Σαμόα: Το όνομα, το πρόβλημα και η υποκρισία

Τα νησιά Σαμόα, ένα αρχιπέλαγος 16 κατοικημένων και αρκετών ακατοίκητων νησιών στην απεραντοσύνη του Ειρηνικού Ωκεανού, ελάχιστοι τα γνωρίζουν. Δεν υπάρχει και λόγος, άλλωστε. Στην άλλη άκρη του κόσμου βρίσκονται. Κι όμως, αν ρίξουμε μια ματιά στην πρόσφατη ιστορία τους, θα μας θυμίσουν πολλά απ’ αυτά που ζήσαμε.

🔎Πώς συνδέονται αυτά τα νησιά με τη Μακεδονία; Διαβάστε και κάνετε συγκρίσεις, για το πώς μια υπερδύναμη ενεργεί αλλιώς όταν νιώθει ότι θίγονται τα συμφέροντά της κι αλλιώς όταν, υποτίθεται, παίζει το ρόλο του μεσάζοντα.

🔎Τα νησιά αυτά, κατοικούμενα επί σχεδόν 2.000 από Πολυνήσιους, οι αποικιακές δυνάμεις τα άφηναν στην ησυχία τους. Μόνο κάποια φαλαινοθηρικά έπιαναν πού και πού, για να προμηθευτούν πόσιμο νερό. Επί πολλά χρόνια, μάλιστα, τα απέφευγαν οι Ευρωπαίοι, όταν μαθεύτηκε ότι το 1787 μερικοί ναύτες ενός γαλλικού πλοίου που αποβιβάστηκαν για να γεμίσουν τα βαρέλια δέχτηκαν αιφνιδιαστική επίθεση από τους ντόπιους και σφάχτηκαν μέχρις ενός.

🔎Όταν, κατά το τέλος του 19ου αιώνα, ο πλανήτης όλος διαιρέθηκε από τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, ήλθε η ώρα και των νησιών αυτών να αποκτήσουν «αφέντη».

🔎Μπέρδεμα. Τρεις "αφέντες" ορέγονταν τα νησιά αυτά, κυρίως για τη στρατηγική τους θέση, τα λιμάνια τους δηλαδή, και για τις καρύδες τους: Οι Αμερικάνοι, οι Γερμανοί και οι Βρετανοί. Η καθεμιά δύναμη, έτσι γινόταν τότε, ευνοούσε διαφορετικό φύλαρχο από διαφορετικό νησί, κι έτσι έβαλαν τους Σαμοανούς να σφαχτούν μεταξύ τους σ’ έναν αιματηρό εμφύλιο.

🔎Τελικά οι Βρετανοί αποχώρησαν (τους έδωσαν οι άλλοι δύο ανταλλάγματα σε άλλα νησιά και στην… Αφρική) και τα νησιά χωρίστηκαν στα δύο: Τα δέκα νησιά που βρίσκονταν στα δυτικά τα πήραν οι Γερμανοί και τα έξι πολύ μικρότερα που βρίσκονταν στα ανατολικά (αλλά είχαν το καλύτερο λιμάνι, το Πάγκο-Πάγκο) τα πήραν οι Αμερικανοί, οι οποίοι έφτιαξαν αμέσως μια μεγάλη ναυτική βάση.

🔎Το 1914, με το που ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, το γερμανικό τμήμα της Σαμόα δέχτηκε επίθεση από τους Νεοζηλανδούς εκεί κοντά. Οι Γερμανοί παραδόθηκαν χωρίς να ρίξουν ούτε τουφεκιά. Μετά το τέλος του πολέμου αποφασίστηκε το δυτικό τμήμα της Σαμόα να τεθεί υπό την «κηδεμονία» των Νεοζηλανδών. Αυτό το τμήμα, το δυτικό, έγινε το 1962 ανεξάρτητο κράτος με την ονομασία «Δυτική Σαμόα» (Western Samoa).

🔎Το ανατολικό, το αμερικανικό, ονομάστηκε «Αμερικάνικη Σαμόα» (American Samoa) και δεν ακολούθησε τους «δυτικούς» στην ανεξαρτησία. Οι κάτοικοι της Αμερικανικής Σαμόα δεν έχουν πλήρη δικαιώματα Αμερικανού πολίτη, ωστόσο απολαμβάνουν πολλά προνόμια, τα οποία δεν έχουν σκοπό να εγκαταλείψουν.

🔎Οι Αμερικανοί για πολλά χρόνια δεν ασχολήθηκαν με τίποτε άλλο εκτός από τη ναυτική βάση. Μόνο όταν έγινε ανεξάρτητη η Δυτική Σαμόα έκαναν κάποιες επενδύσεις σε υποδομές στα νησιά τους, για να «υπενθυμίσουν» στους δικούς τους Σαμοανούς ότι είναι καλύτερα να ζουν υπό τις φτερούγες του αμερικανικού αετού, παρά ανεξάρτητοι, όπως οι γείτονές τους. Ακόμα και σήμερα σχεδόν το 50% του κρατικού προϋπολογισμού το πληρώνουν οι ΗΠΑ. Με αντάλλαγμα, βέβαια, τη βάση, που ελέγχει όλη τη γύρω περιοχή του Ειρηνικού.

🔎Οι Σαμοανοί, βέβαια, έχουν ίδια γλώσσα και ίδια έθιμα σε όλα τα νησιά, ωστόσο αν το δει κανείς πολιτικά, δεν ήταν ποτέ κάτω από την ίδια διοίκηση. Η κεφαλή του ανεξάρτητου κράτους, ο βασιλιάς της Σαμόα (που έχει συμβολικό ρόλο και δεν είναι κληρονομικός, αλλά εκλέγεται από συμβούλιο παραδοσιακών φύλαρχων) δεν ήταν ποτέ αφέντης των ανατολικών νησιών, ούτε αυτός, ούτε οι πρόγονοί του. Κι αυτό παίζει το ρόλο του.

🔎Το 1997, στην επέτειο των 35 χρόνων από την ανεξαρτησία της και των 100 χρόνων από την έναρξη της αποικιοκρατίας, η Δυτική Σαμόα έκανε μια συμβολική πράξη αποτίναξης του αποικιακού ζυγού: Έβγαλε από το όνομά της το «Δυτική» και στο εξής πληροφόρησε την υφήλιο ότι θα ονομάζεται «σκέτο» Σαμόα! Μάλιστα επέλεξε να ανακοινώσει αυτή την απόφαση στις 4 Ιουλίου, της εθνικής γιορτής των Αμερικάνων, που γιορτάζεται βέβαια και στο αμερικάνικο έδαφος στα ανατολικά!

🔎Σιγά τα αυγά, θα πει κάποιος. Και τι τον νοιάζει τον κόσμο επειδή έφυγε το «Δυτική» και έμεινε «σκέτο» Σαμόα. Κι όμως, τους δίπλα, το αμερικανικό ανατολικό κομμάτι της Σαμόα, αυτούς που νομίζουν ότι αδικούνται, τους νοιάζει και τους κόφτει!

🔎Την επόμενη ακριβώς ημέρα το State Department των ΗΠΑ σε επίσημη ανακοίνωσή του εξέφρασε «έκπληξη και ταραχή» (surprise and uproar) για την «μονομερή»(unilateral) ενέργεια! Εξηγούσε επί λέξει ότι «for American Samoans the change of name implied a claim to be the "real" Samoa» (για τους κατοίκους της Αμερικάνικης Σαμόα η αλλαγή του ονόματος συνεπάγεται την αξίωση ότι είναι η «πραγματική» Σαμόα)! Και ότι «implied that American Samoa was just an American appendix» (συνεπάγεται ότι η Αμερικάνικη Σαμόα είναι απλά ένα αμερικάνικο παράρτημα»!

🔎Λίγες ημέρες αργότερα, με παρότρυνση του State Department, δύο μέλη του κοινοβουλίου της Αμερικανικής Σαμόα ταξίδεψαν στην «σκέτη» Σαμόα και συναντήθηκαν στην πρωτεύουσα Άπια με τον (κυρίως διακοσμητικό) εξοχότατο μονάρχη Μαλιετόα Τανουμαφίλι τον Β’, στον οποίο «πρότειναν» να «επανέλθει» το όνομα Δυτική Σαμόα «in order to maintain peace and good relations» (προκειμένου να διατηρηθεί η ειρήνη και οι καλές σχέσεις)!

🔎Κι επειδή ο εξοχότατος (και υπέρβαρος, όπως όλοι οι Σαμοανοί) βασιλιάς τους έστειλε από εκεί που’ ρθαν, η Αμερικανική Σαμόα «παραπονέθηκε» στις ΗΠΑ, που έφτασε το θέμα μέχρι και τον ΟΗΕ, ζητώντας να «απαγορευτεί» στη Σαμόα να ονομάζεται «σκέτο» Σαμόα, «feeling that the change diminished its own Samoan identity», «νιώθοντας ότι η αλλαγή μειώνει τη δική τους Σαμοανή ταυτότητα»!

🔎Η αίτηση στον ΟΗΕ απορρίφθηκε, παρά τις προσπάθειες των Αμερικάνων. Πλην όμως το State Department μέσω της ιστοσελίδας της πρεσβείας της Σαμόα ακόμα και σήμερα μας πληροφορεί ότι «American Samoans still use the terms Western Samoa and Western Samoans». Δηλαδή ότι παρά την επίσημη αλλαγή ονόματος, στην Αμερικανική Σαμόα οι γείτονες αποκαλούνται ακόμα «Δυτική Σαμόα»! Τους αποκαλούν δηλαδή με το έτσι θέλω με το παλιό τους όνομα.

🔎Για να τα μάθει κανείς όλα αυτά δεν χρειάζεται και ιδιαίτερο ψάξιμο. Αναρωτιέται κανείς, βέβαια, αν αυτό το παράδειγμα το χρησιμοποίησε κανένας Έλληνας πολιτικός ή διαπραγματευτής, όταν οι μεγαλόσχημοι κύριοι Νίμιτς και τα τσιράκια τους απορούσαν, τάχα, γιατί δεν αναγνωρίζουμε τους «Μακεδόνες» αφού το έχει κάνει όλος ο κόσμος και γιατί τους φοβόμαστε, αφού δεν είναι σε θέση να μας βλάψουν…

🔎Ενώ την ίδια στιγμή οι ίδιοι έχουν στυλώσει τα πόδια εδώ και σχεδόν 30 χρόνια κι αρνούνται να δεχτούν την επίσημη αλλαγή ονόματος ανεξάρτητου κράτους. Προφανώς και δεν επικαλούνται κίνδυνο, διότι θα γελούσαν και οι πέτρες, αλλά φοβούνται πολιτιστικό κίνδυνο. Πολύ απλά, αφού οι άλλοι είναι σκέτοι Σαμοανοί, οι δικοί τους τι είναι; Ακριβώς ό,τι λέγαμε κι εμείς για χρόνια για την κλοπή του ονόματος και της ιστορίας της Μακεδονίας.

🔎Η δική μας η περίπτωση, βέβαια, είναι ακόμα χειρότερη. Διότι, στο κάτω-κάτω, οι Σαμοανοί, ανατολικοί και δυτικοί, είναι στην ουσία ο ίδιος λαός. Ενώ στην περιοχή μας διεξάγεται (ακόμα) εθνολογικό και ιστορικό «ριφιφί» άνευ προηγουμένου.