Παλαιστίνη: Το πιο «αναγνωρισμένο» ανύπαρκτο κράτος

 

Δεν έχει σημασία αν υπάρχεις. Aν δεν σε βλέπουν, δεν είσαι κράτος.

🔎Κι αν σε βλέπουν, αλλά κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν, τότε είσαι η Παλαιστίνη.

🔎Η διπλωματική ιστορία της περιοχής, και κυρίως η προσπάθεια των Παλαιστίνιων να αναγνωριστούν τα εδάφη όπου έχουν την πλειοψηφία ως ανεξάρτητο κράτος, είναι ένα πολύ ιδιαίτερο κομμάτι της ευρύτερης ιστορίας της Μέσης Ανατολής.

🔎Η λέξη «Παλαιστίνη» ήταν πάντα πιο βαριά απ’ ό,τι άντεχε η γεωγραφία. Και πάντοτε πιο αιχμηρή απ’ ό,τι άντεχαν τα διπλωματικά εγχειρίδια. Από την εποχή της βρετανικής εντολής, τα σύνορα ήταν σχεδόν ιδέα. Μια ορολογία των χαρτών. Μπερδεμένη, όσο και το πρόβλημα.

🔎Τεχνικά και διπλωματικά μιλώντας, σήμερα η Παλαιστίνη αναγνωρίζεται από πάνω από τα δύο τρίτα των κρατών του ΟΗΕ. Δεν φτάνουν, όμως, για να πάρει ισότιμη θέση ανάμεσα στα άλλα κράτη του κόσμου. Γι’ αυτό και η απόφαση της Γαλλίας, μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας, να την αναγνωρίσει τον Σεπτέμβριο μπορεί να ερμηνεύεται ως συμβολική, αλλά είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα σύμβολο.

🔎Οι περισσότεροι θεωρούν ότι η ιστορία της Παλαιστίνης ως κράτους αρχίζει το 1988, όταν η PLO (Palestinian Liberation Organization) του Γιάσερ Αραφάτ ανακήρυξε την ανεξαρτησία. Στην πραγματικότητα, η διαδικασία είχε ξεκινήσει δεκατέσσερα χρόνια νωρίτερα.

🔎Το 1974, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αναγνώρισε την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ως τον «μόνο νόμιμο εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού». Το ψήφισμα 3236 άνοιγε για πρώτη φορά τη συζήτηση περί «παλαιστινιακού λαού» με πολιτικά δικαιώματα. Και κυρίως, περί «δικαιώματος στην αυτοδιάθεση».

🔎Στις 22 Νοεμβρίου 1974, με το ψήφισμα 3237, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ παραχώρησε στην PLO καθεστώς παρατηρητή. Όχι ως κράτος, αλλά ως οντότητα με δικαίωμα να μιλά. Ο Αραφάτ, με στρατιωτική στολή και πιστόλι στη ζώνη, έγινε ο πρώτος ηγέτης οργάνωσης τέτοιου είδους  που απευθύνθηκε στην ολομέλεια του ΟΗΕ.

🔎Η φράση του έμεινε στην ιστορία: «Ήρθα φέρνοντας ένα κλαδί ελιάς και ένα όπλο. Μην αφήσετε το κλαδί ελιάς να πέσει από το χέρι μου».

🔎Μεταξύ 1974 και 1978, ξεδιπλώθηκε μια οργανωμένη διπλωματική εκστρατεία από την PLO για την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους. Ήδη από το τέλος του 1978, 78 κράτη είχαν αναγνωρίσει πολιτικά την PLO ως εθνική αντιπροσωπεία του παλαιστινιακού λαού. 

🔎Οι περισσότερες ήταν χώρες του Κινήματος των Αδεσμεύτων: Ινδία, Γιουγκοσλαβία, Αλγερία, Νιγηρία, Ινδονησία. Μέχρι το 1980, η PLO διατηρούσε πρεσβείες σε 95 χώρες, αν και όχι με το status κράτους.

🔎Το 1988, στη σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου της PLO στο Αλγέρι, συνέβη το μεγάλο βήμα.
Η μονομερής διακήρυξη ίδρυσης του Κράτους της Παλαιστίνης βασίστηκε σε μια θεμελιώδη στρατηγική: να παρουσιαστεί ως μία οντότητα με διεθνές πρόσωπο, δικαιώματα, αλλά και ευθύνες.

🔎Η Παλαιστινιακή Διακήρυξη Ανεξαρτησίας επικαλείτο τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, τις αρχές του διεθνούς δικαίου, τα ψηφίσματα 242 και 338 του ΟΗΕ. Και το πιο κρίσιμο: αναγνώριζε de facto την ύπαρξη του Ισραήλ στα σύνορα του 1967. Ήταν μια στροφή 180 μοιρών από τη θέση της πλήρους άρνησης του Ισραήλ.

🔎Η απάντηση ήταν θεαματική. Μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 1988, 78 κράτη είχαν αναγνωρίσει επισήμως την Παλαιστίνη. Μέσα στο 1989, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 94.
Το 1990, το Κράτος της Παλαιστίνης είχε αναγνωριστεί από 97 χώρες. Ήταν κυρίως κράτη της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Καμία μεγάλη δυτική δύναμη δεν συμμετείχε.

🔎Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, με τις Συμφωνίες του Όσλο και την ίδρυση της Παλαιστινιακής Αρχής, η υπόθεση Παλαιστίνη μπήκε σε πάγο. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ πίεζαν για σταδιακές διαδικασίες, όχι για άμεση αναγνώριση κράτους. Η Παλαιστινιακή Αρχή έγινε κάτι σαν προσωρινή διοίκηση. Η ίδια η PLO, τυπικά, συνέχισε να εκπροσωπεί το κράτος, το οποίο υπήρχε σε χαρτιά, αλλά όχι σε έδαφος.

🔎Το μεγάλο άλμα έγινε το 2012. Στις 29 Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε με 138 ψήφους υπέρ, 9 κατά και 41 αποχές την αναβάθμιση της Παλαιστίνης από «οντότητα-παρατηρητής» σε κράτος-παρατηρητή.
Η ψηφοφορία ήταν ιστορική.

🔎Υπέρ ψήφισαν: Ελλάδα, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Σουηδία, Νορβηγία.
Κατά: ΗΠΑ, Ισραήλ, Καναδάς, Τσεχία, Παναμάς και μερικά μικρά νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού, άμεσα εξαρτώμενα από τις ΗΠΑ. Αποχή: Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Ολλανδία και άλλες. 

🔎Η νέα ιδιότητα έδωσε στην Παλαιστίνη πρόσβαση σε νομικά και θεσμικά εργαλεία:
Συμμετοχή στη Συνθήκη της Ρώμης, άρα προσφυγή στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Μέλος σε οργανισμούς όπως η UNESCO και η FAO. Αλλά όχι ψήφο στη Γενική Συνέλευση.
Όχι έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Και, κυρίως, όχι τη δυνατότητα ένταξης ως πλήρες μέλος του ΟΗΕ.

🔎Το 2011 είχε προηγηθεί αποτυχημένη προσπάθεια ένταξης. Η αίτηση της Παλαιστίνης απορρίφθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας, λόγω απειλής βέτο από τις ΗΠΑ.

🔎Το 2024, εν μέσω της στρατιωτικής επιχείρησης του Ισραήλ στη Γάζα, η διαδικασία επαναλήφθηκε. Στις 18 Απριλίου 2024, το Συμβούλιο Ασφαλείας ψήφισε: 12 υπέρ, 2 αποχές, 1 κατά , αυτή των ΗΠΑ. Η αίτηση απερρίφθη.

🔎Σήμερα, τον Ιούλιο του 2025, το Κράτος της Παλαιστίνης αναγνωρίζεται από 143 κράτη-μέλη του ΟΗΕ. Από αυτά, 9 είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Σουηδία (2014), Κύπρος, Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ρουμανία, Βουλγαρία και, πιο πρόσφατα, η Ιρλανδία (2024). Η Ισπανία, η Σλοβενία και η Νορβηγία ανακοίνωσαν επίσης επίσημη αναγνώριση το 2024. Η Ελλάδα, αν και ψήφισε υπέρ το 2012, δεν έχει ακόμη αναγνωρίσει επίσημα το κράτος της Παλαιστίνης.

🔎Από τα 5 μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, μόνο δύο (Κίνα και Ρωσία) αναγνωρίζουν το κράτος. Οι ΗΠΑ, η Γαλλία (ακόμα) και το Ηνωμένο Βασίλειο όχι.

🔎Σ’ αυτά τα κράτη που δεν έχουν ακόμα αναγνωρίσει την Παλαιστίνη η ΓΕΩγραφίδα έχει αναφερθεί αναλυτικά σε παλαιότερο κείμενο. Διαβάστε το εδώ.

🔎Η Παλαιστίνη σήμερα διατηρεί πρεσβείες σε 95 χώρες, και γραφεία αντιπροσωπείας σε ακόμη περισσότερες. Έχει αναγνωρισμένη κυβέρνηση (την Παλαιστινιακή Αρχή), σημαία, εθνικό ύμνο, νόμισμα (σε περιορισμένη κυκλοφορία). Αλλά όχι στρατό, όχι εναέριο χώρο, όχι κυριαρχία σε όλα της τα σύνορα.

🔎Η κρατική υπόστασή της είναι σαν την παρουσία της στον χάρτη: Με διακεκομμένες γραμμές και πολλές υποσημειώσεις.

🔎Κάθε αναγνώριση είναι και μια διπλωματική νίκη. Αλλά και μια υπενθύμιση ότι δεν φτάνει η αναγνώριση για να υπάρξεις. Πρέπει να σε αφήσουν και να αναπνεύσεις.