Παλαιστίνη: Το πιο «αναγνωρισμένο» ανύπαρκτο κράτος

 

Δεν έχει σημασία αν υπάρχεις. Aν δεν σε βλέπουν, δεν είσαι κράτος.

🔎Κι αν σε βλέπουν, αλλά κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν, τότε είσαι η Παλαιστίνη.

🔎Η διπλωματική ιστορία της περιοχής, και κυρίως η προσπάθεια των Παλαιστίνιων να αναγνωριστούν τα εδάφη όπου έχουν την πλειοψηφία ως ανεξάρτητο κράτος, είναι ένα πολύ ιδιαίτερο κομμάτι της ευρύτερης ιστορίας της Μέσης Ανατολής.

🔎Η λέξη «Παλαιστίνη» ήταν πάντα πιο βαριά απ’ ό,τι άντεχε η γεωγραφία. Και πάντοτε πιο αιχμηρή απ’ ό,τι άντεχαν τα διπλωματικά εγχειρίδια. Από την εποχή της βρετανικής εντολής, τα σύνορα ήταν σχεδόν ιδέα. Μια ορολογία των χαρτών. Μπερδεμένη, όσο και το πρόβλημα.

🔎Τεχνικά και διπλωματικά μιλώντας, σήμερα η Παλαιστίνη αναγνωρίζεται από πάνω από τα δύο τρίτα των κρατών του ΟΗΕ. Δεν φτάνουν, όμως, για να πάρει ισότιμη θέση ανάμεσα στα άλλα κράτη του κόσμου. Γι’ αυτό και η απόφαση της Γαλλίας, μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας, να την αναγνωρίσει τον Σεπτέμβριο μπορεί να ερμηνεύεται ως συμβολική, αλλά είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα σύμβολο.

🔎Οι περισσότεροι θεωρούν ότι η ιστορία της Παλαιστίνης ως κράτους αρχίζει το 1988, όταν η PLO (Palestinian Liberation Organization) του Γιάσερ Αραφάτ ανακήρυξε την ανεξαρτησία. Στην πραγματικότητα, η διαδικασία είχε ξεκινήσει δεκατέσσερα χρόνια νωρίτερα.

🔎Το 1974, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αναγνώρισε την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ως τον «μόνο νόμιμο εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού». Το ψήφισμα 3236 άνοιγε για πρώτη φορά τη συζήτηση περί «παλαιστινιακού λαού» με πολιτικά δικαιώματα. Και κυρίως, περί «δικαιώματος στην αυτοδιάθεση».

🔎Στις 22 Νοεμβρίου 1974, με το ψήφισμα 3237, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ παραχώρησε στην PLO καθεστώς παρατηρητή. Όχι ως κράτος, αλλά ως οντότητα με δικαίωμα να μιλά. Ο Αραφάτ, με στρατιωτική στολή και πιστόλι στη ζώνη, έγινε ο πρώτος ηγέτης οργάνωσης τέτοιου είδους  που απευθύνθηκε στην ολομέλεια του ΟΗΕ.

🔎Η φράση του έμεινε στην ιστορία: «Ήρθα φέρνοντας ένα κλαδί ελιάς και ένα όπλο. Μην αφήσετε το κλαδί ελιάς να πέσει από το χέρι μου».

🔎Μεταξύ 1974 και 1978, ξεδιπλώθηκε μια οργανωμένη διπλωματική εκστρατεία από την PLO για την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους. Ήδη από το τέλος του 1978, 78 κράτη είχαν αναγνωρίσει πολιτικά την PLO ως εθνική αντιπροσωπεία του παλαιστινιακού λαού. 

🔎Οι περισσότερες ήταν χώρες του Κινήματος των Αδεσμεύτων: Ινδία, Γιουγκοσλαβία, Αλγερία, Νιγηρία, Ινδονησία. Μέχρι το 1980, η PLO διατηρούσε πρεσβείες σε 95 χώρες, αν και όχι με το status κράτους.

🔎Το 1988, στη σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου της PLO στο Αλγέρι, συνέβη το μεγάλο βήμα.
Η μονομερής διακήρυξη ίδρυσης του Κράτους της Παλαιστίνης βασίστηκε σε μια θεμελιώδη στρατηγική: να παρουσιαστεί ως μία οντότητα με διεθνές πρόσωπο, δικαιώματα, αλλά και ευθύνες.

🔎Η Παλαιστινιακή Διακήρυξη Ανεξαρτησίας επικαλείτο τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, τις αρχές του διεθνούς δικαίου, τα ψηφίσματα 242 και 338 του ΟΗΕ. Και το πιο κρίσιμο: αναγνώριζε de facto την ύπαρξη του Ισραήλ στα σύνορα του 1967. Ήταν μια στροφή 180 μοιρών από τη θέση της πλήρους άρνησης του Ισραήλ.

🔎Η απάντηση ήταν θεαματική. Μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 1988, 78 κράτη είχαν αναγνωρίσει επισήμως την Παλαιστίνη. Μέσα στο 1989, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 94.
Το 1990, το Κράτος της Παλαιστίνης είχε αναγνωριστεί από 97 χώρες. Ήταν κυρίως κράτη της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Καμία μεγάλη δυτική δύναμη δεν συμμετείχε.

🔎Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, με τις Συμφωνίες του Όσλο και την ίδρυση της Παλαιστινιακής Αρχής, η υπόθεση Παλαιστίνη μπήκε σε πάγο. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ πίεζαν για σταδιακές διαδικασίες, όχι για άμεση αναγνώριση κράτους. Η Παλαιστινιακή Αρχή έγινε κάτι σαν προσωρινή διοίκηση. Η ίδια η PLO, τυπικά, συνέχισε να εκπροσωπεί το κράτος, το οποίο υπήρχε σε χαρτιά, αλλά όχι σε έδαφος.

🔎Το μεγάλο άλμα έγινε το 2012. Στις 29 Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε με 138 ψήφους υπέρ, 9 κατά και 41 αποχές την αναβάθμιση της Παλαιστίνης από «οντότητα-παρατηρητής» σε κράτος-παρατηρητή.
Η ψηφοφορία ήταν ιστορική.

🔎Υπέρ ψήφισαν: Ελλάδα, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Σουηδία, Νορβηγία.
Κατά: ΗΠΑ, Ισραήλ, Καναδάς, Τσεχία, Παναμάς και μερικά μικρά νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού, άμεσα εξαρτώμενα από τις ΗΠΑ. Αποχή: Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Ολλανδία και άλλες. 

🔎Η νέα ιδιότητα έδωσε στην Παλαιστίνη πρόσβαση σε νομικά και θεσμικά εργαλεία:
Συμμετοχή στη Συνθήκη της Ρώμης, άρα προσφυγή στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Μέλος σε οργανισμούς όπως η UNESCO και η FAO. Αλλά όχι ψήφο στη Γενική Συνέλευση.
Όχι έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Και, κυρίως, όχι τη δυνατότητα ένταξης ως πλήρες μέλος του ΟΗΕ.

🔎Το 2011 είχε προηγηθεί αποτυχημένη προσπάθεια ένταξης. Η αίτηση της Παλαιστίνης απορρίφθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας, λόγω απειλής βέτο από τις ΗΠΑ.

🔎Το 2024, εν μέσω της στρατιωτικής επιχείρησης του Ισραήλ στη Γάζα, η διαδικασία επαναλήφθηκε. Στις 18 Απριλίου 2024, το Συμβούλιο Ασφαλείας ψήφισε: 12 υπέρ, 2 αποχές, 1 κατά , αυτή των ΗΠΑ. Η αίτηση απερρίφθη.

🔎Σήμερα, τον Ιούλιο του 2025, το Κράτος της Παλαιστίνης αναγνωρίζεται από 143 κράτη-μέλη του ΟΗΕ. Από αυτά, 9 είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Σουηδία (2014), Κύπρος, Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ρουμανία, Βουλγαρία και, πιο πρόσφατα, η Ιρλανδία (2024). Η Ισπανία, η Σλοβενία και η Νορβηγία ανακοίνωσαν επίσης επίσημη αναγνώριση το 2024. Η Ελλάδα, αν και ψήφισε υπέρ το 2012, δεν έχει ακόμη αναγνωρίσει επίσημα το κράτος της Παλαιστίνης.

🔎Από τα 5 μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, μόνο δύο (Κίνα και Ρωσία) αναγνωρίζουν το κράτος. Οι ΗΠΑ, η Γαλλία (ακόμα) και το Ηνωμένο Βασίλειο όχι.

🔎Σ’ αυτά τα κράτη που δεν έχουν ακόμα αναγνωρίσει την Παλαιστίνη η ΓΕΩγραφίδα έχει αναφερθεί αναλυτικά σε παλαιότερο κείμενο. Διαβάστε το εδώ.

🔎Η Παλαιστίνη σήμερα διατηρεί πρεσβείες σε 95 χώρες, και γραφεία αντιπροσωπείας σε ακόμη περισσότερες. Έχει αναγνωρισμένη κυβέρνηση (την Παλαιστινιακή Αρχή), σημαία, εθνικό ύμνο, νόμισμα (σε περιορισμένη κυκλοφορία). Αλλά όχι στρατό, όχι εναέριο χώρο, όχι κυριαρχία σε όλα της τα σύνορα.

🔎Η κρατική υπόστασή της είναι σαν την παρουσία της στον χάρτη: Με διακεκομμένες γραμμές και πολλές υποσημειώσεις.

🔎Κάθε αναγνώριση είναι και μια διπλωματική νίκη. Αλλά και μια υπενθύμιση ότι δεν φτάνει η αναγνώριση για να υπάρξεις. Πρέπει να σε αφήσουν και να αναπνεύσεις.

Δρούζοι: Μια κοινότητα που θυμάται πολλά και λέει λίγα

 

Υπάρχει ένα βουνό στη Συρία που από μακριά μοιάζει άδειο. Στην πραγματικότητα, είναι υπερπλήρες: από μνήμη, από αίμα, από πίστη, αλλά και από σιωπή. Λέγεται «Τζεμπέλ ελ-Ντρούζε» — το Βουνό των Δρούζων.

🔎Δεν είναι το ψηλότερο της Συρίας. Αλλά είναι το πιο δύσβατο, γεωγραφικά και πολιτικά. Εκεί κατοικούν οι Δρούζοι. Ένας λαός που δεν κατακτιέται, δεν εξηγείται εύκολα, δεν προσκαλεί και δεν απαντά. Δεν είναι μουσουλμάνοι, ούτε χριστιανοί, ούτε και… κάτι ενδιάμεσο, όπως τους αποκαλούν. Οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται Μουουάχεντουν, δηλαδή «μονοθεϊστές». Αυτό αρκεί.

🔎Οι υπόλοιποι τους λένε «Δρούζους» από έναν ιεραπόστολο του 11ου αιώνα, τον Μοχάμαντ μπιν Ισμάιλ αλ-Νταρουζί. Αλλά οι ίδιοι τον έχουν αποκηρύξει, διότι ήταν υπερβολικά ορμητικός.  Και οι Δρούζοι δεν αγαπούν τις εξάρσεις.

🔎Η δική τους πίστη ξεκίνησε γύρω στο 1017 μ.Χ. στην Αίγυπτο των Φατιμιδών. Εκεί, ο Χαλίφης αλ-Χακίμ μπι-Αμρ Αλλάχ αποφάσισε πως είναι θεϊκή ενσάρκωση. Και βρήκε πολλούς να τον πιστέψουν.

🔎Αυτό το θρησκευτικό πείραμα εξελίχθηκε σε δόγμα. Ή μάλλον σε μυστικιστικό σύστημα.
Με αποκαλυπτικά κείμενα, φιλοσοφία, αριθμοσοφία και πολλά απόρρητα. Το ιερό τους βιβλίο, η «Σοφία» (αλ-Χικμά), είναι κλειστό για τους αμύητους. Και ανοιχτό μόνο για τους «Ουκάλα», τους μυημένους.

🔎Ούτε οι ίδιοι οι Δρούζοι δεν έχουν όλοι πλήρη πρόσβαση στο δόγμα τους. Λένε χαρακτηριστικά, με υπερηφάνεια, ότι το να γεννηθείς Δρούζος δεν είναι επάγγελμα, είναι μοίρα.

🔎Δεν δέχονται προσηλυτισμό, αλλά δεν κάνουν και ιεραποστολές για να προσηλυτίσουν τρίτους. Δεν εξηγούν την πίστη τους. Η κοινότητα είναι κλειστή και κυκλική.
Ό,τι βγαίνει προς τα έξω είναι φιλτραρισμένο δέκα φορές.

🔎Γι’ αυτό και οι σουνίτες μουσουλμάνοι δεν τους εμπιστεύτηκαν ποτέ. Ούτε οι σιίτες.
Τους θεωρούν «μπαθινίγιε»,  αποκρυφιστές. Άλλοι τους κατηγορούν ότι λατρεύουν τον Πλάτωνα, άλλοι ότι πιστεύουν στη μετενσάρκωση.

🔎Η ιστορία των Δρούζων είναι γεμάτη φυγή. Από την Αίγυπτο προς τον Λίβανο.
Από τα πεδινά στα βουνά. Από την αίρεση στην αλληλεγγύη.

🔎Στο Λίβανο, ήδη από τον 15ο αιώνα, συγκροτούν τοπική αριστοκρατία.
Οικογένειες όπως οι Μαανί και αργότερα οι Τζουμπλάτ ασκούν τοπική εξουσία.
Συνεργάστηκαν με τις (κυρίαρχες εκείνη την εποχή) δυνάμεις των Οθωμανών, με δική τους ένοπλη δύναμη.

🔎Στη Συρία κατέφυγαν στα νότια, στη Σουέιντα. Το Τζεμπέλ ελ-Ντρούζε γίνεται η φυσική και συμβολική τους πρωτεύουσα. Πυρήνας αυτονομίας και οχυρό αντίστασης.

🔎Το 1921 ήλθε μια στιγμή που λίγοι περίμεναν. Οι Γάλλοι, στους οποίους είχε δοθεί η «εντολή» της Κοινωνίας των Εθνών (του πρόγονου του ΟΗΕ) να ασκήσουν διοίκηση στην περιοχή μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, χωρίζουν την περιοχή της σημερινής Συρίας σε κομμάτια.

🔎Ένα απ’ αυτά ήταν το Τζεμπέλ Εντ-Ντρούζε, μια ημιαυτόνομη διοικητική περιοχή αποκλειστικά γι’ αυτούς. Προφανώς για να τους πάρουν με το μέρος τους. Δεν το κατάφεραν.

🔎Το 1925, ο Σουλτάν αλ-Ατράς ηγείται της Μεγάλης Συριακής Εξέγερσης.
Οι Δρούζοι πολεμούν τους Γάλλους με τουφέκια και μνησικακία. Η επανάσταση καταπνίγεται. Αλλά η τιμή τους μένει άθικτη.

🔎Στην ανεξάρτητη Συρία μετά το 1946, οι Δρούζοι ενσωματώνονται στο κράτος.
Αλλά ποτέ δεν διαλύονται ως κοινότητα. Παραμένουν στο βουνό και οργανώνονται.

🔎Όταν οι Αλαουίτες, μια άλλη μικρή σιιτική κοινότητα στα βορειοδυτικά παράλια, ανεβαίνουν στην εξουσία με τον Χάφεζ αλ-Άσαντ, οι Δρούζοι σιωπούν. Δεν τον χειροκροτούν. Ούτε τον αντιπολιτεύονται ανοιχτά.

🔎Υπηρέτησαν στον συριακό στρατό. Ανέδειξαν στρατηγούς και αξιωματούχους.
Αλλά δεν ταυτίστηκαν ποτέ πλήρως με το καθεστώς. Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος το 2011, η Σουέιντα έμεινε ήρεμη. Δεν ήταν ούτε με τους αντάρτες, ούτε με τον Άσαντ.

🔎Στο Ισραήλ, η ιστορία τους είναι ακόμα πιο περίπλοκη. Οι Δρούζοι αποδέχθηκαν την ισραηλινή κυριαρχία στα υψίπεδα της Γαλιλαίας. Από το 1956 στρατεύονται στις ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ. Ορισμένοι έγιναν στρατηγοί, άλλοι βουλευτές, άλλοι κυβερνητικοί υπάλληλοι.

🔎Το Ισραήλ τούς θεωρεί «πιστούς Άραβες». Αλλά οι ίδιοι κρατούν αποστάσεις. Δεν ταυτίζονται με το κράτος, ούτε με την Παλαιστινιακή Αρχή. Όταν πέρασε ο «Νόμος του Εβραϊκού Κράτους» το 2018, ένιωσαν πως έχασαν την ισοτιμία τους.

🔎Στο Λίβανο, επίσης, οι Δρούζοι είναι δύναμη. Ο Καμάλ Τζουμπλάτ ηγήθηκε του Προοδευτικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ο γιος του, Ουαλίντ, έγινε ο απόλυτος παίκτης της πολιτικής σκακιέρας. Άλλοτε με τη Συρία, άλλοτε με τη Σαουδική Αραβία, άλλοτε με τη Δύση. Το κόμμα τους έχει ακόμα τη δική του πολιτοφυλακή, μέχρι και δικό του τηλεοπτικό κανάλι.

🔎Στον λιβανικό εμφύλιο (1975–1990), οι Δρούζοι συγκρούστηκαν με τους χριστιανούς φαλαγγίτες, μετεωρίστηκαν ανάμεσα στους Παλαιστινίους και τον Άσαντ. Το κίνητρό τους δεν ήταν ιδεολογικό, αλλά ταυτίζεται με την επιβίωσή τους. Ακόμα και σήμερα, στη Βηρυτό, αν ρωτήσεις έναν Δρούζο τι ψηφίζει, θα σου απαντήσει με το όνομα του χωριού του.

🔎Στη Σουέιντα, στη νότια Συρία, οι Δρούζοι επανακάμπτουν πολιτικά. Από ον Σεπτέμβριο του 2023, ξέσπασαν πρωτοφανείς διαδηλώσεις. Ο πληθωρισμός έπνιγε ακόμα και τις πιο αυτάρκεις αγροτικές κοινότητες. Η βενζίνη είχε εξαφανιστεί. Η κυβέρνηση της Δαμασκού, απομονωμένη και αποδυναμωμένη, αδιαφορούσε επιδεικτικά.

🔎Η κοινότητα οργάνωσε πολιτοφυλακές. Ονομάζονται Ραγντάν αλ-Φαχρ, «οι Φρουροί της Αξιοπρέπειας». Σαν εσωτερική αστυνομία της κοινότητας. Tον Μάρτιο του 2024, άνδρες που φέρεται να ανήκαν στις υπηρεσίες ασφαλείας του καθεστώτος, επιτέθηκαν στο γενικό νοσοκομείο της Σουέιντα. Ο απολογισμός: τουλάχιστον 11 νεκροί, ανάμεσά τους και δύο γιατροί.

🔎Η κοινότητα αντέδρασε. Το θεώρησε κόκκινη γραμμή. Μαζικά πια τάχθηκαν εναντίον του καθεστώτος Άσαντ. Αλλά αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ταυτίστηκαν με το τζιχαντιστικό νέο καθεστώς, παρά το ότι η δική τους στάση το βοήθησε να εδραιωθεί.

🔎Τον Ιούλιο 2025, η κατάσταση στη νότια Συρία και ιδιαίτερα στην Σουέιντα, κέντρο των Δρούζων, ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Η αιτία ήταν η απαγωγή ενός Δρουζικής καταγωγής εμπόρου από βεδουΐνους, η οποία πυροδότησε ένα κύμα ένοπλων συγκρούσεων ανάμεσα σε συνοριακές φυλές και τοπικές δυνάμεις των Δρούζων. Οι συγκρούσεις άφησαν πίσω τους τουλάχιστον 200–300 νεκρούς, καθώς η βία εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την περιοχή.

🔎Καθώς οι δυνάμεις της Συρίας εστάλησαν για την αποκατάσταση της τάξης, αναφέρθηκαν περιθωριοποιήσεις Δρούζων πολιτών, ανατριχιαστικές εκτελέσεις, λεηλασίες και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από κρατικές δυνάμεις. Οι Δρούζοι, οργανωμένοι αναρχικά στις τοπικές τους πολιτοφυλακές, αρνήθηκαν ουσιαστικά την κρατική παρουσία. Η θρησκευτική ηγεσία και οι τοπικές αρχές κάλεσαν σε αντίσταση «με κάθε διαθέσιμο μέσο» κατά της κυβερνητικής καταστολής, αρνούμενοι να παραδοθούν.

🔎Τότε παρενέβη το Ισραήλ, το οποίο διεξήγαγε αεροπορικές επιδρομές σε στόχους της συριακής κυβέρνησης, τόσο στη Σουέιντα όσο και στη Δαμασκό, υπό την αιτιολόγηση ότι πράττει «για την προστασία της Δρουζικής μειονότητας».

🔎Ο υπηρεσιακός πρόεδρος της Συρίας, Αχμέντ Αλ Σάρα, καταδίκασε τις επιδρομές ως «απειλή της κυριαρχίας» και «διαίρεσης της χώρας», αλλά παράλληλα δήλωσε πως η προστασία των Δρούζων είναι «κομβική για την ενότητα» της Συρίας.

🔎Για τους Δρούζους, που σε γενικές γραμμές κρατούσαν αποστάσεις από τη συριακή πολιτική μετά την ανατροπή του Άσαντ, αυτή η απότομη σύγκρουση σηματοδοτεί μια μετατόπιση: από επιφυλακτική ουδετερότητα—σε ουσιαστική σύγκρουση και αυτοδιοίκηση. Δρούζοι μαχητές ανέλαβαν τον έλεγχο της ασφάλειας, η Σουέιντα σταδιακά μετατράπηκε σε de facto ιδιωτική ζώνη ασφαλείας. Μήπως αυτό σημαίνει επίσης μια de facto αναβίωση της γαλλικής αυτονομίας, που ίσχυε πριν από έναν αιώνα;

Οι Βέρβεροι γίνονται μοχλός πίεσης μεταξύ Αλγερίας και Μαρόκου

 

Η λέξη «Βέρβερος» μπορεί να φέρνει στο νου νομάδες με τουρμπάνια και καμήλες, μακριά από τα σύγχρονα γεωπολιτικά παιχνίδια. Κι όμως, οι Βέρβεροι (ή, όπως αποκαλούνται οι ίδιοι, οι «Αμαζίγκ») είναι πρωταγωνιστές ενός περίπλοκου γεωπολιτικού ντόμινο που στήνεται ανάμεσα στο Αλγέρι και το Ραμπάτ, δίπλα στην «καυτή» Λιβύη, αλλά με παίκτες που κοιτάζουν το Παρίσι και την Ουάσινγκτον.

🔎Από τη μια, η Καβυλία στην Αλγερία.  Ένα βουνίσιο οχυρό, 100 χλμ. από την πρωτεύουσα, με πληθυσμό που ποτέ δεν αισθάνθηκε αλγερινός ως το κόκαλο. Μια περιοχή 25.000 τ.χλμ., λίγο μεγαλύτερη από την Πελοπόννησο δηλαδή, και με πληθυσμό 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους, οι περισσότεροι βερβερικής καταγωγής.

🔎Από την άλλη, το Ριφ στο Μαρόκο. Μια τραχιά, ανυπότακτη περιοχή που περιλαμβάνει τις βορειοανατολικές επαρχίες της χώρας, γεμάτη ιστορία αντίστασης, καλλιέργειες κάνναβης και αναμνήσεις από τις βερβερικές φυλές, που πολεμούσαν Ισπανούς πριν καν φτάσουν οι αποικιοκράτες στην Αφρική.

🔎Οι δύο περιοχές έχουν πολλά κοινά. Το πιο χαρακτηριστικό: Δεν ανέχονται εύκολα τις κεντρικές κυβερνήσεις να τους λένε τι θα κάνουν.

🔎Η Καβυλία μιλάει ακόμα τη βερβερική ταμαζιγκτ και κατηγορεί το Αλγέρι ότι προωθεί έναν στείρο, παναραβικό εθνικισμό που τους καταπνίγει. Στο Μαρόκο, οι Ρίφιοι έμαθαν να ζουν με το κράτος από μακριά. Το Ραμπάτ, όπως λένε, έρχεται μόνο για να βάλει φυλακή ή για να βάλει φόρους.

🔎Οι Βέρβεροι είναι αυτόχθονος λαός της Βόρειας Αφρικής, με παρουσία που προηγήθηκε της αραβικής κατάκτησης κατά περισσότερους από δύο χιλιετίες. Από τη λέξη αυτή προέρχεται και η ονομασία «Μπαρμπαριά», που πέρασε στην ελληνική γλώσσα για τα δυτικά παράλια της βόρειας Αφρικής, πέρα από το Τούνεζι, την Τυνησία.

🔎Η ιστορία τους ξεκινά από τη Νεολιθική εποχή, με αρχαιολογικά ίχνη σε περιοχές όπως το Άτλας, η Σαχάρα και η Κυρηναϊκή, ενώ στην αρχαιότητα συνδέθηκαν με τα βασίλεια της Νουμιδίας και της Μαυριτανίας, που συνεργάστηκαν ή συγκρούστηκαν με τους Καρχηδόνιους και τους Ρωμαίους.

🔎Μετά την αραβική εξάπλωση τον 7ο αιώνα μ.Χ., οι Βέρβεροι ασπάστηκαν σταδιακά το Ισλάμ, όμως διατήρησαν τη γλώσσα και την ιδιαίτερη πολιτιστική τους ταυτότητα. Στον Μεσαίωνα, ίδρυσαν ισχυρές δυναστείες όπως οι Αλμοραβίδες και οι Αλμοχάδες που κυριάρχησαν στο Μαγκρέμπ και την Ανδαλουσία.

🔎Και μέσα σ’ αυτή την ιστορική δυσπιστία με τους κατακτητές Άραβες, που στην πορεία έγιναν μεγάλη πλειοψηφία και δημιούργησαν τα δικά τους κράτη, οι Βέρβεροι αποσύρθηκαν σε ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές για να διατηρήσουν την πολιτιστική, γλωσσική, αλλά και σ’ ένα βαθμό διοικητική τους αυτονομία.

🔎Οι βερβερικές κοινότητες ήταν ιδιαίτερα φορτισμένες στην προσπάθεια των ευρωπαϊκών δυνάμεων να κατακτήσουν τη βόρεια Αφρική. Υπάρχουν καταγεγραμμένες πολλές μάχες μεταξύ του γαλλικού αποικιακού στρατού και των βερβερικών φυλών στην Αλγερία, όπως και των Ισπανών στην περιοχή του Ριφ, στο σημερινό Μαρόκο. Οι φυλές αυτές, ακόμα κι όταν υποτάχθηκαν με τα όπλα, δεν ηρέμησαν τελείως.

🔎Η φωτιά δεν είναι νέα. Ούτε στη μια ούτε στην άλλη πλευρά. Ο ριφινός ηγέτης Αμπντελκαρίμ Ελ Χατάμπι είχε ιδρύσει ανεξάρτητη «Δημοκρατία του Ριφ» από το 1921 έως το 1926, πριν την καταπνίξουν οι Ισπανοί με τη βοήθεια των Γάλλων και... των χημικών όπλων. Η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν χημικά σε αφρικανικό έδαφος για πολεμικούς σκοπούς καταγράφηκε εκεί.

🔎Στην Καβυλία, οι εξεγέρσεις είναι σχεδόν παραδοσιακό φαινόμενο. Η πιο αιματηρή συνέβη το 2001, όταν η αλγερινή αστυνομία πυροβόλησε έναν νέο Καβύλιο. Μέσα σε εβδομάδες, 126 νεκροί και χιλιάδες τραυματίες.

🔎Οι πληγές έκλεισαν στα χαρτιά. Αλλά όχι στους δρόμους. Εκεί τα συνθήματα παραμένουν: «Η Καβυλία δεν είναι Αλγερία», «Το Ριφ δεν είναι Μαρόκο». Και φυσικά υπάρχουν οργανώσεις, που υποδαυλίζουν και δυναμώνουν αυτές τις φωνές. Αυτές οι οργανώσεις βρίσκουν, φυσικά, «υποστηρικτές» στην κυβέρνηση της γειτονικής χώρας, που προσπαθεί να δημιουργήσει θέματα και ζητήματα… δι’ αντιπροσώπου.

🔎Η μία είναι η MAK, Κίνημα για την Αυτονομία της Καβυλίας (Mouvement pour l'Autodétermination de la Kabylie), που έχει αυτοεξόριστο ηγέτη στο Παρίσι και οργανώνει διαδηλώσεις με καβυλικά σύμβολα και σημαίες που καμία σχέση δεν έχουν με την αλγερινή.

🔎Η άλλη είναι το PNR, Πατριωτικό Κίνημα του Ριφ (Parti National du Rif), πιο άτυπο και πρόσφατο, με έδρα το εξωτερικό και λόγο που χτυπά τόσο το Ραμπάτ όσο και τον βασιλικό θεσμό, κάτι που στο Μαρόκο ισοδυναμεί με πολιτική αυτοκτονία.

🔎Ο ένας κατηγορεί τον άλλο ότι είναι πιόνι του εχθρού. Κι όλα δείχνουν ότι έτσι είναι. Απλώς... οι εχθροί αλλάζουν πλευρά.

🔎Η Αλγερία υποθάλπει και ενίοτε χρηματοδοτεί την αντίσταση του Ριφ, όσο κι αν το διαψεύδει, ακριβώς γιατί γνωρίζει πόσο πονοκέφαλο δημιουργεί στο Μαρόκο. Είναι ένα ακόμα μέτωπο, εκτός απ’ αυτό της Δυτικής Σαχάρας (έχει γράψει σχετικά η ΓΕΩγραφίδα), που επίσης υποθάλπει η αλγερινή κυβέρνηση.

🔎Το Μαρόκο κάνει ακριβώς το ίδιο: φιλοξενεί, «καταλαβαίνει» και προστατεύει την ηγεσία του MAK, που καταγγέλλει την Αλγερία για καταστολή, απαγόρευση γλώσσας, πολιτιστική γενοκτονία και αδιαφορία για την Καβυλία.

🔎Το επίσημο αφήγημα λέει ότι πρόκειται για μειονότητες με πολιτιστική ιδιαιτερότητα. Στην πράξη, όμως, οι Βέρβεροι γίνονται εργαλείο σε έναν ακήρυχτο ψυχρό πόλεμο στην καρδιά της Μαγκρέμπιας Αφρικής.

🔎Το αποκορύφωμα ήρθε το καλοκαίρι του 2021. Η Αλγερία έκοψε τους διπλωματικούς δεσμούς με το Μαρόκο και κατηγόρησε ευθέως το Ραμπάτ ότι στηρίζει «τρομοκρατικές οργανώσεις» εντός της αλγερινής επικράτειας. Εννοούσε την MAK.

🔎Το Μαρόκο απάντησε με χαμόγελο. Και μετά συνέχισε να αφήνει τον Φερχάτ Μεχένι, τον ηγέτη του MAK, να μιλάει ανενόχλητος στα γαλλικά κανάλια για «εθνοκάθαρση» στην Καβυλία.

🔎Οι δύο περιοχές έχουν κοινές πληγές, αλλά διαφορετικές στρατηγικές. Στην Καβυλία η στόχευση είναι ξεκάθαρη: ανεξαρτησία, σημαία, κράτος. Στο Ριφ, η αντίσταση είναι πιο τοπική, πιο αυθόρμητη, λιγότερο οργανωμένη.

🔎Η ΜAK έχει έδρα, ιστοσελίδα, σημαία, διεθνείς σχέσεις. Το PNR είναι κυρίως φωνές στο εξωτερικό, ντόπιοι ακτιβιστές που συλλαμβάνονται και εξόριστοι που ανεβάζουν stories στο TikTok.

🔎Ο στόχος όμως παραμένει κοινός: να ακουστούν. Να βγουν από το περιθώριο μιας Αφρικής που προτιμά την αποικιακή ομοιομορφία από τη βερβερική πολυφωνία.

🔎Κι όσο οι κυβερνήσεις σε Αλγέρι και Ραμπάτ συνεχίζουν να παίζουν το παιχνίδι της αντιπαλότητας, οι Βέρβεροι μετατρέπονται από σιωπηλοί παρατηρητές, σε πολύτιμο «υλικό» γεωστρατηγικών υπολογισμών. Στον χάρτη στην αρχή του κειμένου βλέπετε το ποσοστό των ανθρώπων βερβερικής καταγωγής σε κάθε κράτος της βόρειας Αφρικής.

🔎Είναι, τελικά, παράδοξο. Αυτοί που μιλούν τη γλώσσα των προγόνων τους και ζουν στα βουνά, καθορίζουν ισορροπίες που αποφασίζονται σε προεδρικά γραφεία και πρεσβείες.