Ένα κράτος «λευκών» στη νότια Αφρική με τις πλάτες του Τραμπ;

 

Η επίθεση που εξαπέλυσε ο Ντόναλντ Τραμπ πριν λίγες ημέρες στον πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Σίριλ Ραμαφόσα μέσα στο Λευκό Οίκο έγινε viral παντού, από τηλεόραση μέχρι μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Αμερικανός πρόεδρος κατηγόρησε τον ομόλογό του ότι επιτρέπει τη διεξαγωγή «γενοκτονίας» των λευκών κατοίκων της από μαύρους, με δολοφονίες, τρομοκρατικές ενέργειες και στέρηση των περιουσιακών τους στοιχείων, ειδικά της γης τους.

🔎Ο Τραμπ, μάλιστα, για να γίνει πιο πειστικός, παρουσίασε στον Ραμαφόσα κάποια «στοιχεία», όπως φωτογραφίες με τάφους και στατιστικούς πίνακες με δολοφονίες. Δίπλα του βρισκόταν ο Έλον Μασκ, με μια από τις τελευταίες του «επίσημες» εμφανίσεις όπως αποδείχτηκε. Ο Μασκ έχει καταγωγή από τη Νότια Αφρική.

🔎Τα στοιχεία αυτά, φυσικά, είναι και ψευδή και παραπλανητικά. Ο Ραμαφόσα αντιμετώπισε την ολομέτωπη επίθεση με αξιοθαύμαστη ψυχραιμία, κι εκεί στάθηκαν (και με το δίκιο τους) τα διεθνή ΜΜΕ. Δεν μας πληροφόρησαν, ωστόσο, επακριβώς για την πηγή αυτών των ψεύτικων στοιχείων. Κοινώς, που τα βρήκαν αυτά, τα υιοθέτησαν και τα παρουσίασαν;

🔎Η απάντηση στηρίζεται σ’ ένα ολόκληρη αφήγημα. Για το οποίο κάποιοι δουλεύουν δεκαετίες τώρα. Κι όπως φαίνεται, βρήκαν πρόθυμες «πλάτες» για να το στηρίξουν. Κοινώς, κάποιοι λευκοί που έχουν μείνει στη Νότια Αφρική επιμένουν ότι δεν μπορούν να ζήσουν μαζί με τη συντριπτική πλειοψηφία του μαύρου πληθυσμού, των άλλοτε σκλάβων και υπηρετών τους. Κι ονειρεύονται μια ανεξάρτητη «πατρίδα», την Volkstaat (την «Χώρα του Έθνους»), στην οποία αυτοί θα κάνουν το απόλυτο κουμάντο.

🔎Παράλογο; Αδιανόητο; Κι όμως, είναι αλήθεια. Το πράγμα κερδίζει μομέντουμ, κι όσο υπάρχει τέτοια απίστευτη στήριξη από το καθεστώς Τραμπ, οι ιδέες αυτές φουσκώνουν. Η περιοχή της Νότιας Αφρικής, εξάλλου, είναι τόσο πλούσια και τόσο σπουδαία γεωστρατηγικά, που όλοι θα ήθελαν να ελέγχουν ένα κομμάτι.

🔎Μια μικρή βουτιά στην ιστορία είναι απαραίτητη, για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα. Διότι, σε αντίθεση μ’ αυτό που πιστεύουν πολλοί, δεν είναι όλοι οι «λευκοί» ίδιοι στη Νότια Αφρική. Ή, τουλάχιστον, δεν σκέφτονται όλοι το ίδιο.

🔎Το Κέιπ Τάουν, η Πόλη του Ακρωτηρίου, το σημείο απ’ όπου ξεκίνησαν όλα σ’ αυτό το σημείο της υφηλίου, ήταν επί αιώνες κορυφαίος εμπορικός σταθμός που τον κατείχε η Ολλανδία. Μάλλον, πιο σωστά, η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, μια ιδιωτική μετοχική εταιρία, που ήταν όμως ισχυρή όσο λίγα κράτη της εποχής της. Με δικό της στρατό και στόλο.

🔎Μοιραία, για να αναπτύξει την περιοχή αυτή, η Εταιρεία παρότρυνε συνεχώς νέους ανθρώπους από την Ευρώπη για να μεταναστεύσουν εκεί. Κι απευθυνόταν πρώτα στους Ολλανδούς. O κύριος όγκος των μεταναστών ήταν από τις περιοχές που αργότερα ονομάστηκαν Κάτω Χώρες, καθώς και Γάλλοι Ουγενότοι, προτεστάντες δηλαδή, που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους για να γλυτώσουν το μαχαίρι των φανατικών καθολικών.

🔎Αυτοί οι άνθρωποι, αγρότες και κτηνοτρόφοι κατά βάση, ονομάστηκαν συνολικά Μπόερς. Αγρότης σημαίνει αυτό στα ολλανδικά. Και πράγματι, αυτοί οι τύποι πήραν δωρεάν γη και χρησιμοποιούσαν Αφρικανούς σκλάβους για να την καλλιεργούν. Και εφοδίαζαν μεν την αποικία με φρούτα και λαχανικά, αλλά και φρέσκο κρέας από τα γελάδια (τα οποία τα βοσκούσαν επίσης σκλάβοι).

🔎 Tα μεταναστευτικά ρεύματα, που ξεκίνησαν ήδη από τον 16^ο αιώνα, συνεχίστηκαν με αυξομειώσεις επί 300 χρόνια. Παρά το λευκό τους δέρμα, οι απόγονοι των πρώτων αποίκων που’ χαν πια πολλές γενιές στην περιοχή ένιωθαν Αφρικανοί.

🔎Και η γλώσσα τους, τα ολλανδικά, μπολιάστηκε από πολλές λέξεις γαλλικές, αγγλικές και αφρικανικές, που μετά από κάποιο σημείο έμοιαζε μεν με τα ολλανδικά, αλλά «άξιζε» ένα δικό της όνομα: Αφρικάανς. Αφρικανικά, δηλαδή. Φυσικά όποιος Ολλανδός ακούσει αφρικάανς τα καταλαβαίνει, με την ίδια ευκολία απ’ όσο ένας Ελλαδίτης καταλαβαίνει την καθομιλουμένη διάλεκτο στην Κύπρο.

🔎Η ολλανδική Αποικία του Ακρωτηρίου, δηλαδή η πόλη με τη γύρω περιοχή της, πέρασε στην κυριαρχία των Βρετανών το 1806. Η δουλειά καταργήθηκε στη Βρετανία και τις αποικίες της το 1833. Ήταν πολύ μεγάλες αλλαγές για να τις… αντέξουν οι Μπόερς (για την ακρίβεια η σωστή προφορά είναι «Μπουρς», αλλά έτσι συνηθίσαμε να τους αναφέρουμε επί αιώνες).

🔎Πολλοί απ’ αυτούς, λοιπόν, αποφάσισαν να φύγουν από την κυριαρχία του Ακρωτηρίου, η οποία ούτως ή άλλως ήταν ασαφής που τελείωνε. Απομακρύνθηκαν προς τα βορειοανατολικά, εκεί που ζούσαν μόνο αφρικανικές φυλές. Κι από τότε άρχισαν να αποκαλούν τους εαυτούς τους «Αφρικάνερς», δηλαδή… Αφρικανούς.΄

🔎Όταν πια έφτασαν σε σημείο που νόμιζαν ότι δεν τους απειλούσε η Βρετανία, οι Αφρικάνερς εγκαταστάθηκαν κι έφτιαξαν τις δικές τους κρατικές οντότητες με ονόματα… σουρεαλιστικά, αν μη τι άλλο, με βάση τα ποτάμια που συναντούσαν: «Ελεύθερο Κράτος του Οράγγη» και «Δημοκρατία του Τρανσβάαλ». Φυσικά οι λευκοί έκαναν απόλυτο κουμάντο σ’ αυτά, ούτε δημοκρατίες ήταν, ούτε ελεύθερα κράτη. Όπως φυσικά και οι λευκοί Βρετανοί έκαναν κουμάντο στο Ακρωτήριο.

🔎Από το 1795, που ξεκίνησε αυτό το βιολί, μέχρι το 1904, που οι διαφορετικές «λευκές» κρατικές οντότητες στο νότο της Αφρικής ενώθηκαν για να φτιάξουν τη Νοτιοαφρικανική Ένωση, δημιουργήθηκαν περισσότερες από 20 τέτοιες «δημοκρατίες». Με κύριο χαρακτηριστικό τους την «ελευθερία», όπως τουλάχιστον την καταλάβαιναν οι Αφρικάνερς, και την δουλεία (η οποία αργότερα μετατράπηκε σε σκιώδη δουλεία, δηλαδή οι σκλάβοι έγιναν «υπηρέτες» ή «εργάτες» κι αμείβονταν με ψίχουλα).

🔎Οι Βρετανοί, βλέποντας ότι τα εδάφη που κατακτούσαν οι Αφρικάνερς (συχνά με αιματηρούς πολέμους εναντίον των ντόπιων φυλών) ήταν και πολύ εύφορα και είχαν εξαιρετικά πλούσιο υπέδαφος (χρυσός, διαμάντικα κτλ.) έβρισκαν διάφορες αφορμές για να τους βάζουν χέρι. Και τελικά μετά από δύο κανονικούς πολέμους (οι οποίοι ονομάστηκαν Πόλεμοι των Μπόερς) να τα κατακτήσουν εντελώς αυτά τα εδάφη και να επεκτείνουν την «λευκή» κυριαρχία σχεδόν απ’ άκρη σε άκρη της νότιας Αφρικής. Μόνο μερικές νησίδες «επέζησαν», το Λεσότο και η Σουαζιλάνδη (νυν Εσουατίνι) και στο βορά η Μπετσουαναλάνδη (νυν Μποτσουάνα), όπου έγιναν βρετανικά προτεκτοράτα.

🔎Το background των λευκών στη Νότια Αφρική, λοιπόν, έρχεται από δύο διαφορετικές πηγές. Η μία είναι οι Μπόερς και η άλλη οι κάθε λογής Βρετανοί, που μετακόμισαν εκεί για διάφορους λόγους (από εμπορικούς μέχρι… τυχοδιωκτικούς) τους δύο τελευταίους αιώνες.

🔎Φυσικά οι λευκοί, ανεξαρτήτως καταγωγής, ήθελαν να συνεχιστεί η δική τους κυριαρχία στη χώρα. Κατά παράδοση, όμως, οι απόγονοι των Μπόερς ήταν πιο συντηρητικοί, πολύ πιο θρήσκοι (ακόλουθοι οι περισσότεροι της Ολλανδικής Μεταρρυθμιστικής Εκκλησίας, μιας από τις πιο συντηρητικές προτεσταντικές εκκλησίες) και έντονα ανεπτυγμένη την υπερηφάνεια για τους προγόνους τους, που κατέκτησαν τη γη «από τους μαύρους» πάνω στα κάρα τους, με το καμουτσίκι στο ένα χέρι και την καραμπίνα στο άλλο.

🔎Ενώ οι απόγονοι των Βρετανών είχαν περισσότερο εμπορικό και επιχειρηματικό background (φυσικά κι αυτοί είχαν πολεμήσει, αλλά κυρίως στις ανατολικές ακτές εναντίον των Ζουλού). Αυτοί επεδίωκαν την συνέχιση αυτού του απάνθρωπου καθεστώτος για λόγους περισσότερο οικονομικούς και λιγότερο «ιδεολογικούς».

🔎Στους απόγονους των Μπόερς και στον ιδεολογικό τους καθοδηγητή Ντάνιελ Μάλαν στηρίχθηκε το «απαρτχάιντ», δηλαδή η «χωριστή συμβίωση» μεταξύ των φυλών. Οι Μπόερς ήλθαν στην εξουσία το 1948 με βάση ένα απίστευτο εκλογικό σύστημα, που τους έδωσε 70 έδρες με μόλις το 37,7% των ψήφων, ενώ οι Βρετανοί του Ενωμένου Κόμματος του Γιαν Σματς πήραν 65 έδρες με το 49,2% των ψήφων.

🔎Η συνέχεια είναι γνωστή. Η Νότια Αφρική έζησε για πάνω από 40 χρόνια μια απίστευτη κατάσταση, με τους λευκούς κυρίως αυτής της παράτασης να φτιάχνουν τον ένα παράλογο νόμο μετά τον άλλο για να προασπίσουν τα συμφέροντά τους και να μην δεχτούν το αυτονόητο. Έφτασαν, μάλιστα, στο σημείο να φτιάξουν και μέσα στην επικράτειά τους «ανεξάρτητα κράτη» για τις μαύρες φυλές, τα λεγόμενα «μπαντουστάν» (άλλο κομμάτι της Γεωγραφίδας, προσεχώς) για να δώσουν και στους μαύρους, αλλά κυρίως στη διεθνή κοινότητα, μια αίσθηση ψεύτικης ελευθερίας.

🔎Οι τελευταίες εκλογές με αποκλεισμένους τους μαύρους της Νότιας Αφρικής έγιναν το 1989. Συμμετείχαν σ’ αυτές πάνω από 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων οι μισοί ψήφισαν τον Φρεντερίκ Βίλεμ ντε Κλερκ, ιδεολογικό απόγονο του Μάλαν και του συνεχιστή του, του Χέντρικ Φέρβοορτ. Βεβαίως τα πράγματα άλλαξαν, ο μεγάλος Νέλσον Μαντέλα απελευθερώθηκε και η Νότια Αφρική βίωσε το αυτονόητο, να επεκταθεί το δικαίωμα ψήφου σε όλους, ανεξαρτήτως χρώματος και φυλής.

🔎Με την αποδοχή αυτού του αυτονόητου, οι λευκοί της Νότιας Αφρικής αποδέχτηκαν ότι πλέον δεν θα έχουν καμία ελπίδα να διεκδικήσουν την εξουσία στη χώρα που άλλοτε διαφέντευαν. Ήταν τότε το 15% του πληθυσμού, σύμφωνα με τα «επίσημα» στοιχεία τους. Αποδείχτηκαν λιγότεροι. Στην απογραφή του 2022 μετρήθηκαν 4,5 εκατομμύρια λευκοί, οι οποίοι αποτελούν το 7,3% του πληθυσμού.

🔎Κάποιοι, προφανώς, έφυγαν. Οι περισσότεροι έμειναν. Και «γενοκτονία», με οποιαδήποτε ξεχειλωμένη έννοια της λέξης, δεν μπορεί να λογίζεται αν ο πληθυσμός τους αυξάνεται. Αυτό δείχνουν τα επίσημα στοιχεία.

🔎Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, πάντως, όταν και φάνηκε καθαρά ότι το απαρτχάιντ δεν αντέχει άλλο, οι πιο σκληροπυρηνικοί από τους Αφρικάνερς αναζήτησαν τρόπους, με τους οποίους θα είχαν ένα κομμάτι της Νότιας Αφρικής αποκλειστικά δικό τους. Κι εκεί, σύμφωνα με το αφήγημα, θα ζούσαν «προστατευμένοι» και «ελεύθεροι», σύμφωνα με τα πιστεύω τους.

🔎Για να γίνει, μάλιστα, πιο εύκολα «εφαρμόσιμο», το σχέδιο προέβλεπε τα εξής: Κάθε Αφρικάνερ που συμφωνούσε μ’ αυτή τη λογική θα έπρεπε να μετακομίσει σε συγκεκριμένο μέρος της χώρας, στη βόρεια πλευρά της Επαρχίας του Ακρωτηρίου, η οποία δεν έχει μεν ορυκτό πλούτο, ούτε και πολύ εύφορη είναι, αλλά έχει ένα πολύτιμο στοιχείο: Είναι εξαιρετικά αραιοκατοικημένη. Αν πήγαιναν πολλοί Μπόερς εκεί, όπως έκαναν παλιά, θα μάζευαν αμέσως πλειοψηφία και θα μπορούσαν με «δημοκρατικό» τρόπο να διεκδικήσουν την ελευθερία τους.

🔎Το σχέδιο ονομάστηκε Volkstaat (Κράτος του Έθνους) και Οράνια, από το όνομα μιας «πρότυπης» πόλης για λευκούς, που δημιουργήθηκε στη μέση του πουθενά. Λίγοι Αφρικάνερς πίστεψαν σ’ αυτό το σχέδιο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως εγκατέλειψαν για πάντα την ιδέα.

🔎Το 1994, στις πρώτες ελεύθερες εκλογές στη Νότια Αφρική και με τη συμμετοχή όλου τους πληθυσμού, το Μέτωπο Ελευθερίας (Freedom Front) που είχε καθαρά αποσχιστικές τάσεις πήρε 424.555 ψήφους, μόλις 2,17% του συνόλου, και 9 βουλευτές. Σε μια έρευνα που έγινε το 1996 μεταξύ των λευκών, το 22% απάντησε ότι συμφωνεί με την ιδέα ενός ανεξάρτητου «λευκού» κράτους, αλλά μόνο το 9% θα μετακόμιζε για να ζήσει εκεί.

🔎Κυκλοφόρησαν, μάλιστα, και «χάρτες» της Volkstaat, που έδειχναν μια λωρίδα γης που ξεκινούσε από το εσωτερικό και κατέληγε στα παράλια, με ελάχιστους οικισμούς και ακόμα λιγότερες οικονομικές ευκαιρίες. Παρ’ όλα αυτά, οι θιασώτες αυτής της ιδέας δεν το έβαλαν κάτω. Έγιναν μέλη της UNPO (Unrepresented Nations and People’s Organization), ενός ημι-επίσημου διεθνούς οργανισμού που στηρίζει τις μειονότητες και τους καταπιεσμένους λαούς.

🔎Έφτασαν στο σημείο δύο φορές, το 1996 και το 2005, να φέρουν το θέμα τους στον ΟΗΕ, διεκδικώντας αντιμετώπιση εθνικής μειονότητας. Φυσικά όλες οι κινήσεις τους απορρίφθηκαν.

🔎Με το πέρασμα των χρόνων, το ενδιαφέρον μετατοπίστηκε από τη ριζοσπαστική λογική στην mainstream. Αυτού του είδους οι οργανώσεις και τα κόμματα υπάρχουν, βέβαια, και σήμερα, ωστόσο η πολιτική τους παρουσία έφθινε προοδευτικά. Σήμερα υποστηρίζονται από μια μικρή μειοψηφία των Αφρικάνερς. Πλην όμως το ενδιαφέρον έχει στραφεί αλλού.

🔎Πού; Στην απόσχιση πια ολόκληρης της επαρχίας του Ακρωτηρίου, που δεν έχει φυσικά τόσα διαμάντια και χρυσάφια, αλλά έχει το φιλέτο-λιμάνι του Κέιπ Τάουν.

🔎Το 2000 δημιουργήθηκε η Δημοκρατική Συμμαχία (Democratic Alliance), ένα κόμμα που αυτοπροδιορίζεται ως φιλελεύθερο και κεντροδεξιό, όμως στην ουσία είναι το κόμμα των λευκών και των «εγχρώμων» (coloureds) της Νότιας Αφρικής. Στην επαρχία του Δυτικού Ακρωτηρίου από τις εκλογές του 2004 και μετά δεν έχει χάσει ποτέ την πλειοψηφία, μάλιστα επικρατεί με χαρακτηριστική άνεση.

🔎Στις περιφερειακές εκλογές του 2024 η Συμμαχία πήρε 55,3% των ψήφων έναντι μόλις 19,6% του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου, του κόμματος του Μαντέλα που φυσικά κυριαρχεί στην υπόλοιπη χώρα κι έχει κερδίσει με διαφορά όλες τις εκλογές από το 1994. Το μπλε χρώμα, το χαρακτηριστικό της Συμμαχίας, είναι το μόνο που διαφοροποιεί το ομοιόμορφο πράσινο του Κογκρέσου στον εθνικό εκλογικό χάρτη.

🔎Οι κατά καιρούς πρόεδροι της Συμμαχίας, μαζί τους και ο τωρινός Ιβάν Μάγερ, είναι πάρα πολύ προσεκτικοί σε τέτοια θέματα. Κάποια στελέχη μπορεί να ξεφεύγουν, ωστόσο η γραμμή του κόμματος είναι ότι ανεξαρτησία της περιοχής είναι «μύθος» και «ουτοπία». Από την άλλη, όμως, είναι επίσης γραμμή του κόμματος να μεταμορφωθεί η Νότια Αφρική σε μια ομοσπονδία επαρχιών, δηλαδή η κάθε επαρχία να δυναμώσει την τοπική εξουσία της.

🔎Η Συμμαχία έχει καταθέσει σειρά νόμων για την ομοσπονδιοποίηση της χώρας όλα αυτά τα χρόνια και, μάλιστα, τα στελέχη της λένε ότι δεν τους νοιάζει που στη δική τους επαρχία δεν περισσεύουν τα πολύτιμα ορυκτά, που έδωσαν στη Νότια Αφρική μεγάλη δύναμη έναν αιώνα τώρα.

🔎Ολοένα και πιο συχνά έρχονται νόμοι που δείχνουν ευαισθησία για την ασφάλεια των πολιτών, και είναι μια ευκαιρία για τη Συμμαχία να διαλαλήσει ότι η συγκεκριμένη επαρχία έχει όντως τον πιο μικρό δείκτη εγκληματικότητας στη Νότια Αφρική.

🔎Διότι το κράτος αυτό στην ουσία σπαράσσεται από εγκληματικότητα. Δολοφονίες, ληστείες, βιασμοί είναι σε ημερήσια διάταξη, φυσικά όχι μόνο κατά λευκών, αλλά κυρίως μαύρων. Το ζήτημα της ασφάλειας είναι κομβικό για όλους, όχι μόνο για τους λευκούς.

🔎Υπάρχουν αναλυτές που θεωρούν πως αυτή η περιοχή βρίσκεται σ’ ένα καθεστώς «κρίσης σε αναμονή». Απλά οι άνθρωποι δεν μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά και περιμένουν την κατάλληλη στιγμή, τη χρονική συγκυρία, που η φωνή τους θα ακουστεί. Περιμένουν, δηλαδή, να περάσουν οι γενιές που είχαν βιώσει στο πετσί τους το απάνθρωπο «απαρτχάιντ» και δεν μπορούν να διανοηθούν ότι οι λευκοί, οι προηγούμενοι σκληροί αφέντες, τώρα παίζουν το ρόλο των καταπιεσμένων και διεκδικούν δικαιώματα.

🔎Γι’ αυτούς, η συμπεριφορά Τραμπ ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Κι όχι μόνο αυτό: Η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου δέχτηκε στις ΗΠΑ μια (μικρή, αλλά συμβολική) ομάδα λευκών Νοτιοαφρικανών με την ιδιαότητα του «πρόσφυγα»! Ένα κράτος, δηλαδή, με την ισχύ και την επιρροή των ΗΠΑ δέχεται, δηλαδή, και νομικά τα πιο ακραία επιχειρήματα όσων ονειρεύονται νησίδες απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική.

🔎Γιατί το κάνει; Ακόμα και οι ίδιοι οι Αφρικάνερς αιφνιδιάστηκαν. Κάποιοι λένε ότι το κάνει για εσωτερική κατανάλωση, για να παραλληλίσει τους λευκούς Νοτιοαφρικανούς με κάποιες ομάδες λευκών που «καταπιέζονται» στις μαύρες πολιτείες των ΗΠΑ.

🔎Αλλά με τέτοια πρεμούρα να αλλάξει τον παγκόσμιο χάρτη, ποιος μπορεί να είναι σίγουρος; Ένα «λευκό» κράτος στη Νότια Αφρική δεν θα ήταν αιώνιος σύμμαχός του σ’ ένα κρίσιμο σημείο του πλανήτη;

🔎Σε μια ήπειρο που, απ’ άκρου εις άκρο σχεδόν, έχει πια κυριαρχήσει οικονομικά η Κίνα; Ακόμα και στην ίδια τη νότια Αφρική, η Κίνα ελέγχει σχεδόν το 20% των εισαγωγών/εξαγωγών, ενώ οι ΗΠΑ μόλις το 8,5%.