύτερη απ’ όλους τους πολίτες, ωστόσο το τελευταίο Σύνταγμα το 2015 αναγνωρίζει ως «τοπικές» γλώσσες ΟΛΕΣ τις γλώσσες του Νεπάλ, ακόμα κι αν ομιλούνται από μερικές χιλιάδες κατοίκους.

🔎Τι σημαίνει αυτό; Ότι οποιοσδήποτε κάτοικος μπορεί να ζητήσει στις συναλλαγές του π.χ. με τις δημόσιες υπηρεσίες ή τα δικαστήρια να επικοινωνεί στη γλώσσα του. Άρα θα πρέπει να βρεθεί και μεταφραστής για να τον βοηθήσει. Υπάρχουν χιλιάδες τέτοιοι μεταφραστές στο Νεπάλ, που απασχολούνται στο κράτος με ημι-απασχόληση.

🔎Ο βασιλιάς που έγινε πολίτης: Η ιστορία της μοναρχίας στο Νεπάλ χάνεται στην αρχαιότητα, αλλά καταργήθηκε επισήμως το 2008. Με τη λήξη του εμφύλιου πολέμου που αιματοκύλησε τη χώρα για μια δεκαετία (1996-2006) αποφασίστηκε να καταργηθεί έστω η συνταγματική μοναρχία κι έτσι καθαιρέθηκε ο βασιλιάς Γκιαρέντρα (ο οποίος είχε ανέβει στο θρόνο πέντε χρόνια νωρίτερα με αιματηρό τρόπο, αξίζει ξεχωριστό κείμενο η ιστορία).

 🔎Σε αντίθεση, όμως, με τους περισσότερους έκπτωτους μονάρχες που όταν χάνουν το θρόνο φεύγουν από τη χώρα τους και ξεκοκαλίζουν τα πλούτη τους στο εξωτερικό, ο Γκιαρέντρα επέλεξε να μείνει στη χώρα και να συμπεριφερθεί πια ως απλός πολίτης. Επηρεάζει πια πολύ λίγους πολίτες, αλλά έχει επιλέξει έναν τρόπο ζωής που δεν προκαλεί με επίδειξη πλούτου.

🔎Βουδιστικό ροκ: Ένα από τα πιο δημοφιλή είδη μουσικής στο Νεπάλ είναι το λεγόμενο «βουδιστικό ροκ». Όπως λέει και το όνομά του, συνδυάζει στοιχεία της ροκ με βουδιστικά θέματα, διδασκαλίες και πνευματικά μηνύματα. Το ροκ αυτό αναπτύχθηκε κυρίως τις δεκαετίες του 1950 και 1960 και απ’ αυτό επηρεάστηκαν μέχρι και οι Μπιτλς και ειδικά ο Τζορτζ Χάρισον.

🔎Η επιμονή στην τριγωνική σημαία: Όσοι ασχολούνται με τις σημαίες γνωρίζουν ότι το Νεπάλ είναι το μοναδικό ανεξάρτητο κράτος στον κόσμο που έχει επίσημη σημαία, η οποία δεν είναι παραλληλόγραμμη ή τετράγωνη, αλλά τριγωνική! Βεβαίως και άλλες αυτοκρατορίες και ανεξάρτητες οντότητες ανά τους αιώνες είχαν τέτοιες σημαίες, αλλά όλες υιοθέτησαν το παραλληλόγραμμο. Το Νεπάλ επέμεινε από το 1962 που καθιέρωσε τη σημαία του να έχει τριγωνικό σχήμα, για να συμβολίζει τα πανύψηλα βουνά του.