Αρούμπα: Έριξε πόρτα στο πετρέλαιο και θησαύρισε από τον τουρισμό!

Για να τη βρεις στον παγκόσμιο χάρτη χρειάζεσαι μεγεθυντικό φακό. Η Αρούμπα, ένα νησάκι 180 τ.χλμ., σχεδόν ακριβώς όσο η δική μας Κίμωλος, βρίσκεται σ’ ένα σημείο εξαιρετικό γεωπολιτικά και ενεργειακά: Ακριβώς μπροστά από λιμνοθάλασσα του Μαρακαϊμπο στη Βενεζοιυέλα. Μια λιμνοθάλασσα που κολυμπάει στο πετρέλαιο.

🔎Το νησάκι αυτό, το οποίο οι Ισπανοί από μόνοι τους είχαν συμπεριλάβει στα «inutiles», τα άχρηστα δηλαδή, όταν κατέκτησαν σχεδόν όλη την Κεντρική και Νότια Αμερική, έχει σήμερα μακράν το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα απ’ όλες τα κράτη και τις εξαρτώμενες περιοχές της Καραϊβικής. Πάνω από 50.000 δολάρια αντιστοιχούν σε καθέναν από τους περίπου 100.000 κατοίκους της.

🔎Πώς το κατάφερε; Με έξυπνες και μεθοδικές κινήσεις. Με μια απόφαση που όταν ελήφθη έμοιαζε παράλογη: Το νησί εγκατέλειψε την πετρελαϊκή ασφάλεια για χάρη του τουρισμού. Και δικαιώθηκε απόλυτα.

🔎Η Αρούμπα δεν είναι ανεξάρτητο κράτος, όπως τόσα άλλα στην Καραϊβική. Είναι μια από τις «χώρες» που αποτελούν το βασίλειο της Ολλανδίας. Είναι ένα κομμάτι της Ολλανδίας με τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις όπως το Άμστερνταμ και το Ρότερνταμ, ωστόσο έχει ευρεία εσωτερική αυτονομία και δεν αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως π.χ. συμβαίνει με τα γαλλικά νησιά της Καραϊβικής, τη Μαρτινίκα και τη Γουαδελούπη.

🔎Ανθρώπινη παρουσία στην Αρούμπα υπήρχε από χιλιάδες χρόνια. Την εποχή, πάντως, που ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακάλυψε στα ταξίδια του τα νησιά της Καραϊβικής και την ηπειρωτική Αμερική, στο νησί αυτό ζούσαν οι Κακέτιο, μια ισχυρή ινδιάνικη φυλή, όπως και στα απέναντι παράλια της Βενεζουέλας.

🔎Αυτούς του Κακέτιο βρήκαν μπροστά τους οι Ισπανοί όταν πάτησαν πόδι στην περιοχή. Και φυσικά, τους κατέκτησαν γρήγορα, όντας πολύ καλύτερα οπλισμένοι. Ο μύθος του Ελντοράντο, της μυστικής πόλης που ήταν γεμάτη χρυσάφι, θέριεψε γρήγορα τη μετανάστευση στα βόρεια παράλια της Νότιας Αμερικής, που γέμισε ισπανικά λιμάνια. Στην Αρούμπα, πάντως, δεν πήγαινε κανείς να ζήσει, οι Ισπανοί και κάθε λογής άλλοι τυχοδιώκτες που είχαν μαζευτεί εκεί κοιτούσαν προς το εσωτερικό, το Ελντοράντο.

🔎Τα νησιά που βρίσκονταν κοντά στα παράλια αφέθηκαν στην τύχη τους, ως «inutiles», άχρηστα. Οι Ισπανοί για μετανάστευση στα νησιά κράτησαν τα πιο μεγάλα, που είχαν και οικονομικό ενδιαφέρον. Έτσι άνοιξε ο δρόμος και η όρεξη προοδευτικά για τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις να πάνε στην περιοχή της Καραϊβικής και να βάλουν πόδι στα μικρότερα νησιά, στην αρχή ως πειρατικά ορμητήρια και μετά με κανονικό καθεστώς αποικίας. 

🔎Οι Ολλανδοί πήγαν στην Καραϊβική κυρίως για να βρουν και να εμπορευτούν αλάτι. Το οποίο τους χρειαζόταν για την ακμάζουσα βιομηχανία παστής ρέγκας (!), από τα κύρια φαγητά των κατώτερων πληρωμάτων των ναυτικών, αλλά και των φτωχών στα ολλανδικά λιμάνια. Έτσι δημιουργήθηκε η Εταιρεία Δυτικών Ινδιών, η οποία αποφάσισε να ανοίξει δουλειές με τα ισπανικά λιμάνια προκειμένου να βρει μπόλικο αλάτι.

🔎Τα πλοία της Εταιρείας έφτασαν στην Αρούμπα (και τα γειτονικά νησιά Κουρασάο και Μπονέρ) το 1623. Τι βρήκαν εκεί; Ερημιά και ξερό έδαφος. Ότι έπρεπε για να αναπτύξουν αλυκές. Μέχρι να καταλάβουν οι Ισπανοί, οι Ολλανδοί είχαν βάλει γερό πόδι στα νησιά. Το 1634 τα κατέκτησαν κι επισήμως. Και για τους Ισπανούς φάνηκε μάλλον ανώφελο να ξεκινήσουν πόλεμο για μερικά αχρείαστα νησάκια.

🔎 Στην πορεία ο πληθυσμός της Αρούμπα ανέπτυξε μια ιδιαίτερη γλώσσα, την "παπιαμέντου". Ένα μείγμα από ισπανικά και ολλανδικά, με λέξεις ινδιάνικες, αγγλικές, γαλλικές, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Σήμερα η "παπιαμέντου" από γλώσσα του δρόμου έχει εξελιχθεί σε επίσημη γλώσσα της Αρούμπα και διδάσκεται στα τοπικά σχολεία.

🔎Έτσι, λοιπόν, τα νησιά αυτά έμειναν σε ολλανδικά χέρια. Και με εξαίρεση μια δεκαετία κατά τη διάρκεια των Ναπολειόντειων πολέμων (1806-1816), που πέρασαν σε αγγλική διοίκηση, έμειναν ολλανδικά. Βεβαίως επειδή το έδαφος της Αρούμπα δεν επέτρεπε πολύ μεγάλες φυτείες, το νησί δεν γέμισε και με σκλάβους. Υπήρχε μεν δουλεία, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σχέση με γειτονικά νησιά ή τα απέναντι παράλια.

🔎Η… βαριά βιομηχανία της Αρούμπα ήταν η αλόη. Επί δεκαετίες γινόταν συστηματική καλλιέργεια (και επεξεργασία) του φυτού αυτού, σε σημείο που προμήθευε όλη την Ολλανδία. Αλλά αυτό δεν έφτανε, βέβαια, για να δημιουργήσει πλούτο στον πληθυσμό. Στα μέσα του 19^ου αιώνα ένας νεαρός ανακάλυψε χρυσάφι σ’ ένα ποτάμι, αλλά τα κοιτάσματα αποδείχτηκαν περιορισμένα, παρά τους αρχικούς πανηγυρισμούς.  Μέχρι που έπιασε η ιδέα για το διυλιστήριο.

🔎Στην Αρούμπα δεν υπάρχει πετρέλαιο. Υπάρχει, όμως, άφθονο δίπλα, στη Βενεζουέλα. Οι Ολλανδοί εκμεταλλεύθηκαν το ειδικό «ευρωπαϊκό» καθεστώς της Αρούμπα για να διυλίζουν πετρέλαιο της Βενεζουέλας και να το εισάγουν στην Ευρώπη ως… ευρωπαϊκό. Το πρώτο διυλιστήριο άνοιξε το 1924. Οι εγκαταστάσεις ουσιαστικά κάλυψαν σχεδόν όλο το νότιο άκρο του νησιού κι έδωσαν δουλειά σε χιλιάδες ανθρώπους. Το νησί άρχισε να παίρνει τα πάνω του.

🔎Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν άνοιξε η όρεξη των νησιών και στην Καραϊβική για ανεξάρτητη πορεία, η Ολλανδία έδρασε γρήγορα: Το 1954 ανακοίνωσε την ενοποίηση όλων των νησιών της στην Καραϊβική σε μία οντότητα, τις Ολλανδικές Αντίλλες. Στις οποίες συμπεριλήφθηκαν η Αρούμπα, το Κουρασάο και η Μπονέρ (τα οποία αποκαλούνται συνολικά ABC, από τα αρχικά τους), που βρίσκονται κοντά στα παράλια της Βενεζουέλας, αλλά και τρία νησιά που βρίσκονται πολύ βορειότερα, τα λεγόμενα SSS (Άγιος Μαρτίνος, Άγιος Ευστάθιος και Σάμπα).

🔎Οι Αρουμπάνοι δεν χάρηκαν ιδιαίτερα μ’ αυτή την απόφαση και την πολέμησαν. Θεώρησαν ότι στη νέα οντότητα θα κάνει κουμάντο αποκλειστικά το Κουρασάο, λόγω μεγαλύτερου πληθυσμού και οικονομικής δύναμης. Το 1977 η Αρούμπα έφτασε να κάνει μέχρι και δημοψήφισμα, στο οποίο το 82% του πληθυσμού ζήτησε πλήρη ανεξαρτησία από την Ολλανδία.

🔎Τελικά, την 1^η Ιανουαρίου 1986, η Αρούμπα διαχωρίστηκε από τις υπόλοιπες Ολλανδικές Αντίλλες κι έγινε αυτόνομη «χώρα» (Land τη λένε στα ολλανδικά) του βασιλείου της Ολλανδίας. Σημειολογικά, ακριβώς εκείνη τη χρονιά ανακοινώθηκε και το κλείσιμο του διυλιστηρίου, επειδή πλέον ήταν ασύμφορο σε σχέση με τις άλλες πηγές πετρελαίου των εταιρειών, κυρίως στην περιοχή της Νιγηρίας.

🔎Το διυλιστήριο αντιπροσώπευε το 30% του ΑΕΠ του νησιού και το 50% των εσόδων της κυβέρνησης. Καταστροφή; Κάθε άλλο! Αντί να ψάξουν γι’ άλλους ιδιοκτήτες ή να ζητήσουν «πάση θυσία» να επαναλειτουργήσει το διυλιστήριο, οι Αρουμπάνοι στράφηκαν στο πραγματικό χρυσάφι που είχαν στα πόδια τους: Τον τουρισμό.

🔎H πρώτη ύλη υπήρχε: Ηλιοφάνεια και σταθερές θερμοκρασίες πάνω από 20 βαθμούς σχεδόν όλο το χρόνο, παραλίες τεράστιες με λευκή άμμο και πράσινα νερά, αλλά και… ευρωπαϊκή τεχνογνωσία στα ξενοδοχεία. Φοβερές ξενοδοχειακές μονάδες ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια. To τραγούδι «Kokomo» των Beach Boys του 1988, που εξυμνεί τις ομορφιές της Καραϊβικής και ξεκινάει με το όνομα του νησιού «Aruba, Jamaica, oh I wanna take ya…» ήλθε την κατάλληλη στιγμή για να απογειώσει το τουριστικό ενδιαφέρον.

🔎Αποτέλεσμα; Η Αρούμπα σήμερα υποδέχεται πάνω από 1,2 εκατομμύρια τουρίστες το χρόνο! Το 75% του ΑΕΠ της σχετίζεται με τον τουρισμό. Σχεδόν οι τρεις στους τέσσερις είναι από τις ΗΠΑ και μόνο το 8,3% από την Ευρώπη, κυρίως Ολλανδοί. Για εμάς τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εξακολουθεί να είναι κάτι άγνωστο. Όπως και το γειτονικό Κουρασάο, περισσότερο γνωρίζουμε το ομώνυμο ποτό παρά το νησί.

🔎Το διυλιστήριο επαναλειτούργησε κάποιες φορές, αλλά πλέον η Αρούμπα το είχε ξεπεράσει. Πλέον δεν λειτουργεί. Οι εγκαταστάσεις χρησιμοποιούνται σαν αξιοθέατο σε εκδρομές.

🔎Όσο για την ανεξαρτησία; Κανείς δεν νοιάζεται πλέον. Το 1986, όταν η Αρούμπα έγινε αυτόνομη, η Ολλανδία «υποσχέθηκε» σε δέκα χρόνια, δηλαδή το 1996, να διεξάγει δημοψηφίσματα σε όλες τις Ολλανδικές Αντίλλες για το μέλλον τους. Από το 1990 η Αρούμπα ζήτησε επισήμως να παγώσει κάθε τέτοια συζήτηση που την αφορά.

🔎Απολαμβάνει το στάτους του κομματιού της Ολλανδίας, αλλά έχει και την αυτονομία στα ζητήματά της. Στην ουσία λειτουργεί ως «κανονικό» κράτος, με βουλή, κυβέρνηση, νόμους, σημαία, εθνικό ύμνο, αυτόνομη εκπροσώπηση σε όλα τα σπορ. Παράλληλα εκμεταλλεύεται το πρεστίζ που της δίνει η Ολλανδία για να προωθήσει τον offshore τραπεζικό τομέα, που αυξάνεται ραγδαία.