Κριμαία: Το χαράκωμα, το διαμάντι και το αιώνιο ερώτημα

«Μία φορά κάθε αιώνα ο κόσμος θα πολεμάει για την Κριμαία». Αυτό θα πει… κινηματογραφική προφητεία! Τα λόγια αυτά που λέει ο Έρολ Φλυν στην «Επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας», το επικό χολυγουντιανό φιλμ που έσπασε ταμεία το 1936, μπορεί να μην ακούστηκαν στην πραγματικότητα και να είναι προϊόν σεναρίου. Αποδίδουν, όμως, απόλυτα πόσο σημαντικό είναι αυτό το ρομβοειδές κομμάτι γης, σαν διαμάντι πραγματικό, που είναι το κλειδί όχι μόνο της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και μιας τεράστια περιοχής γύρω απ’ αυτήν, χερσαίας και θαλάσσιας.

🔎Η Κριμαία επανήλθε βίαια στην επικαιρότητα τις τελευταίες ημέρες. Η αμερικανική πρόταση σε Ρωσία και Ουκρανία είναι σαφής: Πρέπει να αναγνωριστεί κι επισήμως αυτό που ισχύει τώρα, δηλαδή ότι η χερσόνησος (που έχει καταληφθεί εξ ολοκλήρου το 2014) είναι τμήμα της Ρωσίας, ενώ μέχρι τώρα αναγνωρίζεται ως τμήμα της Ουκρανίας υπό κατοχή.

🔎Έτσι ξέσπασε πάλι η κουβέντα: Ποιανού είναι η Κριμαία; Των Ρώσων ή των Ουκρανών; Ή μήπως κανενός από τους δύο; Και γιατί όλοι, επί αιώνες, τη διεκδικούν με τόση ένταση;

🔎Κατ’ αρχάς, λίγη γεωγραφία. Η Κριμαία έχει έκταση 27.000 τ.χλμ., δηλαδή όσο μαζί η περιφέρεια Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας. Και σήμερα ο πληθυσμός της εκτιμάται σε κάτι λιγότερο από 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους.

🔎Το πρώτο της όνομα ήταν Ταυρική (μετέπειτα εξελίχθηκε σε Ταυρίδα) από τους Ταύριους, έναν λαό σκυθο-κιμεριανής καταγωγής. Αυτούς τους Ταύριους βρήκαν οι πρώτοι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν εκεί και τους απώθησαν από τα παράλια στο εσωτερικό της χερσονήσου. Γνώριζαν από παλιά πόσο σημαντικό είναι αυτό το κομμάτι στον έλεγχο (εμπορικό και στρατιωτικό) όλης της Μαύρης Θάλασσας.

🔎H λέξη Κριμαία είναι τουρκικής προέλευσης. Κιρούμ σημαίνει χαράκωμα, λάκος, ταμπούρι κατά το κοινώς λεγόμενο. Άρα Κριμαία είναι ένας τόπος περίφρακτος, προστατευμένος, από τη θάλασσα σχεδόν σε όλες τις μεριές και από μια μικρή γλώσσα γης στο βορρά, που οδηγεί στις στέπες του σημερινού ουκρανικού νότου.

🔎Από τον 5^ο αιώνα π.Χ. ξεκίνησαν να αναπτύσσονται στα παράλια της χερσονήσου, ειδικά στα νότια, ελληνικές πόλεις-αποικίες. Αυτές πέρασαν σταδιακά από πολλές διοικήσεις, από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (63 π.Χ.-314 μ.Χ.), τη Βυζαντινή (341-1204 μ.Χ.) και την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας (1204-1461 μ.Χ.). Σ’ αυτούς τους αιώνες αναπτύχθηκαν και κάποιες πόλεις που βρίσκονταν υπό τη διοίκηση Γενοβέζων και Βενετσιάνων, ως εμπορικοί σταθμοί.

🔎Όλα αυτά στα παράλια της Κριμαίας. Διότι στο εσωτερικό και στο βόρειο μέρος της χερσονήσου οι νομαδικοί αυτόχθονες λαοί ζούσαν χωρίς ξένο αφέντη, μέχρι που έπεσαν κι αυτοί στα χέρια και στο σπαθί των Μογγόλων της Χρυσής Ορδής. Από το 1238, που πάτησαν οι Μογγόλοι στη χερσόνησο, μέχρι το 1443, για πάνω από δύο αιώνες δηλαδή, ξεσπούσαν συχνά πόλεμοι μεταξύ των απογόνων των Μογγόλων στο βορρά και Βυζαντινών, Βενετσιάνων, Γενουατών στο νότο.

🔎Το 1443, ως «συνέχεια» της Χρυσής Ορδής, δημιουργήθηκε το Χανάτο της Κριμαίας. Ένα μουσουλμανικό κράτος, που αρχικά ήθελε να πορευτεί μόνο του, αλλά γρήγορα κατέληξε να είναι προστατευόμενο από τους Οθωμανούς. Λογικό ήταν, αφού στο βορρά είχαν αρχίσει ήδη να δυναμώνουν πολύ οι Ρώσοι και ο νότος ήταν γεμάτος από λιμάνια-εμπορικούς σταθμούς ευρωπαϊκών δυνάμεων.

🔎Οι δε μουσουλμάνοι κάτοικοι της Κριμαίας ονομάστηκαν «Τάταροι». Ένας γενικός όρος, που περιελάμβανε σχεδόν όλους τους κατοίκους της Κεντρικής Ασίας. Γι’ αυτό και, στην εξέλιξη της ιστορίας, για να τους ξεχωρίζουν από τους άλλους Τάταρους, τους ονόμαζαν επισήμως «Τάταρους της Κριμαίας».

🔎Με τη βοήθεια των Οθωμανών, οι χάνοι (βασιλιάδες δηλαδή) της Κριμαίας την καθάρισαν τη χερσόνησο από ευρωπαϊκές επιρροές, ειδικά μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης και του Βυζαντίου (1453). Για περίπου 3,5 αιώνες το Χανάτο της Κριμαίας ήταν τυπικά ανεξάρτητο, στην ουσία όμως ήταν υποτελές στους Οθωμανούς.

🔎Μια από τις κύριες ασχολίες των κατοίκων της Κριμαίας ήταν το δουλεμπόριο. Πολύ συχνά, ακόμα και δύο φορές κάθε χρόνο, στρατιωτικά αποσπάσματα άφηναν τη χερσόνησο και μετακινούνταν στο βορρά για να κουρσέψουν κατά κανόνα ανυπεράσπιστα χωριά στην περιοχή της σημερινής κεντρικής Ουκρανίας, αλλά και πιο βόρεια.

🔎Σε αντίθεση με την Αφρική, όπου οι δουλέμποροι έψαχναν κυρίως για νεαρούς δυνατούς άνδρες, οι Τάταροι έβαζαν κυρίως στο στόχαστρο γυναίκες. Ψηλές, λευκές και ξανθιές ή κοκκινομάλλες Σλάβες (ή και Κιρκάσιες), που έπιαναν υψηλή τιμή στα σκλαβοπάζαρα και γέμιζαν τα χαρέμια των πλούσιων, από αγάδες μέχρι σουλτάνοι τις αγόραζαν.

🔎(Παρένθεση: Σε μια τέτοια «επιδρομή», στις αρχές του 16^ου αιώνα κοντά στα σύνορα με την σημερινή Πολωνία (!), οι Τάταροι σκλάβωσαν και την πανέμορφη Ροξελάνα. Και συμφώνησαν ότι τέτοιο μελανούρι έπρεπε να το φυλάξουν κατευθείαν για το Σουλτάνο στην Πόλη. Η σκλάβα Ροξελάνα όντως μπήκε στο χαρέμι του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή, τον τρέλανε με τα κόλπα της κι έγινε η Χιουρέμ Χασεκί Σουλτάν, μητέρα πέντε γιων από τον Σουλεϊμάν και  μια από τις πιο δυνατές γυναίκες στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας).

🔎Θα αναρωτηθεί κανείς, και εύλογα σύμφωνα με την τωρινή γεωγραφία, «μα καλά, πώς τα κατάφερναν οι Τάταροι κι έκαναν επιδρομές τόσο βαθιά σε ρωσικό έδαφος»; Η απάντηση είναι απλή: Ολόκληρος ο σημερινός ουκρανικός νότος, μια απέραντη στέπα στην ουσία, ήταν τόσο αραιοκατοικημένος, που τέτοιες επιδρομές γίνονταν πολύ εύκολα.

🔎Προοδευτικά η Ρωσία επέτρεψε να εγκατασταθούν στην περιοχή τάγματα Κοζάκων, τα οποία έμπλεκαν συχνά σε αιματηρά επεισόδια με τους εισβολείς Τατάρους. Αλλά δεν ήταν εύκολο να ελέγξουν μια πολύ μεγάλη γεωγραφικά περιοχή, η οποία ήταν πρακτικά ακατοίκητη.

🔎Επί πολλά χρόνια αυτή τη στέπα δεν τη διεκδικούσε κανείς. Κι ήταν ένα γεωγραφικό μαξιλάρι μεταξύ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της Οθωμανικής. Αυτό το άλλαξε η Μεγάλη Αικατερίνη, η οποία αποφάσισε να προσαρτήσει όλη αυτή την περιοχή και να εγκαταστήσει εκεί αγρότες ρωσικής καταγωγής για να την γεμίσουν πληθυσμιακά. Αυτή η περιοχή, ο νότος της Ουκρανίας σήμερα, ονομάστηκε το 1764 «Νέα Ρωσία» (Novorossiya) και τότε πρακτικά οι δύο αυτοκρατορίες απέκτησαν αυτό που λέμε κοινά σύνορα, στην Κριμαία.

🔎Αυτόματα, η πίεση μεγάλωσε. Σε λιγότερο από 20 χρόνια από την δημιουργία της «Νέας Ρωσίας», το χανάτο της Κριμαίας έπαψε να υπάρχει και προσαρτήθηκε κι αυτό στην Ρωσική Αυτοκρατορία. Αυτό έγινε το 1783. Είχε προηγηθεί ο Ρωσο-Τουρκικός πόλεμος (1768-1774)  και η περιβόητη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, που υπογράφηκε μετά το τέλος του και απέσπασε το χανάτο της Κριμαίας από την Οθωμανική επιρροή.

🔎Από τις αρχές του 19^ου αιώνα η Κριμαία έγινε ένα απλό κυβερνείο (διοικητική περιφέρεια) της Ρωσίας. Οι Τάταροι, όσοι έμειναν (διότι πολλοί προτίμησαν να φύγουν) αντιμετωπίζονταν ως δεύτερης κατηγορίας. Οι επιδρομές για σκλάβους και σκλάβες σταμάτησαν, φυσικά, και στη Σεβαστούπολη δημιουργήθηκε ένας τεράστιος ναύσταθμος για τον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας, που υπάρχει ακόμα και σήμερα.

🔎Η Ρωσία είχε πια τον απόλυτο θαλάσσιο έλεγχο στην περιοχή. Κι αυτό έγινε η αιτία ενός από τους πιο περίεργους πολέμους της σύγχρονης ιστορίας. Ο οποίος ονομάστηκε Πόλεμος της Κριμαίας (1853-56), αν και οι αφορμές και οι αιτίες του βρίσκονταν πολλά χιλιόμετρα μακριά.

🔎Ο πόλεμος βρήκε τη Ρωσία από τη μία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία από την άλλη. Βρετανοί, Γάλλοι και Πιεμοντέζοι τάχθηκαν στη μεριά των Οθωμανών περισσότερο από ανάγκη παρά από επιλογή. Η επιλογή τους να κρατήσουν τους Οθωμανούς όσο το δυνατόν πιο ακμαίους, ώστε να εμποδίζουν την κάθοδο των Ρώσων στις ζεστές θάλασσες και κυρίως στη Μεσόγειο, ήταν κομβική για αιώνες.

🔎Στον Κριμαϊκό Πόλεμο συμμετείχε και η Ελλάδα. Στο πλευρό της Ρωσίας, σύμφωνα με απόφαση του βασιλιά Όθωνα που ταίριαζε πιο πολύ με το συναίσθημα (το «ομόδοξον», που λέμε) παρά με τα συμφέροντά μας. Η Ελλάδα έστειλε 1.000 στρατιώτες, οι οποίοι πάντως δεν επηρέασαν την έκβαση του πολέμου. Ο οποίος είχε στόχο εκεί την καταστροφή του ρωσικού στόλου, αλλά κάτι τέτοιο δεν έγινε, παρ’ ότι η Ρωσία τυπικά ηττήθηκε.

🔎Ένα από τα επεισόδια του πολέμου αυτού ήταν η και η «Επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας», που αποτυπώθηκε στο φιλμ, το οποίο αναφέρουμε στην αρχή. Μια ηρωική μεν, αλλά μαρτυρική επέλαση μιας ολόκληρης βρετανικής ταξιαρχίας για να καταληφθούν οι οχυρώσεις στο μικρό λιμάνι της Μπαλακλάβα, δίπλα στη Σεβαστούπολη. Τα αρχεία λένε ότι από τους 700 ιππείς που επιτέθηκαν λιγότεροι από 300 επέζησαν. Η Μπαλακλάβα καταλήφθηκε μεν, αλλά με βαρύτατο φόρο αίματος. Ο Τένισον πέρασε την πράξη αυτή στην ιστορία με το ομώνυμο ποίημά του, στο οποίο βασίστηκε και η ταινία.

🔎Όταν ξέσπασε η Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917, η Κριμαία εξελίχθηκε σε μια από τις πιο μπερδεμένες περιοχές της ρωσικής (κι αργότερα σοβιετικής) επικράτειας. Στην πενταετία που ακολούθησε η περιοχή άλλαξε διοίκηση όχι μία και δύο, αλλά οκτώ φορές! Και σε κάποιες στιγμές αντίπαλες διοικήσεις (μπολσεβικικές και αντι-μπολσεβικικές) συνυπήρχαν και είχαν τον έλεγχο σε διαφορετικά της τμήματα.

🔎Η Κριμαία ήταν ένα στρατιωτικό προπύργιο του αντι-μπολσεβικισμού. Κι ήταν ο τόπος όπου επικεντρώθηκαν οι Ευρωπαίοι για να βοηθήσουν τους «λευκούς» μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ώστε να μην επικρατήσουν οι «κόκκινοι».

🔎Σ’ αυτή την εκστρατεία συμμετείχε και η Ελλάδα. Στο αντίπαλο στρατόπεδο αυτή τη φορά (!), υπέρ των Αγγλογάλλων, μ’ ένα εκστρατευτικό σώμα χιλιάδων ανδρών. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήθελε να δείξει καλή διαγωγή στους Ευρωπαίους, που τον είχαν στηρίξει στις διεκδικήσεις του στη Συνθήκη των Σεβρών (με την κατοχή της Ανατολικής Θράκης και της περιοχής της Σμύρνης).

🔎Βεβαίως η εκστρατεία αυτή εξελίχθηκε σε παταγώδη αποτυχία και σε στρατιωτικό επίπεδο, αλλά και σε διπλωματικό. Όσες ελληνικές ζωές χάθηκαν εκεί πήγαν στράφι και από ανοργανωσιά, αλλά και διότι το εκστρατευτικό σώμα ένιωθε στο πετσί του ότι δεν πολεμούσε για κάτι δικό μας, αλλά για να υπερασπιστεί ξένα συμφέροντα.

🔎Τον Οκτώβριο του 1921, όταν πια οι μπολσεβίκοι εδραιώθηκαν στην περιοχή, έφτιαξαν την Αυτόνομη Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία της Κριμαίας. Μια διοικητική ενότητα που δεν έχει σχέση με τα υπόλοιπα τμήματα της Ουκρανίας, τα οποία ήταν απλώς περιφέρειες (όμπλαστ).

🔎Γιατί αυτό; Αφ’ ενός διότι ήθελαν να έχουν τον έλεγχο μιας εξαιρετικά νευραλγικής περιοχής κι αφ’ ετέρου διότι η σύνθεση του πληθυσμού δεν είχε σχέση με Ουκρανία. Η μεγάλη πλειοψηφία από τότε αισθάνονταν Ρώσοι και μιλούσαν ρωσικά, υπήρχαν και Τάταροι, και Κιρκάσιοι, και Εβραίοι. Η Κριμαία αποτέλεσε τμήμα της Ρωσικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, παρ’ ότι δεν είχε κοινά σύνορα με τη Ρωσία.

🔎Αυτό άλλαξε το 1954, όταν με απόφαση του ηγέτη συντρόφου Χρουτσόφ η (πάντα αυτόνομη δημοκρατία) Κριμαία «πέρασε» στη διοίκηση της Ουκρανίας. Η χρονιά είναι συμβολική, διότι τότε συμπληρώθηκαν 300 χρόνια από τη Συνθήκη του Περεγιασλάβ, η οποία σήμανε την (επαν)ένωση της Ρωσίας με την Ουκρανία.

🔎Η μεταφορά αυτή ήταν πιο πολύ τυπική, δεδομένου ότι οι περιοχές αυτές ήταν πιο πολύ τυπική. Οι αποφάσεις, βέβαια, που αφορούσαν την Κριμαία επικυρώνονταν πια από το Κίεβο και όχι από τη Μόσχα, ωστόσο το γενικό κουμάντο του Πρεζίντιουμ δεν το αμφισβητούσε κανείς. Απλά η «ενσωμάτωση» της Κριμαίας πρόσθεσε τουλάχιστον άλλο 1 εκατομμύριο Ρώσους στον πληθυσμό της Ουκρανίας, εκτός απ’ αυτούς που ζούσαν στις ανατολικές περιοχές.

🔎Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ολόκληρη η χερσόνησος καταλήφθηκε από τους ναζί. Οι οποίοι εξέτασαν διάφορα σενάρια, από το να την «ενσωματώσουν» σε μια μεγάλη διοικητική περιφέρεια μαζί με τη νότια Ουκρανία ως το να την κάνουν ανεξάρτητο κράτος (οι τουρκογενείς «συμβουλάτορες» των Γερμανών πίεζαν για το δεύτερο, λόγω των Τατάρων της Κριμαίας, που αποτελούσαν τότε σχεδόν το 15% του πληθυσμού).

🔎Όταν αποχώρησαν οι ναζί, με απόφαση του Στάλιν όλοι οι Τάταροι της Κριμαίας εξορίστηκαν στην Κεντρική Ασία, κάτι που έγινε και με πολλούς λαούς του Καυκάσου. Τους επετράπη να γυρίσουν μόνο μετά τον θάνατο του «πατερούλη». Μόνο το 40% όσων έφυγαν είχε μείνει ζωντανό για να επιστρέψει.

🔎Το 1992, μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, το ζήτημα της Κριμαίας επανήλθε. Πολλοί Ρώσοι πολιτικοί τότε άρχισαν να φωνάζουν για τη «μεταφορά» του 1954, κι έφτασαν μάλιστα στο σημείο να πιέζουν να κριθεί παράνομη εκείνη η σοβιετική απόφαση, ώστε να «επιστρέψει» η Κριμαία υπό ρωσικό έλεγχο.

🔎Αυτό δεν έγινε. Η Κριμαία οργανώθηκε ως αυτόνομο τμήμα της Ουκρανίας, με δικό του κοινοβούλιο, σημαία και κυβέρνηση για τα εσωτερικά της ζητήματα. Σύμφωνα με την ουκρανική απογραφή του 2001 οι Ρώσοι ήταν το 58% του πληθυσμού, έναντι 24% Ουκρανών και 13% Τατάρων.

🔎Τον Φεβρουάριο του 2014 με μια στρατιωτική επιχείρηση-αστραπή, που αντιμετωπίστηκε με απάθεια από τον διεθνή Τύπο, η Κριμαία καταλήφθηκε από τα ρωσικά στρατεύματα. Είχαν προηγηθεί διαδηλώσεις υπέρ της ακεραιότητας της Ουκρανίας, αλλά και αντι-διαδηλώσεις από ρωσόφωνους. Μέσα σ’ ένα μήνα, με ρωσική καθοδήγηση, η Κριμαία ανακήρυξε ανεξαρτησία από την Ουκρανία και οργάνωσε δημοψήφισμα (16/3), στο οποίο το 96% των κατοίκων «αποφάσισε» να ζητήσει την ένωσή της με τη Ρωσία. Κάτι που αμέσως η Ρωσία δέχτηκε, βέβαια.

🔎Για τα περισσότερα κράτη-μέλη του ΟΗΕ, όλες αυτές οι ενέργειες θεωρούνται άκυρες και η Κριμαία εξακολουθεί να θεωρείται κομμάτι της Ουκρανίας υπό κατοχή. Στο σχετικό Ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης 100 χώρες ψήφισαν υπέρ της Ουκρανίας, 11 κατά και 58 απείχαν.

🔎Ποιοι ήταν οι 11; Ρωσία, Λευκορωσία, Αρμενία, Βολιβία, Βενεζουέλα, Κούβα, Βόρεια Κορέα, Νικαράγουα, Συρία, Σουδάν, Ζιμπάμπουε. Αυτοί αναγνωρίζουν από τότε την Κριμαία ως κομμάτι της Ρωσίας.

🔎Τελικά, τίνος είναι η Κριμαία; Όπως φαίνεται, η απάντηση δεν είναι απλή. Εξαρτάται από τη χρονική στιγμή που συμφέρει τον καθένα να πιάσει το νήμα. Για πολλούς αιώνες αναπτύχθηκε ανεξάρτητα από τη ρωσική επιρροή. Ανάμεσα σε Ρωσία και Ουκρανία, προφανώς πέρασε περισσότερα χρόνια υπό ρωσική επιρροή.

🔎Από την άλλη, με τον πλέον επίσημο τρόπο και χωρίς πόλεμο η Κριμαία μεταβιβάστηκε στην Ουκρανική Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία και ως εκ τούτου αποτέλεσε επίσημο κομμάτι της όταν αυτή έγινε ανεξάρτητη.

🔎Μπορεί κανείς επικαλούμενος ιστορικούς ή εθνολογικούς λόγους (οι Ουκρανοί ήταν παραδοσιακά μειοψηφία στον εκεί πληθυσμό) να επεμβαίνει και να αλλάζει τα σύνορα όπως θέλει; Κι αν δεχτούμε ότι αυτό «πρέπει» να συμβαίνει, καθώς είναι «δίκαιο», μήπως να αναλογιστούμε ότι αν αυτό γενικευτεί, θα προκαλέσει περισσότερα προβλήματα απ’ όσα θα λύσει.

 

Αμπαζόνια: Το πιο άγνωστο αποσχιστικό κίνημα του πλανήτη

Γνωρίζετε ότι κάποιοι θέλουν να χωρίσουν το Καμερούν σε δύο κράτη; Η χώρα αυτή της κεντρικής Αφρικής, η οποία έγινε παγκοσμίως γνωστή από το ποδόσφαιρο, μαστίζεται εδώ και χρόνια από το πιο «βουβό» κίνημα ανεξαρτησίας, με το οποίο κανείς δεν ασχολείται. Ένα κίνημα που δεν έχει βάση τη φυλή, αλλά την αποικιακή γλώσσα!

🔎Με λίγα λόγια, οι Αφρικάνοι Καμερουνέζοι που βρέθηκαν πριν ένα αιώνα υπό βρετανική κατοχή και μάθαιναν αγγλικά στα υποτυπώδη αποικιακά σχολεία δεν θέλουν να ζουν μαζί με τους Αφρικάνους Καμερουνέζους που βρέθηκαν υπό γαλλική κατοχή και μάθαιναν γαλλικά στα δικά τους υποτυπώδη σχολεία!

🔎Το βορειοδυτικό μέρος του Καμερούν, που βλέπετε στο χάρτη, ουσιαστικά οι δύο από τις δέκα επαρχίες στις οποίες διαιρείται η χώρα, είναι «κόκκινη περιοχή». Κόκκινη όχι μόνο από τις μάχες, αλλά και από το αίμα.

🔎Ας τα πάρουμε από την αρχή.

🔎Το Καμερούν ήταν μια από τις τελευταίες περιοχές της Αφρικής που απέκτησαν αποικιακό αφέντη. Οι Πορτογάλοι είχαν πατήσει πρώτοι το πόδι τους στα παράλια από τα τέλη του 1500, έδωσαν και το όνομα στη χώρα. Το «Καμερούν» είναι παραφθορά της πορτογαλικής λέξης «Καμαρόες», που σημαίνει «γαρίδες»! Κι αυτό επειδή οι Πορτογάλοι ανακάλυψαν πρώτοι τον ποταμό Γούρι, που ακόμα και σήμερα είναι γεμάτος γαρίδες.

🔎Επειδή, όμως, οι γαρίδες δεν τους έλειπαν, ή τέλος πάντων δεν είχαν τόση αξία όσο τα χρυσάφια, τα ελεφαντόδοντα και οι σκλάβοι, και το κλίμα ήταν πολύ ζεστό, δεν εγκαταστάθηκαν.

🔎Οι Γερμανοί, με το που ενώθηκαν σε μια ενιαία κρατική οντότητα, όρμησαν να καταλάβουν τα… αποδιαλούδια των Αγγλο-Γαλλο-Ισπανο-Πορτογάλων στη μαύρη ήπειρο. Έβαλαν πόδι στο Καμερούν το 1868. Κι άρχισαν να επεκτείνονται στο εσωτερικό, όπου υπήρχαν αφιλόξενες ζούγκλες, αλλά και ισχυρά μουσουλμανικά εμιράτα, ειδικά προς τα βορειοδυτικά.

🔎Οι Βρετανοί, που είχαν πατήσει πόδι στα δυτικά αυτής της περιοχής, στη σημερινή Νιγηρία, είχαν επεκταθεί στον κόλπο Άμπας ήδη από το 1858. Κι είχαν εγκαταστήσει ένα προτεκτοράτο εκεί, δηλαδή ένα έδαφος που υποτίθεται ότι «προστάτευαν» από επιθέσεις άλλων αποικιακών δυνάμεων, ενώ στην ουσία άφηναν τους τοπικούς φύλαρχους να κάνουν κουμάντο και να μαζεύουν τους φόρους.

🔎Το 1885, στο διαβόητο συνέδριο του Βερολίνου που οι αποικιακές δυνάμεις στην ουσία χώρισαν την ήπειρο σε σφαίρες επιρροής, οι Βρετανοί έδωσαν αυτή την περιοχή στους Γερμανούς. Από την άλλη οι Γερμανοί έθεσαν βέτο να έχουν πρόσβαση στη λίμνη Τσαντ, γι’ αυτό και δημιουργήθηκε η «μύτη» του Καμερούν προς το βορρά, για να «φτάσει» η αποικία τους στις όχθες της λίμνης.

🔎Αυτή η περιοχή είναι από τις πιο ετερόκλητες φυλετικά της Αφρικής. Ακόμα και σήμερα, οι σχεδόν 25 εκατομμύρια Καμερουνέζοι ανήκουν σε πάνω από 200 διαφορετικές φυλές και μιλούν άλλες τόσες γλώσσες! Υπάρχουν μουσουλμάνοι κυρίως στο βορρά, αλλά και χριστιανοί, και ανιμιστές.

🔎Η γερμανική διοίκηση κράτησε μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με το ξέσπασμα του πολέμου οι Άγγλοι (από τη Νιγηρία) και οι Γάλλοι (από την περιοχή του σημερινού Γκαμπόν) όρμησαν να αρπάξουν το Καμερούν. Στο τέλος του πολέμου, οι Γερμανοί έχασαν όλες τις αποικίες τους. Το Καμερούν, στο οποίο είχαν βάλει πόδι και Άγγλοι και Γάλλοι, κατέληξε να διαιρεθεί μεταξύ τους.

🔎Οι Γάλλοι πήραν το μεγαλύτερο κομμάτι, που ονομάστηκε «Γαλλικό Καμερούν». Οι Βρετανοί ένωσαν το δικό τους κομμάτι (το οποίο αντιστοιχούσε με την περιοχή του παλιού τους προτεκτοράτου) με την περιοχή της Νιγηρίας, αλλά δεν το κόλλησαν διοικητικά, το άφησαν με δική του διοίκηση.

🔎Για να δώσουν μια αίσθηση ενότητας, και οι δύο αποικιακές δυνάμεις αγνόησαν όλες τις γηγενείς γλώσσες. Επέβαλλαν τη χρήση των αγγλικών και των γαλλικών στις αντίστοιχες περιοχές τους, που λειτουργούσαν σαν «υπερεθνικές» γλώσσες για να συνεννοούνται μεταξύ τους όλες οι φυλές.

🔎Οι Καμερουνέζοι υπό γαλλική διοίκηση ήταν πιο γρήγοροι στην απο-αποικιοποίηση. Το γαλλικό κομμάτι του Καμερούν έγινε ανεξάρτητο την Πρωτοχρονιά του 1960. Περίπου 1,5 χρόνο αργότερα, στο βρετανικό κομμάτι του Καμερούν έγινε δημοψήφισμα, στο οποίο οι κάτοικοι κλήθηκαν να αποφασίσουν αν θα ενωθούν με το γαλλικό Καμερούν ή τη βρετανική Νιγηρία. Επιλογή του να γίνουν κι αυτοί ανεξάρτητο κράτος δεν υπήρχε.

🔎Οι βόρειες κοινότητες του βρετανικού Καμερούν, στις οποίες πλειοψηφούσαν οι μουσουλμάνοι, ψήφισαν να ενωθούν με τη Νιγηρία. Οι νότιες ψήφισαν να ενωθούν με το Καμερούν. Έτσι, η «ένωση» των δύο κομματιών, βρετανικού και γαλλικού, έγινε την 1η Οκτωβρίου 1961 και η νέα χώρα ονομάστηκε «Ομοσπονδιακή Δημοκρατία του Καμερούν».

🔎H πρώην βρετανική περιοχή είχε ευρεία αυτονομία (μέχρι και δικό της πρωθυπουργό) ως το 1972. Τότε ο πρόεδρος Αχίτζο τα κατάργησε όλα μέσα σε μια νύχτα, άλλαξε το σύνταγμα, με τη δικαιολογία την «ενότητα του κράτους» και η ομοσπονδιακή δημοκρατία έγινε ενιαίο κράτος.

🔎Ο Αχίτζο φοβόταν, και με το δίκιο του, ότι το αγγλόφωνο κομμάτι, που είχε συνηθίσει σε άλλο μοντέλο διοίκησης, δεν θα ενσωματωνόταν ποτέ με το γαλλόφωνο. Ήταν και φρέσκος ο πόλεμος της Μπιάφρας εκεί δίπλα, στη Νιγηρία, όπου οι Ίγκμπο έφτιαξαν κράτος και το κράτησαν για τρία χρόνια, πριν λυγίσουν και ενσωματωθούν πάλι στη Νιγηρία όταν απειλήθηκαν με πλήρη λιμοκτονία.

🔎Την ίδια πολιτική ακολούθησε και ο διάδοχός του Αχίτζο, ο Πολ Μπιγιά, ο «ισόβιος» πρόεδρος-δικτάτορας του Καμερούν. Ο οποίος φέτος στις 6 Νοεμβρίου του 2025 θα συμπληρώσει 43 χρόνια (!) προεδρίας. Ο Μπιγιά είναι σήμερα 92 χρόνων, αλλά προφανώς θέλει να πεθάνει πρόεδρος, δεν αποσύρεται.

🔎Ο Μπιγιά κατάλαβε γρήγορα πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το ποδόσφαιρο στην, έστω και τεχνητή, ενοποίηση του Καμερούν. Το ποδόσφαιρο είναι από τα λίγα πράγματα στη χώρα όπου οι «αγγλόφωνοι» (όπως λέγονται συνολικά και επισήμως οι φυλές που ζουν στο πρώην βρετανικό Καμερούν) δεν αντιμετωπίζουν αποκλεισμό. Σε όλα τα υπόλοιπα, όμως, οι γαλλόφωνοι τους κάνουν τη ζωή δύσκολη.

🔎Οι αγγλόφωνοι δεν χάρηκαν, βέβαια, με την κατάργηση των προνομίων τους, που τους έφεραν σε πολύ δύσκολη θέση γενικά. Από το 1990 οι αγγλόφωνοι έφτιαξαν αυτονομιστικές οργανώσεις και κόμματα, οι οποίες σύντομα απέκτησαν και επαναστατικές ένοπλες ομάδες υποστηρικτών. Έφτασαν στο σημείο να ανακηρύξουν μονομερώς την απόσχιση της περιοχής από το Καμερούν με το όνομα «Δημοκρατία της Αμπαζόνια» (το όνομα από τον κόλπο του Αμπάς, όπου αν θυμάστε είχε ιδρυθεί το πρώτο βρετανικό προτεκτοράτο).

🔎Κανένα κράτος, φυσικά, δεν αναγνώρισε την απόσχιση, ούτε βοήθησε τους αντάρτες. Αυτοί συνέχισαν, όμως. Από το 2016 και μετά η περιοχή βράζει, με επιθέσεις κυρίως σε αγροτικές επαρχιακές περιοχές, αλλά και βομβιστικές επιθέσεις σε διάφορα μέρη της χώρας, κι εκτός αυτής της περιοχής. Οι αντάρτες λένε ότι ελέγχουν τις επαρχιακές περιοχές και οι στρατιωτικές μονάδες δεν μπορούν να ξεμυτίσουν από τις μεγάλες πόλεις.

🔎Οι αγγλόφωνοι δεν δέχονται τίποτα λιγότερο από την επιστροφή στο καθεστώς αυτονομίας, που απολάμβαναν την περίοδο 1961-72. Αν και ορισμένοι λένε ότι κι αυτό πια δεν είναι αρκετό, θέλουν να βαδίσουν μόνοι τους ως ανεξάρτητο κράτος. Πλην όμως έχουν απέναντί τους όχι μόνο το Καμερούν, αλλά και σχεδόν όλη διεθνή κοινότητα.

🔎Κανένας, όμως, δεν θέλει να αλλάζουν με τα όπλα τα (πρώην) αποικιακά σύνορα της Αφρικής, διότι θα ανοίξει η όρεξη καμιά 20αριά άλλων κινημάτων ανά την Αφρική, που διεκδικούν το ίδιο ακριβώς!

Σαμόα: Το όνομα, το πρόβλημα και η υποκρισία

Τα νησιά Σαμόα, ένα αρχιπέλαγος 16 κατοικημένων και αρκετών ακατοίκητων νησιών στην απεραντοσύνη του Ειρηνικού Ωκεανού, ελάχιστοι τα γνωρίζουν. Δεν υπάρχει και λόγος, άλλωστε. Στην άλλη άκρη του κόσμου βρίσκονται. Κι όμως, αν ρίξουμε μια ματιά στην πρόσφατη ιστορία τους, θα μας θυμίσουν πολλά απ’ αυτά που ζήσαμε.

🔎Πώς συνδέονται αυτά τα νησιά με τη Μακεδονία; Διαβάστε και κάνετε συγκρίσεις, για το πώς μια υπερδύναμη ενεργεί αλλιώς όταν νιώθει ότι θίγονται τα συμφέροντά της κι αλλιώς όταν, υποτίθεται, παίζει το ρόλο του μεσάζοντα.

🔎Τα νησιά αυτά, κατοικούμενα επί σχεδόν 2.000 από Πολυνήσιους, οι αποικιακές δυνάμεις τα άφηναν στην ησυχία τους. Μόνο κάποια φαλαινοθηρικά έπιαναν πού και πού, για να προμηθευτούν πόσιμο νερό. Επί πολλά χρόνια, μάλιστα, τα απέφευγαν οι Ευρωπαίοι, όταν μαθεύτηκε ότι το 1787 μερικοί ναύτες ενός γαλλικού πλοίου που αποβιβάστηκαν για να γεμίσουν τα βαρέλια δέχτηκαν αιφνιδιαστική επίθεση από τους ντόπιους και σφάχτηκαν μέχρις ενός.

🔎Όταν, κατά το τέλος του 19ου αιώνα, ο πλανήτης όλος διαιρέθηκε από τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, ήλθε η ώρα και των νησιών αυτών να αποκτήσουν «αφέντη».

🔎Μπέρδεμα. Τρεις "αφέντες" ορέγονταν τα νησιά αυτά, κυρίως για τη στρατηγική τους θέση, τα λιμάνια τους δηλαδή, και για τις καρύδες τους: Οι Αμερικάνοι, οι Γερμανοί και οι Βρετανοί. Η καθεμιά δύναμη, έτσι γινόταν τότε, ευνοούσε διαφορετικό φύλαρχο από διαφορετικό νησί, κι έτσι έβαλαν τους Σαμοανούς να σφαχτούν μεταξύ τους σ’ έναν αιματηρό εμφύλιο.

🔎Τελικά οι Βρετανοί αποχώρησαν (τους έδωσαν οι άλλοι δύο ανταλλάγματα σε άλλα νησιά και στην… Αφρική) και τα νησιά χωρίστηκαν στα δύο: Τα δέκα νησιά που βρίσκονταν στα δυτικά τα πήραν οι Γερμανοί και τα έξι πολύ μικρότερα που βρίσκονταν στα ανατολικά (αλλά είχαν το καλύτερο λιμάνι, το Πάγκο-Πάγκο) τα πήραν οι Αμερικανοί, οι οποίοι έφτιαξαν αμέσως μια μεγάλη ναυτική βάση.

🔎Το 1914, με το που ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, το γερμανικό τμήμα της Σαμόα δέχτηκε επίθεση από τους Νεοζηλανδούς εκεί κοντά. Οι Γερμανοί παραδόθηκαν χωρίς να ρίξουν ούτε τουφεκιά. Μετά το τέλος του πολέμου αποφασίστηκε το δυτικό τμήμα της Σαμόα να τεθεί υπό την «κηδεμονία» των Νεοζηλανδών. Αυτό το τμήμα, το δυτικό, έγινε το 1962 ανεξάρτητο κράτος με την ονομασία «Δυτική Σαμόα» (Western Samoa).

🔎Το ανατολικό, το αμερικανικό, ονομάστηκε «Αμερικάνικη Σαμόα» (American Samoa) και δεν ακολούθησε τους «δυτικούς» στην ανεξαρτησία. Οι κάτοικοι της Αμερικανικής Σαμόα δεν έχουν πλήρη δικαιώματα Αμερικανού πολίτη, ωστόσο απολαμβάνουν πολλά προνόμια, τα οποία δεν έχουν σκοπό να εγκαταλείψουν.

🔎Οι Αμερικανοί για πολλά χρόνια δεν ασχολήθηκαν με τίποτε άλλο εκτός από τη ναυτική βάση. Μόνο όταν έγινε ανεξάρτητη η Δυτική Σαμόα έκαναν κάποιες επενδύσεις σε υποδομές στα νησιά τους, για να «υπενθυμίσουν» στους δικούς τους Σαμοανούς ότι είναι καλύτερα να ζουν υπό τις φτερούγες του αμερικανικού αετού, παρά ανεξάρτητοι, όπως οι γείτονές τους. Ακόμα και σήμερα σχεδόν το 50% του κρατικού προϋπολογισμού το πληρώνουν οι ΗΠΑ. Με αντάλλαγμα, βέβαια, τη βάση, που ελέγχει όλη τη γύρω περιοχή του Ειρηνικού.

🔎Οι Σαμοανοί, βέβαια, έχουν ίδια γλώσσα και ίδια έθιμα σε όλα τα νησιά, ωστόσο αν το δει κανείς πολιτικά, δεν ήταν ποτέ κάτω από την ίδια διοίκηση. Η κεφαλή του ανεξάρτητου κράτους, ο βασιλιάς της Σαμόα (που έχει συμβολικό ρόλο και δεν είναι κληρονομικός, αλλά εκλέγεται από συμβούλιο παραδοσιακών φύλαρχων) δεν ήταν ποτέ αφέντης των ανατολικών νησιών, ούτε αυτός, ούτε οι πρόγονοί του. Κι αυτό παίζει το ρόλο του.

🔎Το 1997, στην επέτειο των 35 χρόνων από την ανεξαρτησία της και των 100 χρόνων από την έναρξη της αποικιοκρατίας, η Δυτική Σαμόα έκανε μια συμβολική πράξη αποτίναξης του αποικιακού ζυγού: Έβγαλε από το όνομά της το «Δυτική» και στο εξής πληροφόρησε την υφήλιο ότι θα ονομάζεται «σκέτο» Σαμόα! Μάλιστα επέλεξε να ανακοινώσει αυτή την απόφαση στις 4 Ιουλίου, της εθνικής γιορτής των Αμερικάνων, που γιορτάζεται βέβαια και στο αμερικάνικο έδαφος στα ανατολικά!

🔎Σιγά τα αυγά, θα πει κάποιος. Και τι τον νοιάζει τον κόσμο επειδή έφυγε το «Δυτική» και έμεινε «σκέτο» Σαμόα. Κι όμως, τους δίπλα, το αμερικανικό ανατολικό κομμάτι της Σαμόα, αυτούς που νομίζουν ότι αδικούνται, τους νοιάζει και τους κόφτει!

🔎Την επόμενη ακριβώς ημέρα το State Department των ΗΠΑ σε επίσημη ανακοίνωσή του εξέφρασε «έκπληξη και ταραχή» (surprise and uproar) για την «μονομερή»(unilateral) ενέργεια! Εξηγούσε επί λέξει ότι «for American Samoans the change of name implied a claim to be the "real" Samoa» (για τους κατοίκους της Αμερικάνικης Σαμόα η αλλαγή του ονόματος συνεπάγεται την αξίωση ότι είναι η «πραγματική» Σαμόα)! Και ότι «implied that American Samoa was just an American appendix» (συνεπάγεται ότι η Αμερικάνικη Σαμόα είναι απλά ένα αμερικάνικο παράρτημα»!

🔎Λίγες ημέρες αργότερα, με παρότρυνση του State Department, δύο μέλη του κοινοβουλίου της Αμερικανικής Σαμόα ταξίδεψαν στην «σκέτη» Σαμόα και συναντήθηκαν στην πρωτεύουσα Άπια με τον (κυρίως διακοσμητικό) εξοχότατο μονάρχη Μαλιετόα Τανουμαφίλι τον Β’, στον οποίο «πρότειναν» να «επανέλθει» το όνομα Δυτική Σαμόα «in order to maintain peace and good relations» (προκειμένου να διατηρηθεί η ειρήνη και οι καλές σχέσεις)!

🔎Κι επειδή ο εξοχότατος (και υπέρβαρος, όπως όλοι οι Σαμοανοί) βασιλιάς τους έστειλε από εκεί που’ ρθαν, η Αμερικανική Σαμόα «παραπονέθηκε» στις ΗΠΑ, που έφτασε το θέμα μέχρι και τον ΟΗΕ, ζητώντας να «απαγορευτεί» στη Σαμόα να ονομάζεται «σκέτο» Σαμόα, «feeling that the change diminished its own Samoan identity», «νιώθοντας ότι η αλλαγή μειώνει τη δική τους Σαμοανή ταυτότητα»!

🔎Η αίτηση στον ΟΗΕ απορρίφθηκε, παρά τις προσπάθειες των Αμερικάνων. Πλην όμως το State Department μέσω της ιστοσελίδας της πρεσβείας της Σαμόα ακόμα και σήμερα μας πληροφορεί ότι «American Samoans still use the terms Western Samoa and Western Samoans». Δηλαδή ότι παρά την επίσημη αλλαγή ονόματος, στην Αμερικανική Σαμόα οι γείτονες αποκαλούνται ακόμα «Δυτική Σαμόα»! Τους αποκαλούν δηλαδή με το έτσι θέλω με το παλιό τους όνομα.

🔎Για να τα μάθει κανείς όλα αυτά δεν χρειάζεται και ιδιαίτερο ψάξιμο. Αναρωτιέται κανείς, βέβαια, αν αυτό το παράδειγμα το χρησιμοποίησε κανένας Έλληνας πολιτικός ή διαπραγματευτής, όταν οι μεγαλόσχημοι κύριοι Νίμιτς και τα τσιράκια τους απορούσαν, τάχα, γιατί δεν αναγνωρίζουμε τους «Μακεδόνες» αφού το έχει κάνει όλος ο κόσμος και γιατί τους φοβόμαστε, αφού δεν είναι σε θέση να μας βλάψουν…

🔎Ενώ την ίδια στιγμή οι ίδιοι έχουν στυλώσει τα πόδια εδώ και σχεδόν 30 χρόνια κι αρνούνται να δεχτούν την επίσημη αλλαγή ονόματος ανεξάρτητου κράτους. Προφανώς και δεν επικαλούνται κίνδυνο, διότι θα γελούσαν και οι πέτρες, αλλά φοβούνται πολιτιστικό κίνδυνο. Πολύ απλά, αφού οι άλλοι είναι σκέτοι Σαμοανοί, οι δικοί τους τι είναι; Ακριβώς ό,τι λέγαμε κι εμείς για χρόνια για την κλοπή του ονόματος και της ιστορίας της Μακεδονίας.

🔎Η δική μας η περίπτωση, βέβαια, είναι ακόμα χειρότερη. Διότι, στο κάτω-κάτω, οι Σαμοανοί, ανατολικοί και δυτικοί, είναι στην ουσία ο ίδιος λαός. Ενώ στην περιοχή μας διεξάγεται (ακόμα) εθνολογικό και ιστορικό «ριφιφί» άνευ προηγουμένου.

Πόσες "χώρες" υπάρχουν στον κόσμο; Παγίδες, μπερδέματα και απαντήσεις!

Πόσες "χώρες" υπάρχουν στον κόσμο; Να, μια ερώτηση που θα έπρεπε να έχει ξεκάθαρη απάντηση, αλλά δεν έχει. Αν ξαφνιάζεστε απ’ αυτό που μόλις διαβάσατε, σας διαβεβαιώνουμε ότι δεν πρόκειται για… τρολιά.

🔎Κυκλοφορούν τουλάχιστον επτά «αξιόπιστοι» αριθμοί, οι οποίοι υποτίθεται δίνουν απάντηση, και κυμαίνονται από 193 ως 267! Μεγάλη διαφορά, δε νομίζετε; Κι όμως, δεν υπάρχει κοινώς αποδεκτή «σωστή απάντηση». Ακόμα και οι αριθμοί του  ΟΗΕ, στον οποίο είναι ενταγμένα τα ανεξάρτητα κράτη της Γης, αμφισβητούνται.

🔎Το μπέρδεμα προκύπτει από το τι εννοεί κανείς λέγοντας «χώρα». Παρ’ όλο που για τις περισσότερες περιοχές του πλανήτη μας σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι πρόκειται για «χώρες» (όπως π.χ. η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ιρλανδία, οι ΗΠΑ), για κάποια άλλα κομμάτια υπάρχουν διαφορετικές απόψεις.

🔎Είναι π.χ. κράτος η Ταϊβάν ή η Δυτική Σαχάρα;  Κάποιοι λίγοι θα απαντήσουν «ναι», κάποιοι άλλοι περισσότεροι «όχι». Ανάλογα με το αν αναγνωρίζουν διπλωματικά αυτές τις περιοχές ως κράτη ή όχι. Τι είναι τελικά αυτές οι περιοχές, που άλλοι τις αναγνωρίζουν κι άλλοι όχι;

🔎Αν πιστέψουμε τους πολλούς, πράγματι αυτές οι περιοχές δεν είναι «χώρες». Ναι, αλλά οι πολλοί αναγνωρίζουν το Βατικανό, ουσιαστικά ένα κτίριο μέσα στη Ρώμη με μια πλατεία, ως ανεξάρτητο κράτος! Και του έχουν δώσει, μάλιστα, και καθεστώς παρατηρητή στον ΟΗΕ.

🔎Η κατάσταση μπερδεύεται ακόμα περισσότερο με τις λεγόμενες «εξαρτώμενες περιοχές». Περιοχές, δηλαδή, που ανήκουν μεν διοικητικά σ’ ένα κράτος, αλλά στη συντριπτική τους πλειοψηφία βρίσκονται μακριά απ’ αυτό και διοικούνται με διαφορετικό τρόπο, συνήθως με μια τοπική κυβέρνηση.

🔎Μετά είναι και οι… ακατοίκητες περιοχές, συνήθως απομακρυσμένα νησιά, τα οποία όμως θεωρούνται κι αυτά ειδικές διοικητικές οντότητες. Κι όσοι αναρωτιέστε τι σόι «χώρα» μπορεί να είναι ένα νησί χωρίς πληθυσμό, θα απαντήσουμε ότι είναι τόσο κανονική «χώρα» όπως όλες οι άλλες! Για παράδειγμα, στα ακατοίκητα νησιά Χερντ και Μακντόναλντ, που βρίσκονται κοντά στην Ανταρκτική και ανήκουν στην Αυστραλία, επιβλήθηκαν δασμοί από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ πριν λίγες ημέρες!

🔎Και τελευταίες είναι οι λεγόμενες «αμφισβητούμενες» περιοχές. Κάποια κομμάτια, δηλαδή, τα οποία τα διεκδικούν περισσότερα από ένα κράτη και η διεθνής κοινότητα δεν έχει αποφασίσει αν ανήκουν σε κάποιον και σε ποιον ακριβώς.

🔎Μπερδευτήκατε, ε; Έχετε όλο το δίκιο με το μέρος σας. Τα περισσότερα άρθρα, άλλωστε, που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και καταπιάνονται μ’ αυτό το θέα, μένουν σ’ αυτό. Στο μπέρδεμα. Επισημαίνουν ότι ο καθένας αναγνωρίζει ως «χώρα» ό,τι θέλει και ότι υπάρχουν διαφορετικές αριθμήσεις και… τέλος.

🔎Εμείς θα επιχειρήσουμε να βάλουμε λίγη τάξη. Όσο μπορούμε, βέβαια, και με βάση τι ισχύει διεθνώς. Ξεκινάμε με τον μικρότερο αριθμό και πάμε προς τον μεγαλύτερο.

🔎193: Τόσες είναι οι χώρες-μέλη του ΟΗΕ. Τα διεθνώς αναγνωρισμένα κράτη, δηλαδή, αυτά που έχουν διπλωματικές σχέσεις με τις συντριπτικά περισσότερες από τις άλλες χώρες που είναι μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με τους κανονισμούς του ΟΗΕ, για να γίνει ένα κράτος μέλος του πρέπει να αναγνωρίζεται ως τέτοιο (ανεξάρτητο κράτος δηλαδή) από τα μισά και πάνω υπάρχοντα μέλη του και από τουλάχιστον 9 εκ των 15 μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, χωρίς βέτο από τα μόνιμα μέλη (Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία).

🔎Η λίστα με τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Οργανισμού. Οι περιπτώσεις που μία χώρα δεν αναγνωρίζει μια άλλη είναι λίγες (π.χ. το Πακιστάν δεν αναγνωρίζει την Αρμενία, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κύπρο, τα δύο κορεατικά κράτη δεν αναγνωρίζονται μεταξύ τους κτλ.).

🔎195: Αυτοί που επιμένουν ότι οι χώρες είναι 195 προσθέτουν και τις δύο περιοχές που έχουν καθεστώς παρατηρητή στον ΟΗΕ, αλλά δεν αναγνωρίζονται ως ανεξάρτητα κράτη. Τέτοια είναι το Βατικανό και η Παλαιστίνη. Το Βατικανό έχει «διπλωματικές» σχέσεις με πάνω από 100 διαφορετικά κράτη, τα περισσότερα βέβαια με ρωμαιοκαθολική πλειοψηφία, αλλά όχι απαραίτητα.

🔎Η Παλαιστίνη (δηλαδή οι περιοχές της Γάζας και της Δυτικής Όχθης, που αντιμετωπίζονται διοικητικά ως ενιαία οντότητα) είχε ξεκινήσει πριν τον Οκτώβριο του 2023 μια προσπάθεια να αναγνωριστεί από τις μισές και πλέον χώρες, για να καταστεί πλήρες μέλος, η καμπάνια ονομάστηκε «Παλαιστίνη 194» για ευνόητους λόγους (θα γινόταν το 194^ο μέλος). Το πράγμα έχει παγώσει, προφανώς. Αναγνωρίζεται ακόμα ως αυτόνομη περιοχή υπαγόμενη στο Ισραήλ.

🔎198: Τρεις ακόμα περιοχές που βρίσκονται στο μεταίχμιο είναι το Κόσοβο και δύο νησιώτικες περιοχές που ανήκουν στη Νέα Ζηλανδία, τα Νησιά Κουκ και το Νιούε. Το Κόσοβο αναγνωρίζεται από 105 χώρες (το 55% των 193, άρα πληροί το κριτήριο), αλλά η Ρωσία βάζει βέτο στην αναγνώρισή του και το θεωρεί ακόμα κομμάτι της επικράτειας της Σερβίας.\

🔎Οι δύο νησιώτικες συστάδες στον Ειρηνικό έχουν το καθεστώς «χώρας σε ελεύθερη σύνδεση» με τη Νέα Ζηλανδία, λειτουργούν στην ουσία ως ανεξάρτητα κράτη εκτός από τις διεθνείς τους σχέσεις. Το καθεστώς αυτό της σύνδεσης άλλοι το θεωρούν ανεξαρτησία, άλλοι όχι.

🔎203: Ακόμα πέντε περιοχές αποτελούν μια άλλη κατηγορία. Πρόκειται για περιοχές που έχουν αναγνωριστεί από ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη του ΟΗΕ, αλλά ο αριθμός των χωρών που τα’ χουν αναγνωρίσει είναι πολύ μικρός. Η Δυτική Σαχάρα, νότια του Μαρόκου, αναγνωρίζεται από 46 κράτη-μέλη του ΟΗΕ (οι υπόλοιποι τη θεωρούν τμήμα του Μαρόκου, που την έχει καταλάβει).

🔎Η Ταϊβάν αναγνωριζόταν κάποτε ως νόμιμη κυβέρνηση όλης της Κίνας, σήμερα αναγνωρίζεται από 11 κράτη μέλη του ΟΗΕ. Η Αμπχαζία και η Νότια Οσετία, κομμάτια της Γεωργίας, αναγνωρίζονται από τη Ρωσία και από φίλες της χώρες (Νικαράγουα, Βενεζουέλα κτλ.). Και το τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία.

🔎242: Υπάρχουν 39 κατοικημένες διοικητικές οντότητες, οι οποίες δεν είναι ανεξάρτητα κράτη, αλλά «εξαρτώμενες περιοχές» (depended territories). Από το Χονγκ Κονγκ και το Μακάο, που αποτελούν «ειδικές περιοχές» της Κίνας, μέχρι τις Βερμούδες, τα Νησιά Κέιμαν στην Καραϊβική και το Γιβραλτάρ (τμήματα της Βρετανίας), τη Γαλλική Πολυνησία και τη Νέα Καληδονία, τη Μαρτινίκα και τη Γουαδελούπη (τμήματα της Γαλλίας), την Αρούμπα και το Κουρασάο (τμήματα της Ολλανδίας), τη Γροιλανδία και τα Νησιά Φερόε (τμήματα της Δανίας), τα νησιά Κρίστμας και Κόκος (τμήματα της Αυστραλίας), το Πουέρτο Ρίκο και την Αμερικανική Σαμόα (τμήματα των ΗΠΑ).

🔎Τα περισσότερα απ’ αυτά τα μέρη είτε είναι πολύ μικρά σε οικονομία και πληθυσμό που δεν μπορούν να σταθούν ως ανεξάρτητα κράτη, είτε έχουν βολευτεί με το καθεστώς που έχουν τώρα και δεν θέλουν να φύγουν από τον έλεγχο της μεγαλύτερης χώρας που τα κατέχει. Σε κάποια υπάρχουν αυτονομιστικά κινήματα, με διαφορετική ένταση.

🔎264: Υπάρχουν και 22 άλλες περιοχές, οι οποίες είναι ακατοίκητες. Και οι περισσότερες ήταν ακατοίκητες από πάντα. Αυτό δεν αποτρέπει, όμως, τη διοικητική τους αυτοτέλεια. Να εμφανίζονται, δηλαδή, στις λίστες ως ξεχωριστές οντότητες. Π.χ. το νησί Μπουβέ στο νότιο Ατλαντικό ανήκει στη Νορβηγία, έχει δικό του «κωδικό χώρας» σύμφωνα με το ISO 3166 (BV). Όπως και τα Νησιά της Νότιας Γεωργίας και Νότιο Σάντουιτς, επίσης στο νότιο Ατλαντικό, που ανήκουν στη Βρετανία.

🔎Τα απομακρυσμένα αυτά εδάφη δέχονται ελάχιστους επισκέπτες, κυρίως επιστήμονες και ερευνητές, και ως εκ τούτου δεν υπάρχει μόνιμος πληθυσμός. Δεν υπάρχει και οικονομική δραστηριότητα, κι ας επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ δασμούς στα νησιά Χερντ και Μακντόναλντ (που ανήκουν στην Αυστραλία), στα οποία κατοικούν μόνο… πιγκουίνοι.

🔎267: Το απώτατο αριθμητικό όριο των «χωρών» περιλαμβάνει και τρεις περιοχές που θεωρούνται «αμφισβητούμενες». Δηλαδή η διεθνής κοινότητα δεν έχει καταλήξει σε ποιον ανήκουν, αν ανήκουν κάπου. Τέτοιες είναι η Ανταρκτική και δύο συστάδες νησιών (Παρασέλ και Σπράτλι) στην θάλασσα της Νότιας Κίνας, οι οποίες διεκδικούνται από τέσσερα και πέντε διαφορετικά κράτη!

🔎Αν ρίξουμε μια ματιά στα εδάφη που αμφισβητούνται μεταξύ δύο κρατών, βέβαια, θα βρούμε εκατοντάδες περιπτώσεις. Αυτά πρέπει να καταμετρώνται διαφορετικά ή όχι; Ή π.χ. πρέπει να καταμετρώνται διαφορετικά νησιώτικες περιοχές που βρίσκονται σχετικά κοντά στην καθ’ εαυτό χώρα, αλλά χαίρουν αυτονομίας π.χ. η Κορσική στη Γαλλία ή τα Κανάρια Νησιά στην Ισπανία; Η Σομαλιλάνδη ή η Υπερδνειστερία, που λειτουργούν επί πολλά χρόνια ως κράτη, αλλά δεν αναγνωρίζονται, είναι «χώρες» ή δεν είναι;

🔎Αυτές είναι μόνο μερικές ερωτήσεις απ’ αυτές που οι nerds της γεωγραφίας, οι «σπασίκλες» που λένε, λατρεύουν να συζητούν και να διαφωνούν μεταξύ τους. Διότι η συζήτηση αυτή δεν τελειώνει. Αυτή είναι και η μαγεία της, στο κάτω κάτω.