Νέα πρωτεύουσα για την Ινδονησία - Ποιες άλλες χώρες έχουν αλλάξει;

«Ποια είναι η πρωτεύουσα της Ινδονησίας»; Αν είστε καλοί στη γεωγραφία και νομίζετε ότι η ερώτηση είναι… ευκολάκι, θα πέσετε από τα σύννεφα. Από τις 17 Αυγούστου 2024 η Ινδονησία δεν έχει πια πρωτεύουσα την Τζακάρτα, αλλά την Νουσαντάρα. Μία απολύτως τεχνητή πόλη, που δημιουργήθηκε επίσημα μόλις πριν από 2,5 χρόνια.

🔎Δεν είναι εύκολο για ένα κράτος να αλλάξει πρωτεύουσα. Η Ινδονησία είναι μόλις η τρίτη χώρα που προχωράει σε μια τέτοια μεγάλη απόφαση τον 21^ο αιώνα. Μόλις 13 χώρες το τόλμησαν τον 20^ο αιώνα. Είναι φανερό ότι οι συνήθειες δεν αλλάζουν εύκολα, ούτε και τα γεωπολιτικά χαρακτηριστικά εντός των κρατών.

🔎Γιατί οι Ινδονήσιοι αποφάσισαν να αλλάξουν πρωτεύουσα; Ποιοι άλλοι το έκαναν και γιατί; Και ποιοι έχουν σκοπό να το κάνουν τα επόμενα χρόνια;

🔎Ξεκινάμε από τη Νουσαντάρα. Ή μάλλον, καλύτερα, το «Όραμα Νουσαντάρα», όπως το ονόμασε το 2017 ο Τζόκο Βιντόντο, ο νυν πρόεδρος της Ινδονησίας. Ήταν ένα όραμα να φύγει η πρωτεύουσα από τη Τζακάρτα, από το νησί της Ιάβας. Το οποίο είχε διατυπωθεί ήδη από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας. «Νουσαντάρα» σημαίνει «εξωτερικό νησί» στην ινδονησιακή γλώσσα. Εξωτερικό με βάση την Ιάβα, βέβαια.

🔎Ο λόγος στην αρχή ήταν συμβολικός, αλλά έγινε και πρακτικός: Η Τζακάρτα, που ως το 1949 ονομαζόταν Μπατάβια, ήταν η πρωτεύουσα των Ολλανδικών Ανατολικών Ινδιών, της αποικιακής διοίκησης, μάλιστα επί αιώνες που οι Ολλανδοί διαφέντευαν όχι μόνο την Ιάβα, αλλά και τα γύρω νησιά, τα οποία ένωσαν διοικητικά. Ο συμβολισμός μέσω της αλλαγής ήταν σαφής: Η χώρα έπρεπε να αφήσει πίσω την αποικιοκρατία, να προχωρήσει μπροστά.

🔎Στα χρόνια που ακολούθησαν, όμως, όλοι βολεύτηκαν. Η αλλαγή της πρωτεύουσας δεν είναι εύκολο πράγμα, απαιτεί τεράστια κεφάλαια και οι Ινδονήσιοι δεν ήταν σίγουροι αν ήθελαν να τα διαθέσουν. Η Τζακάρτα ήταν ούτως ή άλλως μεγάλη, αλλά με τα χρόνια γιγαντώθηκε.

🔎Μόνο ο δήμος της Τζακάρτα έχει πληθυσμό 11,3 εκατομμύρια ανθρώπους! Και η μητροπολιτική περιοχή, τα χτισμένα προάστια δηλαδή, ξεπερνούν τα 35,4 εκατομμύρια. Η πυκνότητα του πληθυσμού είναι 17.000 άνθρωποι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, δηλαδή πακτωμένοι ο ένας πάνω στον άλλο.

🔎Εκτός από την πολυκοσμία, η πρωτεύουσα άρχισε να… βυθίζεται. Το ούτως ή άλλως σαθρό έδαφος άρχισε να υποχωρεί, αργά αλλά σταθερά. Και το ζήτημα της μόλυνσης από τα εκατομμύρια αυτοκίνητα και μηχανάκια (τα οποία είναι και παλιάς τεχνολογίας) έκανε την μετακόμιση κάτι παραπάνω από απαραίτητη.

🔎Η νέα πρωτεύουσα επιλέχθηκε στο πουθενά. Σε μια από τις πιο φτωχές, αλλά και αναπτυσσόμενες επαρχίες, στο νησί του Βόρνεο (το οποίο οι Ινδονήσιοι αποκαλούν Καλιμαντάν και ελέγχουν τα 2/3 του στο κέντρο και το νότο). Στην περιοχή που χτίστηκε η Νουσαντάρα δεν υπήρχε τίποτα, ούτε μια καλύβα.

🔎Πόσο έχει στοιχίσει αυτό; Για την ώρα η κυβέρνηση δεν έχει ανακοινώσει κόστος. Απλά το υπουργείο Εθνικής Ανάπτυξης ανακοίνωσε ότι η διαδικασία της «μετεγκατάστασης» θα στοιχίσει περίπου 32,7 δις δολάρια και άλλα 40 δις δολάρια θα δοθούν στη Τζακάρτα για να αναστηλωθούν τα κτίρια και να μην εξαφανιστούν τελείως.

🔎Η νέα πρωτεύουσα είναι, φυσικά, υπερσύγχρονη. Με ωραία κτίρια, φαρδιούς δρόμους και πολύ πράσινο. Ο ίδιος ο Βιντόντο εγκαταστάθηκε εκεί από τα τέλη Ιουλίου και στις 12 Αυγούστου προέδρευσε στο υπουργικό συμβούλιο. Στις 17 του μήνα, ανήμερα της εθνικής γιορτής της Ινδονησίας, έγινε η μετάβαση.

🔎Η Νουσαντάρα έγινε, όπως αναφέραμε, η Τρίτη πρωτεύουσα που αλλάζει στον 21^ο αιώνα. Είχαν προηγηθεί η Ναϊπιντάου της Μιανμάρ το 2005 και η Νγκερουμλούντ του Παλάου το 2006.

🔎Αν έχετε… πολλές άγνωστες λέξεις, δεν σας αδικούμε. H Ναϊπιντάου έχει περάσει τελείως στα ψιλά, ως αντικαταστάτρια της Γιανγκόν (πρώην Ραγκούν) στη Μιανμάρ, όπως λέγεται τα τελευταία 35 χρόνια η Βιρμανία. Το Παλάου, ένα νησιώτικο κράτος του Ειρηνικού, έγινε ανεξάρτητο μόλις το 1994 και η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από την Κορόρ χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος. Η πρωτεύουσα Νγκερουμλούντ έχει επισήμως μόλις 312 μόνιμους κατοίκους!

🔎Ολόκληρο τον 20^ο αιώνα υπήρξαν μόλις 13 αλλαγές πρωτεύουσας στα ανεξάρτητα κράτη της Γης, για διάφορους λόγους. Οι περισσότερες στην Αφρική, σε κράτη όπου προσπαθούσαν να βρουν μια εθνολογική ισορροπία.

🔎Η πρώτη χρονικά έγινε στην Ινδία το 1912. Η βρετανική διοίκηση αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα από την Καλκούτα, στην περιοχή της Βεγγάλης, σ’ έναν νέο οικισμό, το Νέο Δελχί. Το (σκέτο) Δελχί υπήρξε, βέβαια, για αιώνες πρωτεύουσα της ινδικής αυτοκρατορίας των Μουγκάλ.

🔎Το 1923 ο Κεμάλ Ατατούρκ πιστοποίησε ότι η νέα πρωτεύουσα της Τουρκίας θα είναι η Άγκυρα, την οποία είχε ανακηρύξει πρωτεύουσα ο ίδιος από το 1920, όταν εδραιώθηκε ως ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης των Τούρκων έναντι του σουλτάνου. Η Άγκυρα αντικατέστησε την Κωνσταντινουπολη, η οποία ήταν πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1453.

🔎Λίγα χρόνια αργότερα, το 1927, άλλαξε πρωτεύουσα η Αυστραλία. Το Σίδνεϊ έδωσε τη θέση του στην πολύ μικρότερη Καμπέρα, έναν οικισμό που επιλέχθηκε για να σταματήσει η διαμάχη μεταξύ του Σίδνεϊ και της Μελβούρνης, των δύο μεγαλύτερων πόλεων της χώρας.

🔎Δύο αφρικανικές χώρες που απέκτησαν την ανεξαρτησία τους αναγκάστηκαν να αλλάξουν πρωτεύουσα για έναν απίστευτο λόγο: Η πόλη που λειτουργούσε σαν διοικητική πρωτεύουσά τους δεν βρισκόταν στην επικράτειά τους!

🔎Η Νουακσότ της Μαυριτανίας έγινε πρωτεύουσα το 1958. Ως τότε ήταν ένα ταπεινό ψαροχώρι. Τα πρώτα κυβερνητικά κτίρια στεγάστηκαν σε μεγάλες… σκηνές! Προηγουμένως οι Γάλλοι αποικιοκράτες διοικούσαν την περιοχή από το Σαν Λουί της Σενεγάλης. Επίσης στη Μποτσουάνα η Γκαμπορόνε έγινε πρωτεύουσα το 1964 με συνοπτικές διαδικασίες, λίγο πριν την ανεξαρτησία. Το βρετανικό προτεκτοράτο της Μπετσουαναλάνδης (όπως λεγόταν η αποικιακή Μποτσουάνα) διοικούνταν από την πόλη Μαχικένγκ, στη Νότια Αφρική.

🔎Το 1960 έγινε παγκόσμιος ντόρος με την απόφαση της κυβέρνησης της Βραζιλίας να μεταφέρει την πρωτεύουσα από το εμβληματικό Ρίο ντε Τζανέιρο στο εσωτερικό της χώρας, σε μια απολύτως «τεχνητή» πρωτεύουσα που ονομάστηκε Μπραζίλια. Τα πρώτα χρόνια η νέα πρωτεύουσα φιλοξενούσε μόνο κυβερνητικά κτίρια και αξιωματούχους και άδειαζε τελείως από τις Παρασκευές, δεδομένου ότι ακόμα και οι υπουργοί έμεναν μόνιμα στο Ρίο. Με τα χρόνια, βέβαια, η Μπραζίλια απέκτησε έναν σταθερό μόνιμο πληθυσμό.

🔎Την ίδια χρονιά άλλαξε πρωτεύουσα και το Πακιστάν. Το τεράστιο λιμάνι του Καράτσι, στο οποίο είχαν καταφύγει κι εκατομμύρια «μοχατζίρ» (μουσουλμάνοι από τις περιοχές της Ινδίας μετά τον διαχωρισμό του Πακιστάν) έδωσε τη θέση του στο Ισλαμαμπάντ, μια πόλη στην περιοχή του Πουντζάμπ, ώστε να τονώσει ακόμα περισσότερο την ανάπτυξη στο εσωτερικό της χώρας.

🔎To 1970 το μικρό κράτος της Μπελίζ (το οποίο ακόμα λεγόταν Βρετανική Ονδούρα) αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα στη Μπελμοπάν από τη Μπελίζ Σίτι. Εννέα χρόνια πριν, το 1961, ένας καταστροφικός τυφώνας ονόματι Χάτι είχε καταστρέψει την πόλη. Παρ’ όλα αυτά, η Μπελίζ Σίτι παραμένει σήμερα τριπλάσια σε πληθυσμό από τη Μπελμοπάν.

🔎Το 1989 οι Ομοσπονδιακές Πολιτείες της Μικρονησίας αποφάσισαν να εκτονώσουν την ένταση ανάμεσα στα διάφορα νησιά. Η Κολόνια, η μεγαλύτερη πόλη του νησιού Πονπέι, που είναι και το μεγαλύτερο πληθυσμιακά, έδωσε τη θέση της στο Παλικίρ, μια κωμόπολη 5.000 κατοίκων στα βόρεια της χώρας. Κι αυτό απλά για να ηρεμήσουν οι κάτοικοι του νησιού Γιαπ, που αισθάνονταν αδικημένοι επειδή η μεγαλύτερη πόλη του γειτονικού τους νησιού αναπτυσσόταν συνεχώς σαν πρωτεύουσα. Βεβαίως οι περισσότεροι υπουργοί συνεχίζουν να ζουν στην Κολόνια.

🔎Τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20^ου αιώνα τρεις αφρικανικές χώρες άλλαξαν πρωτεύουσα. Την αρχή έκανε η Ακτή Ελεφαντοστού το 1983, που μετέφερε την πρωτεύουσά της από το Αμπιτζάν στο Γιαμουσούκρο, στο εσωτερικό, μόνο και μόνο επειδή ήταν η γενέτειρα του ισόβιου τότε προέδρου Μπουανί.

🔎Το 1991 η Νιγηρία μετέφερε την πρωτεύουσά της από το Λάγκος στην Αμπούτζα, επίσης στο εσωτερικό και σε κεντρικό σημείο της χώρας. Ήταν πάγιο αίτημα, καθώς το Λάγκος βρισκόταν στην περιοχή των Γιορούμπα και αντιδρούσαν οι άλλες κύριες φυλές, οι Χάουσα και οι Ίγκμπο. Το 1996 η Ντοντόμα αντικατέστησε το Νταρ-Ες-Σαλάαμ στην Τανζανία, για να τονιστεί περισσότερο το ότι η χώρα προχωράει μπροστά.

🔎Η τελευταία χρονικά αλλαγή έγινε στο Καζακστάν. Το 1997 η αυταρχική κυβέρνηση του Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα της χώρας από το Αλμάτι στην πόλη Ακμόλα, την οποία ονόμασε «Αστανά», που σημαίνει απλά… πρωτεύουσα στην τοπική γλώσσα. Το 2019 ο 79χρονος τότε Ναζαρμπάγεφ παραιτήθηκε από το αξίωμα του προέδρου και τότε η πρωτεύουσα ονομάστηκε Νουρσουλτάν, με κυβερνητική απόφαση. Ο νέος πρόεδρος της χώρας αποφάσισε το 2022 να επαναφέρει το όνομα Αστανά. Ακόμα και για ένα καθεστώς σαν κι αυτό θεωρήθηκε υπερβολικό.