Ουιγούροι: Οι Τούρκοι της Κίνας σε "νέα περιοχή" με παλιά προβλήματα

Την έχουν χαρακτηρίσει ως μια από τις πιο «καυτές» περιοχές του κόσμου. Το Σινκιάνγκ, η βορειοδυτική επαρχία της Κίνας, δεν έχει ούτε εύφορα εδάφη, ούτε πλούσιο υπέδαφος, ούτε και πολλούς ανθρώπους. Είναι, όμως, το πιο σημαντικό κλειδί της κυριαρχίας σ’ αυτή την περιοχή, η οποία συνδέει το παρελθόν («Δρόμος του Μεταξιού») με το μέλλον.

🔎Το Σινκιάνγκ έχει έκταση 1.664.987 τ.χλμ. Μια ντουζίνα Ελλάδες χωράνε εκεί μέσα. Επισήμως το όνομά του, ως διοικητική περιφέρεια της Κίνας, είναι «Αυτόνομη Περιοχή Σινκιάνγκ Ουιγκούρ». Κι αυτό, επειδή ζουν οι Ουιγούροι. Οι Τούρκοι, δηλαδή, της Κίνας. Οι οποίοι βρίσκονται υπό διωγμό από την ίδια τους την πατρίδα και ουδείς ασχολείται να τους προστατέψει, για να μην σταθεί απέναντι στον κινεζικό γίγαντα.

🔎Οι Ουιγούροι υπολογίζονται από το επίσημο κινεζικό κράτος σε 12 εκατομμύρια. Οι ίδιοι επιμένουν ότι είναι πολύ περισσότεροι. Αλλά όσοι και να’ ναι, αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό του ενός δισεκατομμυρίου Κινέζων Χαν, οι οποίοι κατακλύζουν οποιαδήποτε περιοχή κατά το δοκούν και τις «προσταγές» του κεντρικού κράτους.

🔎Σήμερα ο πληθυσμός του Σινγκιάγκ Ουιγκούρ είναι περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι. Η περιοχή αυτή, από τις πιο αραιοκατοικημένες της υφηλίου, έχει υποστεί μια βίαιη αλλαγή στην εθνολογική της σύσταση. Από 90% του πληθυσμού το 1950, οι τουρκογενείς και μουσουλμάνοι Ουιγούροι (και άλλοι τουρκογενείς λαοί, Καζάκοι, Ουζμπέκοι κτλ.) σύμφωνα με την τελευταία απογραφή αποτελούν πια μόλις το 56%. Και στην επόμενη σίγουρα θα είναι μειονότητα στην ίδια τους την πατρίδα.

🔎Θεωρητικά το Σινγκιάνγκ Ουιγκούρ (το οποίο οι Ουιγούροι επιμένουν να αποκαλούν «Ανατολικό Τουρκεστάν», για να αναδείξουν ακόμα περισσότερο την τουρκογενή καταγωγή τους) είναι μια από τις πέντε «αυτόνομες περιοχές» της Κίνας. Περιοχές, δηλαδή, που οι ίδιοι οι Κινέζοι έχουν δεχτεί ότι εκτός από τους καθ’ εαυτό Κινέζους, τους Χαν δηλαδή, κατοικούν σε σημαντικό ποσοστό και άλλες εθνότητες, οι οποίες δικαιούνται κάποιων προνομίων.

🔎Oι εθνότητες αυτές, και οι Ουιγούροι δηλαδή, μπορούν να διδάσκονται και να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους, αλλά και να εξασκούν ανεμπόδιστα τη θρησκεία τους.  Θεωρητικά. Όσο θεωρητικά η Κίνα είναι ακραιφνώς κομουνιστική. Η γλώσσα των Ουιγούρων, πάντως, μοιάζει πολύ με τα τουρκικά. Όχι απόλυτα, αλλά οι γνώστες της τουρκικής βγάζουν νόημα στον προφορικό λόγο.

🔎 Το νότιο μέρος αυτής της περιοχής αποτελεί ουσιαστικά την τεράστια λεκάνη του ποταμού Ταμίρ. Στο βόρειο μέρος βρίσκεται και η έρημος Τακλαμακάν, η οποία θεωρείται από τα πιο ξερά μέρη του πλανήτη. Εκεί ακριβώς συναντήθηκαν τρεις τεράστιες αυτοκρατορίες, η Βρετανική (μέσω της Ινδίας), η ρωσική και η κινεζική. Ακόμα και σήμερα, τα σύνορα δεν έχουν προσδιοριστεί. Υπάρχουν αμφισβητούμενες περιοχές, κυρίως μεταξύ Ινδίας και Κίνας.

🔎Γιατί είναι τόσο σημαντική αυτή η περιοχή; Μόνο να απαριθμήσουμε με ποιες χώρες συνορεύει και θα καταλάβετε: Μογγολία, Ινδία, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Τατζικιστάν, Κιργιστάν, Καζακστάν.

🔎Το όνομα «Ουιγούρ» είναι ιστορικό. Μετά τον 9ο αιώνα μ.Χ. στην περιοχή καταγράφηκε μια τουρκόφωνη αυτοκρατορία ονόματι «Χανάτο του Ουιγούρ» (Uygur Khaganate), όμως η πολιτική ιστορία της περιοχής είναι μπερδεμένη. Υπήρξαν και αυτόνομες τοπικές πολιτικές οντότητες, αλλά και «κυριαρχία» διάφορων αυτοκρατοριών, Μογγόλων, Κινέζων, Ρώσων κτλ. Οι Κινέζοι επισήμως λένε (και διδάσκουν στα παιδιά τους) ότι η περιοχή αυτή ήταν ανέκαθεν δική τους. Όπως και το Θιβέτ.

🔎Η έννοια «κυριαρχία», φυσικά, ήταν κάτι αμφιλεγόμενο. Τυπικά μπορεί οι τοπικοί άρχοντες να υπάκουαν σε συγκεκριμένη (μεγαλύτερη) αυτοκρατορία, στην ουσία όμως ήταν απομονωμένοι στις οάσεις τους να κάνουν ό,τι θέλουν. Αργότερα, όταν επεκτάθηκε το πολιτικό παιχνίδι, η άνυδρη περιοχή τους απέκτησε τεράστια σημασία. Άρχισαν να γίνονται μουσουλμάνοι τον 10ο αιώνα και τον 16ο το ισλάμ είχε κυριαρχήσει στο νότο. Στο βορρά, μια από τις τουρκόφωνες φυλές, οι Τζουνγκάροι, έγιναν βουδιστές.

🔎Η περιοχή αυτή μπορεί να είναι πολύ αραιοκατοικημένη, ωστόσο υπήρξε μέρος του περίφημου «Δρόμου του Μεταξιού», της εμπορικής επικοινωνίας της Κίνας με την δυτική Ευρώπη, που διέσχιζε όλη την κεντρική Ασία.

🔎Το 1750 οι Κινέζοι (δυναστεία των Κινγκ Qing) οι οποίοι θεωρητικά έκαναν κουμάντο στην περιοχή είδαν με ανησυχία την ισχυροποίηση του τοπικού Χαν των Τζουνγκάρων στο βορρά του σημερινού Σινγκιάνγκ. Με το που έβαλαν πόδι οι Τζουνγκάροι στην γειτονική περιοχή που κατοικούσαν Μογγόλοι Χαλκ (την οποία περιοχή οι Κινέζοι θεωρούσαν τελείως δική τους), οι Κινέζοι πήραν αφορμή και κήρυξαν τον πόλεμο.

🔎Κράτησε δέκα χρόνια ο πόλεμος, έληξε με ολοκληρωτική νίκη των Κινέζων και τελείωσε με αφανισμό-γενοκτονία των Τζουνγκάρων. Εκατοντάδες χιλιάδες πληθυσμού αφανίστηκαν, η περιοχή ερήμωσε. Τότε οι Χαν αποφάσισαν να στείλουν δικό τους πληθυσμό στην περιοχή.

🔎Οι μουσουλμάνοι στα κεντρικά και το νότο γλύτωσαν, πάντως, τη σφαγή. Κι αυτό διότι οι φυλές ήταν πολύ πιο συγγενείς με τους Ουζμπέκους και τους Καζάκους, σε περιοχές που ήταν ανεξάρτητα κεντροασιατικά χανάτα (Κοκάντ, Βουχάρα κτλ.), αλλά είχαν αρχίσει ήδη να δέχονται την πίεση των Ρώσων. Οι Κινέζοι θεώρησαν σωστό να μην επεκταθούν σε περιοχές που διεκδικούσε και ο τσάρος.

🔎Από καιρού εις καιρόν γινόταν μια ανάφλεξη στην περιοχή, υποκινούμενη κυρίως από τους ανατολικούς μουσουλμάνους γείτονες. Το 1876 οι Κινέζοι αποφάσισαν να ενώσουν τις δύο περιοχές που ως τότε ήταν χωριστές διοικητικά, δηλαδή την Τζουνγκαρία στο βορρά και την περιοχή της λεκάνης του Ταμίρ στο νότο, σε μια νέα διοικητική περιοχή. Σινγκιάνγκ (Xinjiang) στα κινέζικα σημαίνει ακριβώς «νέα περιοχή».

🔎Το 1912 η μοναρχία καταλύθηκε στην Κίνα, ο αυτοκράτορας έφυγε σ’ ένα βράδυ και ιδρύθηκε δημοκρατία. Οι Τούρκοι της περιοχής (έτσι αποκαλούνταν όλες οι μουσουλμανικές φυλές) αποφάσισαν ότι είναι ώρα να αποτινάξουν τον κινέζικο ζυγό. Ανακήρυξαν, λοιπόν, μονομερώς την πρώτη Δημοκρατία του Ανατολικού Τουρκεστάν.

🔎Κανείς δεν τους βοήθησε να στεριώσουν το κράτος τους. Βρήκαν αντιμέτωπους και τους Κινέζους και τους Ρώσους (αργότερα Σοβιετικούς), οι οποίοι δεν ήθελαν να αποτελέσει η εξέγερση παράδειγμα για τους μουσουλμανικούς (και τουρκόφωνους, βεβαίως) λαούς της κεντρικής Ασίας, που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του τσάρου (και αργότερα των σοβιέτ).

🔎Σημειωτέον, η επαναφορά του ονόματος «Ουιγούροι» είναι… σοβιετικό φρούτο. Όπως είπαμε, στην περιοχή οι κάτοικοι αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Τούρκους και από τον 15ο αιώνα το όνομα «Ουιγούροι» είχε ξεχαστεί. Το 1921, σ’ ένα συνέδριο μπολσεβίκων στην Τασκένδη, αποφασίστηκε να επανέλθει ο όρος Ουιγούροι για τους μουσουλμάνους τουρκόφωνους της Κίνας. Το 1934 επισήμως και οι Κινέζοι υιοθέτησαν το παλιό-νέο όνομα.

🔎Χωρίς βοήθεια από πουθενά οι εξεγερμένοι Ουιγούροι το γύρισαν σε αντάρτικο. Οι τελευταίοι υπέκυψαν μόλις το 1937. Νέα προσπάθεια (η δεύτερη Δημοκρατία του Ανατολικού Τουρκεστάν) έγινε το 1944, όταν η κεντρική εξουσία στην Κίνα είχε καταλυθεί και η χώρα βρισκόταν στο έλεος των εμφύλιων συρράξεων.

🔎Οι Σοβιετικοί στήριζαν αυτή την προσπάθεια, στην αρχή της. Πότε ακριβώς το γύρισαν είναι άγνωστο. Αλλά, πάντως, το γύρισαν. Το καλοκαίρι του 1949 οι πέντε πιο προβεβλημένοι ηγέτες του κινήματος των Ουιγούρων σκοτώθηκαν μυστηριωδώς σ’ ένα αεροπορικό δυστύχημα με σοβιετικό αεροπλάνο. Και άλλοι 30 τοπικοί ηγέτες που είχαν ορκιστεί υποταγή στα σοβιέτ επίσης εξολοθρεύθηκαν. Οι Σοβιετικοί άφησαν τον Μάο και τους κομουνιστές του ανενόχλητους εκεί, χωρίς να «ξηλώσουν» κάποια περιοχή, αν και ο Στάλιν επισήμως δεχόταν εισηγήσεις να «ενσωματώσει» στην ΕΣΣΔ τόσο τους Ουιγούρους, όσο και τους Μαντζουριανούς στα βορειοανατολικά.

🔎Το 1949 η περιοχή «ειρήνευσε» με τα όπλα των Κινέζων κομουνιστών. Από τότε άρχισε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εποικισμού από  Κινέζους Χαν. Τόσο αργό, ώστε να μην γίνεται τόσο βίαιο, αλλά και τόσο μεθοδικό, που όπως αναφέραμε σε λίγα χρόνια θα έχει μετατρέψει τους Ουιγούρους σε μειονότητα.

🔎Υπάρχει ένα αυτονομιστικό κίνημα των Ουιγούρων, που υποστηρίζει ότι η Δημοκρατία του Ανατολικού Τουρκεστάν δεν συνθηκολόγησε ποτέ και βρίσκεται υπό παράνομη κατοχή από την κομουνιστική Κίνα από το 1949. Υπάρχει η Οργάνωση για την Απελευθέρωση του Ανατολικού Τουρκεστάν (θεωρείται τρομοκρατική στην Κίνα και τις πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας), και μια εξόριστη «κυβέρνηση» που εδρεύει στην… Ουάσιγκτον των ΗΠΑ!

🔎Από το 2014 οι Ουιγούροι καταγγέλουν ότι γίνεται απόπειρα γενοκτονίας εναντίον τους από το κινέζικο καθεστώς. Υπάρχουν νόμοι που τους απαγορεύουν να διαβάζουν βιβλία για το λαό τους, να αφήνουν γενειάδα (!), να διαθέτουν χαλάκι προσευχής.

🔎Η κυβέρνηση του Σι Τζιπίνγκ, επίσης, ίδρυσε τα λεγόμενα «στρατόπεδα αναμόρφωσης», κατασκηνώσεις υποτίθεται, στα οποία ότι οι νέοι Ουιγούροι διδάσκονται (υποχρεωτικά) τις αξίες του κομουνισμού και αποποιούνται τις τζιχαντιστικές ιδέες. Οι Ουιγούροι λένε ότι αυτά είναι στρατόπεδα συγκέντρωσης και βασανιστηρίων, ώστε να απαρνηθούν τη φυλή τους. Πριν λίγες εβδομάδες, μάλιστα, η κινεζική κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα νέο πρόγραμμα «μετονομασίας» για χωριά, μικρές πόλεις και άλλες γεωγραφικές τοποθεσίες, όπου οι Χαν είναι πλειοψηφία. Οι Ουιγούροι διαμαρτύρονται και για πολιτιστική γενοκτονία.

🔎Περιττό είναι να επισημανθεί ότι η περιοχή είναι «κλειστή» για ανεξάρτητους δημοσιογράφους και οι ειδήσεις που φτάνουν από εκεί είναι ελεγχόμενες, είτε από το καθεστώς, είτε από τους Ουιγούρους που «δραπετεύουν» και κάνουν τις καταγγελίες τους.

🔎Μέχρι τώρα, βέβαια, ουδείς έχει ενδιαφερθεί για την τύχη των Ουιγούρων. Το στάτους κβο στην περιοχή, με Κίνα και Ρωσία, ήταν «κόκκινη περιοχή» για να ασχοληθούν οι ΗΠΑ ή γενικά η Δύση. Ξέχωρα από μια «ηθική» υποστήριξη και κάποιες σκόρπιες φωνές, δεν υπήρξε ουσιαστική βοήθεια.

🔎Ως πότε; Μέχρι το σημείο που η Δύση θα αισθανθεί είτε αρκετά δυνατή να δημιουργήσει προβλήματα στην Κίνα, είτε να ανοίξει άλλο ένα μέτωπο. Τότε οι Ουιγούροι, ως άλλοι Κούρδοι, θα συρθούν σ’ έναν πόλεμο συμφερόντων. Κανείς δεν ξέρει, όμως, αν θα είναι κερδισμένοι.