Νότια Αφρική: Ο εφιάλτης του Μαντέλα έγινε πραγματικότητα!

 Γνωρίζεις ότι πριν λίγες μέρες έγιναν εκλογές στη Νότια Αφρική; Αν όχι, δεν σε αδικώ. Ελάχιστοι ασχολήθηκαν και με τη διαδικασία και με το αποτέλεσμα, παρ’ όλο που ήταν κοσμογονικό. Μιλάμε για τέλος εποχής και αρχή μιας άλλης. Πολύ πιο δύσκολης. Την οποία είχε «προφητέψει» και είχε πολεμήσει μ’ όλο του το είναι ο Νέλσον Μαντέλα.

🔎Το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο, το κόμμα που ίδρυσε ο μαύρος πληθυσμός της Νότιας Αφρικής κατά την περίοδο του απαρτχάιντ και στο οποίο ηγήθηκε ο Μαντέλα για πάνω από 30 χρόνια, έχασε με ηχηρό τρόπο την πλειοψηφία. Αναδείχτηκε μεν πρώτο, αλλά μόνο με το 40% των ψήφων. Πλέον ελέγχει λιγότερους από τους μισούς βουλευτές (159 από τους 400), άρα θα πρέπει να βρει «εταίρους» για να κυβερνήσει.

🔎Όλα αυτά μόλις 20 χρόνια μετά το μεγαλύτερο ποσοστό που είχε πάρει ποτέ σε εκλογές (69,69%), μάλιστα χωρίς τον Μαντέλα στο τιμόνι. Και μόλις 5 χρόνια μετά από μια άνετη νίκη με 57% και 250 βουλευτές, ένα σημάδι ότι τίποτα δεν μπορούσε να το αμφισβητήσει.

🔎Τι έγινε, λοιπόν; Απλούστατα, επιβεβαιώθηκε ο χειρότερος φόβος του Μαντέλα. Η κόντρα μεταξύ Κόσα και Ζουλού μπήκε στην κεντρική πολιτική σκηνή. Κι άντε τώρα να βγει.

🔎Ολίγη εθνογραφία πρώτα, διότι έχεις συνηθίσει όταν διαβάζεις κάτι για τη Νότια Αφρική να χωρίζεις τους κατοίκους της σε μαύρους και λευκούς. Σωστό είναι αυτό ως βασικός διαχωρισμός, αλλά όχι απόλυτα. Μαύροι είναι η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, όμως δεν ανήκουν σε μία φυλή. Ούτε συμπεριφέρονται έτσι.

🔎Η Νότια Αφρική είναι η τρίτη χώρα του κόσμου σε αριθμό επίσημων γλωσσών! Το σύνταγμα της χώρας αναγνωρίζει 11 επίσημες γλώσσες, εκ των οποίων μόνο τα αγγλικά δεν είναι γηγενής. Μόνο η Ινδία και η Βολιβία έχουν περισσότερες. Τι σημαίνει αυτό, αν όχι εύθραυστες ισορροπίες;

🔎Το άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι οι μισές από αυτές τις δέκα επίσημες «αφρικανικές» γλώσσες ομιλούνται (ως επίσημες) σε γειτονικά κράτη της Νότιας Αφρικής (Τσόνγκα στη Μοζαμβίκη, Σβάζι στο Εσουατίνι, Σόθο στο Λεσότο, Ντεμπέλε στη Ζιμπάμπουε, Τσβάνα στην Μποτσουάνα). Έξι, αν λογαριάσουμε και τους Πέντι που ζουν στα βορειοανατολικά της χώρας και παλαιότερα τους ονόμαζαν «Βόρειους Σόθο», δηλαδή έχουν μεγάλη συγγένεια.

🔎Για τα Αφρικάανς, τη «γηγενή» γλώσσα των λευκών (κυρίως στην ανατολική επαρχία του Ακρωτηρίου) που μοιάζει πολύ με τα ολλανδικά, αλλά στους αιώνες μπολιάστηκε με πολλές αφρικανικές, αγγλικές, μέχρι και πορτογαλικές λέξεις, θα γράψουμε πιο κάτω. Μας μένουν, λοιπόν, οι δύο μεγαλύτερες και σε αριθμό: Η Κόσα και η Ζουλού.

🔎Αυτοί οι δύο λαοί κυριαρχούν στην ιστορία της Νότιας Αφρικής από τότε που πάτησαν το πόδι τους οι λευκοί (Ολλανδοί και Βρετανοί κυρίως) και, μαγεμένοι από το τοπίο, το κλίμα και την ευφορία της γης αποφάσισαν να βάλουν πόδι για τα καλά. Οι λευκοί έκαναν αρκετούς πολέμους με τους Κόσα και τους Ζουλού μέχρι να τους υποτάξουν και να δώσουν ενιαία διοικητική μορφή στο νότιο άκρο της ηπείρου.

🔎Βεβαίως αυτά τα σύνορα, τα αποικιακά, ειδικά στην Αφρική κρύβουν κάτω από το χαλί αντιπαλότητες αιώνων. Κόσα και Ζουλού υπήρξαν αντίπαλοι για εκατοντάδες χρόνια, η προφορική τους παράδοση είναι γεμάτη από μεταξύ τους μάχες. Μιλάνε διαφορετική γλώσσα (όχι παρεμφερή, δεν μπορεί ο ένας να καταλάβει τον άλλο καθόλου), πιστεύουν σε διαφορετικούς θεούς, έχουν άλλη μουσική, άλλες τελετές, όλα διαφορετικά. Το ίδιο, βέβαια, συμβαίνει με τους περισσότερους λαούς της Νότιας Αφρικής, αλλά εδώ μιλάμε γι’ αυτούς που, λόγω και όγκου, παίζουν τον πιο σπουδαίο ρόλο.

🔎Οι λευκοί της Νότιας Αφρικής, λοιπόν, χώρισαν την περιοχή είτε σε αποικίες, είτε σε «Δημοκρατίες». Η αποικία του Ακρωτηρίου στα δυτικά της χώρας περιέχει, εκτός από την εύφορη και στρατηγική περιοχή του Κέιπ Τάουν, και ένα τεράστιο σχεδόν ακατοίκητο (ερημικό) κομμάτι στα βορειοδυτικά.

🔎Από εκεί ξεκινούσαν διάφοροι, από τυχοδιώκτες μέχρι φτωχοί αγρότες μετανάστες, που ήθελαν χωράφια να καλλιεργήσουν, για καινούργιους τόπους. Σκληροί άνθρωποι, με τα μεγάλα κάρα τους που τα έσερεναν βόδια και τις καραμπίνες στα χέρια απωθούσαν ή υποδούλωναν με σταθερό τρόπο όποια μαύρη φυλή τους αντιστεκόταν. Το όνομα όλων αυτών καθιερώθηκε σε Μπόερς (από το ολλανδικό Boer, που προφέρεται βέβεια Μπουρ και σημαίνει αγρότης).

🔎Το «παράπονο» των Μπόερς (και τον απογόνων τους, ακόμα και σήμερα) είναι ότι με το που έφταναν σ’ έναν τόπο, τον «καθάριζαν» (sic) από τους μαύρους και έφτιαχναν μια διοίκηση, έρχονταν οι καπάτσοι Εγγλέζοι και τους τον έπαιρναν. Έτσι έγινε με τη Νατάλια, την «δημοκρατία» που έφτιαξαν στα ανατολικά, μετά από αιματηρούς πολέμους με τους Ζουλού, η οποία έγινε αποικία των Άγγλων το 1843. Οι Βρετανοί πολέμησαν οι ίδιοι τους Ζουλού και τους υπέταξαν οριστικά το 1879, επεκτείνοντας την κυριαρχία τους.

🔎Έτσι έγινε και με άλλες δύο «δημοκρατίες», το «Ελεύθερο Κράτος του Οράγγη» και το «Τρανσβάαλ», που ιδρύθηκαν μεν από Μπόερς, αλλά καταλήφθηκαν από τους Βρετανούς στις αρχές του 20^ου αιώνα. Αυτές οι τέσσερις περιοχές (Ακρωτήριο, Νατάλ, Τρανβάαλ και Ελεύθερο Κράτος του Οράγγη) ενώθηκαν το 1910 για να αποτελέσουν την «Ένωση της Νότιας Αφρικής». Χωρίς κανένας, βέβαια, να ρωτήσει τους μαύρους.

🔎Όταν αποδείχτηκε ότι εκτός από πλούσιο έδαφος, η Νότια Αφρική έχει και ζάπλουτο υπέδαφος, με διαμάντια, μπριλάντια και χρυσάφι, τότε ήταν που οι λευκοί δεν ήθελαν καν να διανοηθούν ότι θα χάσουν κάποια στιγμή την εξουσία. Η δουλεία μπορεί να είχε καταργηθεί μεν, αλλά ο μαύρος πληθυσμός της χώρας δεν είχε κανένα δικαίωμα. Μόνο να δουλεύει, έναντι εξευτελιστικών αμοιβών, στα ορυχεία.

🔎Εντάσεις υπήρχαν, κατά καιρούς, πολλές. Καμία, όμως, οργανωμένη. To Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο, το κόμμα που έγινε πασίγνωστο στον κόσμο από τον Μαντέλα, είχε ιδρυθεί ήδη από το 1912. Αυτοί που το ίδρυσαν, για να προστατέψουν τα συμφέροντα των μαύρων, ανήκαν όντως σε διαφορετικές φυλές: Κόσα, Ζουλού, Τσβάνα, Σόθο. Πλην όμως το κύριο μέρος των υποστηρικτών του, σε σημείο σχεδόν απόλυτης πλειοψηφίας, ήταν Κόσα. Δεν ήταν ποτέ εύκολο να μπουν στην άκρη τα φυλετικά πάθη για έναν κοινό σκοπό.

🔎Οι λόγοι ήταν πολλοί. Κυριότερος, ότι οι Βρετανοί χάιδευαν τις φιλοδοξίες των περισσότερων λαών με την προοπτική μιας ανεξάρτητης δικής τους πατρίδας, κι ας κρατούσαν οι ίδιοι τα οικόπεδα-φιλέτα για λογαριασμό τους. Πράγματι, οι Σόθο, οι Σβάζι, οι Τσβάνα, εν μέρει οι Ντεμπέλε (μέσω Ζιμπάμπουε) απέκτησαν «ανεξαρτησία».

🔎Τον καιρό που αναδείχτηκε στην ηγεσία του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου η τεράστια φυσιογνωμία του Νέλσον Μαντέλα, η οργάνωση είχε γίνει πια σχεδόν αποκλειστικά των Κόσα. Ο Μαντέλα ο ίδιος ήταν φύλαρχος, όπως και οι συγγενείς του από πέντε γενιές. Κατάλαβε, όμως, πολύ γρήγορα ότι αν συνεχιζόταν αυτό, δεν θα πετύχαινε τίποτα. Έτσι αποφάσισε να ανοίξει την οργάνωση σε όλους. Προσπάθησε πολύ να συμπεριλάβει και λευκούς, και μιγάδες «έγχρωμους» (coloureds, μια ιδιαίτερη «εθνοτική» ομάδα στη Νότια Αφρική), αλλά κυρίως Ζουλού. Με μικρή επιτυχία, όμως.

🔎Το «απαρτχάιντ» είναι μια πασίγνωστη λέξη, πλην όμως λίγοι ξέρουν τι πραγματικά σημαίνει. Στην κυριολεξία η μετάφραση είναι «χωρισμός», στην ουσία ήταν μια πολύπλοκη διαδικασία «χωριστής ανάπτυξης» των φυλών στη Νότια Αφρική, ώστε να μην «μπλέκονται» μεταξύ τους. H ιδεολογία αυτή έγινε πράξη το 1948, όταν επικράτησε το Eθνικιστικό Kόμμα με ψήφους κυρίως απογόνων των Μπόερς, αντί του φιλοβρετανικού «ενωτικού» κόμματος του Γιαν Σματς.

Nότια Αφρική, μια δημοκρατία του 10%

🔎Το 1961 η Νότια Αφρικη έφυγε από την αγκαλιά της Βρετανίας κι έγινε «Δημοκρατία». Μια δημοκρατία, βέβαια, όπου ψήφιζε μόλις το 10-12% των κατοίκων της. Ένα χρόνο πριν είχε τεθεί εκτός νόμου το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο, που άρχισε να εξεγείρεται υπό τις σκιώδεις οδηγίες του Μαντέλα. Ο οποίος στην αρχή είχε αποφασίσει να εφαρμόσει πρακτικές πολιτικής ανυπακοής τύπου Γκάντι στην Ινδία, αλλά γρήγορα κατάλαβε ότι με τους Εθνικιστές αυτά δεν έπιαναν. Αυτοί χτυπούσαν στο ψαχνό.

🔎Έτσι αποφάσισε να φτιάξει και μια «στρατιωτική πτέρυγα». Στην οποία έδωσε το όνομα «Umkhonto we Sizwe», δηλαδή «Το Δόρυ του Έθνους». Στη γλώσσα των Κόσα, βέβαια, τη μητρική του. Με υπερβολική χαρά είδαν το 1962, μόλις λίγους μήνες μετά, να εγγράφεται στις τάξεις τους κι ένας 20χρονος Ζουλού, ο Τζέικομπ Ζούμα. Ένας αγράμματος και κακότροπος νέος, βέβαια, αλλά Ζουλού. Πολύτιμος.

🔎Ο Ζούμα είχε την ατυχία να συλληφθεί, μαζί με 45 άλλους, ενώ δεν είχε καν τελειώσει τη βασική «πολεμική» εκπαίδευσή του. Ο Ζούμα καταδικάστηκε για απόπειρα ανατροπής της «νόμιμης» κυβέρνησης και πέρασε δέκα χρόνια στο Ρόμπεν, το νησί-φυλακή στα ανοιχτά του Κέιπ Τάουν, εκεί που πέρασε 27 χρόνια και ο ίδιος ο Μαντέλα μετά τη δική του σύλληψη και καταδίκη αργότερα. Μετά την αποφυλάκισή του συνέχισε να δουλεύει για το ΑφΕΚ, αφού πια θεωρούνταν ήρωας, πριν φύγει αυτοεξόριστος στη Μοζαμβίκη, όπου πέρασε 15 χρόνια.

🔎Οι Νοτιοαφρικανοί προσπάθησαν να μιμηθούν τους Βρετανούς στις «εδαφικές» φιλοδοξίες των φυλών. Το 1975 παρουσίασαν το σύστημα των «αυτόνομων δημοκρατιών», δηλαδή εδαφικών ενοτήτων προορισμένων για τις μαύρες φυλές. Κι έλεγαν ότι μέσα στα όρια αυτών των «δημοκρατιών» οι μαύροι θα είχαν απόλυτη ελευθερία. Δημιουργήθηκαν δέκα τέτοιες περιοχές. Αλλά με εδάφη που είχαν από πολύ μικρή ως καθόλου οικονομική σημασία. Οι περισσότεροι «κάτοικοι» αναγκάζονταν να βγαίνουν καθημερινά από τα όρια της «δημοκρατίας» τους για να πάνε στον τόπο δουλειάς τους, που φυσικά δεν τους ανήκε. Αυτά τα διοικητικά μορφώματα τα αποκάλεσε ο διεθνής τύπος «μπαντουστάν», ένας απόλυτα υποτιμητικός όρος.

🔎Όταν ο Μαντέλα βγήκε από τη φυλακή, υπό την πίεση της παγκόσμιας κοινότητας, φάνηκε πια καθαρά ότι το καθεστώς της Νότιας Αφρικής ήταν έτοιμο να αλλάξει σελίδα. Κυρίαρχος ο Μαντέλα, είχε το καρπούζι και το μαχαίρι στα χέρια του. Φυσικά τα μπαντουστάν καταργήθηκαν. Τι κράτος, όμως, ήθελε να δημιουργήσει;

🔎Η φαινομενικά ενιαία και αδιαίρετη Νότια Αφρική έχει δύο σημαντικές (υποβόσκουσες, βέβαια) αποσχιστικές τάσεις. Η πρώτη προέρχεται από τα νοτιοδυτικά, την περιοχή του Ακρωτηρίου, όπου κυριαρχούν οι λευκοί και οι μιγάδες. Στην αρχή οι φωνές για μια «λευκή πατρίδα» στο νότο της Αφρικής προέρχονταν μόνο από κάποιους γραφικούς, με ελάχιστη πολιτική επιρροή, που εμφανίζονταν με πυκνά μούσια και πλατύγυρα καπέλα, νοσταλγοί του παρελθόντος και προσκολλημένοι σ’ αυτό. Με τον καιρό, η ιδέα ενός «ανεξάρτητου» Ακρωτηρίου, απολύτως εύρωστου οικονομικά (αν και χωρίς τα μεγάλα ορυχεία στα βορειοανατολικά) γίνεται όλο και πιο δελεαστική. Και υποστηρίζεται, πλέον, από κοστουμαρισμένους, γιάπηδες και εκπροσώπους της νέας γενιάς.

🔎Η δεύτερη φυγόκεντρος δύναμη είναι, φυσικά, οι Ζουλού. Που είδαν όλους να αποκτούν μια πατρίδα, εκτός από τον δικό τους λαό, τον οποίο οι ίδιοι θεωρούν τον δυνατότερο, ιστορικότερο και εξυπνότερο απ’ όλους.

🔎Αυτή η δύναμη εκφράστηκε ήδη από την παντοδυναμία του Μαντέλα, στις πρώτες (και τελικά μοναδικές) εκλογές που πήρε μέρος, το 1994. Το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο μπορεί να πήρε μεν το 62,65% των ψήφων, όμως στις περιοχές των Ζουλού επικράτησε προς γενική έκπληξη το Ινκάθα, ένα δεξιόστροφο κόμμα, το οποίο πήρε μεν 10,54% στο σύνολο, αλλά πάνω από το 50% στο Κουαζούλου-Νατάλ, την επαρχία όπου πλειοψηφούν οι Ζουλού.

🔎Αρχηγός αυτού του κόμματος ήταν ο Μανγκοσούθου Μπουτελέζι, ένας πρίγκιπας στενά συνδεδεμένος με την παραδοσιακή βασιλική οικογένεια των Ζουλού και «πρόεδρος» του «μπαντουστάν» Κουαζούλου όσο αυτό υπήρχε επί απαρτχάιντ (1975-1994). Αυτή η θητεία του, η συνεργασία του δηλαδή με το καθεστώς των λευκών, μαζί με συνεχείς καταγγελίες για διαφθορά (οι οποίες είναι καθημερινότητα στη Νότια Αφρική) αποτέλεσαν και την τροχοπέδη του να αναπτυχθεί περισσότερο. Όσο κι αν η προπαγάνδα των Ζουλού πίεζε τους κατοίκους να τον ψηφίσουν, εκείνοι δεν τον προτιμούσαν. Έτσι το Ινκάθα παρέμεινε μεν ένα κοινοβουλευτικό κόμμα, αλλά με περιορισμένη επιρροή.

🔎Ο Μαντέλα επέμεινε σ’ ένα μοντέλο διοίκησης που θα τους συμπεριλάμβανε όλους. Η παρουσία και η στήριξή του στη νοτιοαφρικανική εθνική ομάδα ράγκμπι (ένα απόλυτως «λευκό» σπορ, σύμβολο της καταπίεσης) όταν αυτή αναδείχτηκε πρωταθλήτρια κόσμου ήταν τεράστιο μήνυμα. Όπως επίσης ότι όρισε πρώτο αναπληρωτή πρόεδρο της δικής του μαύρης δημοκρατίας τον προκάτοχό του και εχθρό του, τον Φρέντερικ Βίλεμ Ντε Κλερκ. Όπως, επίσης, και όταν παραιτήθηκε το 1997 από την προεδρία, στήριξε με όλες του τις δυνάμεις τον Ζουλού Τζέικομπ Ζούμα να γίνει ο δεύτερος πρόεδρος.

🔎Δεν τα κατάφερε, όμως. Ο (επίσης Κόσα) συναγωνιστής του και συγκρατούμενος Τάμπο Μπέκι έγινε ο δεύτερος πρόεδρος και κράτησε την κυριαρχία των Κόσα μέχρι το 2009. Τότε ο Ζούμα ορίστηκε πρόεδρος του ΑφΕΚ και εξελέγη ως ο πρώτος Ζουλού πρόεδρος το 2009. Παρ’ ότι ακούγονταν πολλά εναντίον του, κι είχε περάσει μέχρι και δίκη για βιασμό (στην οποία αθωώθηκε, το δικαστήριο έκρινε ότι η γυναίκα είχε συναινέσει να συνευρεθεί ερωτικά μαζί του).

🔎Η 9ετία του Ζούμα ως προέδρου σημαδεύτηκε από μεγάλα πολιτικά και οικονομικά σκάνδαλα. Παρ’ όλα αυτά κέρδισε και δεύτερη θητεία, διότι το ΑφΕΚ αποτελούσε κάτι σαν «ιερή αγελάδα» στους μαύρους Νοτιοαφρικανούς. Όταν αποδείχτηκε ότι προόριζε τη γυναίκα του για νέα πρόεδρο του ΑφΕΚ, ώστε να ελέγχει μέσω αυτής το κόμμα και τη χώρα, οι Κόσα επαναστάτησαν. Το 2017 το ΑφΕΚ προτίμησε τον Κόσα Σίριλ Ραμαφόσα, επίσης από τους νεαρούς «συνοδοιπόρους» του Μαντέλα, για να τον αντικαταστήσει. Ο Ζούμα αρνήθηκε να αφήσει την προεδρία, αλλά στην ουσία «παύθηκε» από το κόμμα κι ανέλαβε πρόεδρος ο Ραμαφόσα. Δεν είχε πει, όμως, την τελευταία του λέξη.

🔎Τον Δεκέμβριο του 2023 ο Ζούμα άρχισε να λέει ότι «δεν μπορούσε να κάνει καμπάνια για το διεφθαρμένο ΑφΕΚ» και ότι αν το έκανε θα θεωρούσε τον εαυτό του «προδότη». Σύντομα κατάλαβαν όλοι γιατί: Ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου κόμματος, το οποίο ονόμασε συμβολικά Umkhonto We Sizwe, Δόρυ Του Έθνους! Όπως η παλιά στρατιωτική οργάνωση. Παρά την οργή των παλιών του συντρόφων, που τον πήγαν στα δικαστήρια για κλέψιμο συμβόλων, το κόμμα πήρε κανονικά μέρος στις εκλογές και ήλθε τρίτο με 14,58% των ψήφων και 58 βουλευτές.

🔎Μπορεί το νούμερο αυτό να φαίνεται μικρό, ωστόσο στην επαρχία Κουαζούλου-Νατάλ, όπου πλειοψηφούν όπως γράψαμε οι Ζουλού, το κόμμα αυτό πήρε 44,91% και είναι μακράν πρώτο. Και το Ινκάθα (που έχει νέο αρχηγό, καθώς ο υπέργηρος Μπουτελέζι έφυγε από τη ζωή το 2023) τερμάτισε δεύτερο με 18,28%. Τρίτο το ΑφΕΚ με 17,22%. Πρώτη φορά στην 30ετή εκλογική ιστορία της Νότιας Αφρικής το κόμμα κατατάσσεται τρίτο σε μια επαρχία.

🔎Το ΑφΕΚ με τον Ραμαφόσα επικεφαλής επικράτησε σε 7 από τις 9 επαρχίες-εκλογικές περιφέρειες (εκτός από το Κουαζούλου-Νατάλ έχασε και στην επαρχία του Δυτικού Ακρωτηρίου, παραδοσιακά πια, από την Δημοκρατική Συμμαχία, την αξιωματική αντιπολίτευση, την οποία στηρίζουν οι περισότεροι λευκοί και μιγάδες). Αλλά βγαίνει βαθιά ηττημένος, μέχρι του σημείου που να μην μπορεί να σχηματίσει κυβερνητική πλειοψηφία μόνος του, αφού ελέγχει 159 βουλευτές. Του χρειάζονται τουλάχιστον 200.

🔎Τι θα κάνει; Θα επιδιώξει «μεγάλο συνασπισμό» με το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα, τους λευκούς και τους μιγάδες (87 βουλευτές); Θα τείνει χείρα φιλίας στον Ζούμα (59 βουλευτές); Ή θα επιδιώξει έναν επικίνδυνο συνασπισμό με το κομουνιστικό κόμμα (39 βουλευτές) συν κάποιους σκόρπιους από μικρά κόμματα; Η εξίσωση είναι ούτως ή άλλως πολύ δύσκολη.

🔎Το χειρότερο, όμως, είναι ότι για πρώτη φορά καταγράφηκε με πεντακάθαρο τρόπο στις εκλογές ο εφιάλτης του Μαντέλα: Ο σαφής κομματικός διαχωρισμός των μαύρων Νοτιοαφρικανών και η ψήφος με εθνικά κριτήρια. Ο 82χρονος Ζούμα προφανώς δεν είναι το μέλλον σ’ αυτό, αλλά με «εθνικιστικό» 62% στην επαρχία του, μπορεί να διεκδικήσει τουλάχιστον περισσότερες εξουσίες στις επαρχίες, αν όχι ένα φεντεραλιστικό σύστημα. Που θα ήταν το πρώτο βήμα για μια πατρίδα.