Σομαλιλάνδη: Το πιο "λειτουργικό" κομμάτι της Σομαλίας ζητά αναγνώριση από τον Τραμπ!

 

Τη Σομαλιλάνδη τη γνωρίζετε; Προσοχή, άλλο Σομαλιλάνδη κι άλλο Σομαλία. Αν δεν τη γνωρίζετε, είναι καιρός να τη μάθετε. Είναι σίγουρο ότι θα έλθει στο προσκήνιο της επικαιρότητας πολύ σύντομα. Κι ευθύνη γι’ αυτό έχει (ποιος άλλος;) ο Ντόναλντ Τραμπ.

🔎Το ανακάτεμα της τράπουλας που έχει φέρει η νέα αμερικανική διοίκηση από τη στιγμή που ανέλαβε ο Τραμπ δεν έχει προηγούμενο στον αιώνα μας. Αυτό το σημείο της γης, όμως, στο ευαίσθητο Κέρας της Αφρικής, είναι ένας ακόμα κρίκος της αλυσίδας από τις αλλαγές που οραματίζεται ο Πρόεδρος των ΗΠΑ. Μπορεί για την ώρα να μην έχει τη βαρύτητα που έχει π.χ. η Ουκρανία, ο Καναδάς, η διώρυγα του Παναμά ή η Γροιλανδία, αλλά… έρχεται η σειρά της.

🔎Σομαλιλάνδη σημαίνει, βέβαια, γη των Σομαλών. Όπως και η υπόλοιπη περιοχή της Σομαλίας, αλλά και το Τζιμπουτί, και μεγάλο μέρος της νοτιοανατολικής Αιθιοπίας. Παρ’ ότι, βέβαια, η έννοια «Σομαλοί» καταδεικνύει έναν λαό με κοινή γλώσσα, παραδόσεις και έθιμα, η Σομαλία ήταν ανέκαθεν μια βαθιά διχασμένη περιοχή. Οι Σομαλοί είναι από τους λαούς που η φυλή τους, η ευρύτερη οικογένειά τους, αυτό που στα αγγλικά ονομάζεται clan, υπερτερεί της κοινής σομαλικής ταυτότητας.

🔎Η περιοχή με την οποία θα ασχοληθούμε και ονομάζεται Σομαλιλάνδη είναι το βόρειο κομμάτι της Σομαλίας όπως το βλέπουμε στο χάρτη. Το οποίο δεν είχε ποτέ διοικητική σχέση με το νότιο στους αιώνες, αλλά επεδίωξε να ενωθεί μαζί του από πονηριά περισσότερο κι όχι από εθνική ανάγκη.

 🔎Κι όταν οι κρατικές δομές της Σομαλίας κατέρρευσαν, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Σομαλιλάνδη περιχαρακώθηκε στα δικά της «σύνορα», ανακήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησίας κι από τότε περιμένει κάποιον μεγάλο της γης να την αναγνωρίσει και να της δώσει υπόσταση. Θα είναι ο Τραμπ αυτός που θα το κάνει;

🔎H περιοχή που βρίσκεται η Σομαλιλάνδη κατοικείται από τη Νεολιθική εποχή, τουλάχιστον το 10.000 π.Χ. Με την ανάπτυξη των πόλεων και του θαλάσσιου εμπορίου η περιοχή απέκτησε μεγάλη σημασία και ο λόγος φαίνεται από την πρώτη ματιά στο χάρτη. Η περιοχή ελέγχει τα στενά της Ερυθράς Θάλασσας και βρίσκεται κοντά στον Περσικό κόλπο, αλλά και στα ανατολικά λιμάνια της Αφρικής.

🔎Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η έννοια «Σομαλοί» καθιερώθηκε για να περιγράψει ένα σύνολο διαφορετικών φυλών που μιλούν περίπου την ίδια γλώσσα, ασπάστηκαν το ισλάμ μαζικά σχεδόν την ίδια περίοδο. Κατά τα άλλα, οι Αφάρ, οι Ισάκ, οι Νταρόντ και οι άλλες μεγάλες σομαλικές φυλές έφτιαξαν τα δικά τους σουλτανάτα, τα οποία ουδέποτε ενώθηκαν, τις περισσότερες φορές ήταν και εθχρικά μεταξύ τους κι έπαιξαν μπάλα με διαφορετικούς αποικιακούς δυνάστες, όταν άρχισε η ευρωπαϊκή εξάπλωση στην Αφρική.

🔎Αφού το έδαφος ήταν ξερό, οι κάτοικοι ασχολήθηκαν με δύο πράγματα: Την κτηνοτροφία (κυρίως κατσίκες, που δεν χρειάζονται και πολύ χορτάρι, αλλά και καμήλες) και τη θάλασσα. Έγιναν ψαράδες, έμποροι, αλλά και πειρατές. Οι ακτές που ζούσαν το ευνόησαν αυτό, έρχονταν μόνα τους τα… θηράματα προς τα εκεί.

🔎Τα σομαλικά παράλια ήταν αυτό που λέμε… φιλέτο για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Γι’ αυτό και, όταν ξεκίνησε για τα καλά η αποικιοκρατία, χωρίστηκαν σε «ζώνες επιρροής», ανάλογα με τα λιμάνια. Οι Γάλλοι πήραν το μικρότερο κομμάτι, αλλά και αυτό που περιείχε το πιο βαθύ και στρατηγικό λιμάνι, το Τζιμπουτί. Οι Άγγλοι, που ήδη βρίσκονταν απέναντι στην αραβική ακτή και το Άντεν της Υεμένης, πήραν το λιμάνι της Χαργκέισα και τη γύρω περιοχή. Ο νότος, γύρω από το λιμάνι του Μογκαντίσου, κατέληξε στα χέρια των Ιταλών, οι οποίοι είχαν ήδη επεκταθεί και στην σημερινή Αιθιοπία.

🔎Οι Βρετανοί, κατά τη συνήθειά τους να ονομάζουν τις αποικίες τους με τα ονόματα των λαών και την κατάληξη –land (γη), δεν σκέφτηκαν και πολύ πριν ονομάσουν την περιοχή Σομαλιλάνδη. Στην ουσία, βέβαια, είχαν κατακτήσει μόνο μια περιοχή, αυτή που ζούσε η σομαλική φυλή των Ισάκ, από τις μεγαλύτερες πληθυσμιακά. Σήμερα οι Ισάκ αποτελούν το 80% του πληθυσμού της Σομαλιλάνδης, που εκτιμάται γύρω στα 6,2 εκατομμύρια.

🔎Η κατάκτηση, βέβαια, δεν ήταν εύκολη. Η αρχική συμφωνία με τις φυλές για καθεστώς προτεκτοράτου (δηλαδή να έχουν εσωτερική αυτονομία, αλλά οι Βρετανοί να ασχολούνται με τα διεθνή) δεν αρκούσε, ήθελαν περισσότερο έλεγχο. Αφορμές βρέθηκαν πολλές για εξεγέρσεις και ένοπλη αντίσταση. Και σημειώθηκαν και θηριωδίες.

🔎Το 1922 οι κάτοικοι του Μπουράο, μιας εσωτερικής μεγάλης πόλης που ήταν το κέντρο του εμπορίου βοοειδών της περιοχής, επαναστάτησαν όταν έμαθαν ότι τους επιβλήθηκαν νέοι φόροι. Ο τότε υπουργός Αποικιών Ουίνστον Τσόρτσιλ (ναι, ο γνωστός) δεν δίστασε καθόλου: Διέταξε τη RAF, τη βασιλική αεροπορία, να πετάξει πάνω από το Μπουράο και να μην αφήσει πέτρα πάνω στην πέτρα. Έτσι κι έγινε. Ο βομβαρδισμός των αμάχων του Μπουράο αποτελεί και σήμερα την πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία της βρετανικής πολεμικής αεροπορίας.

🔎Ουσιαστικά η Σομαλιλάνδη κατακτήθηκε τελείως μόλις το 1938, λίγο πριν ξεκινήσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Όταν αυτός έληξε και η ανθρωπότητα μπήκε στην εποχή της αποαποικιοποίηση, οι Βρετανοί ήταν σκεφτικοί ειδικά με αυτή την αποικία. Οι Σομαλοί είχαν αρνηθεί να ενταχθούν στο αποικιακό διοικητικό σύστημα, κι έτσι δεν υπήρχε καμία διάδοχη κατάσταση. Το σχέδιο ήταν να «εκπαιδευτεί» μία γενιά ηγετών, ώστε να της παραδοθεί η εξουσία (και να μην κάνει του κεφαλιού της, προσθέτουμε εμείς).

🔎Από την άλλη, η Ινδία είχε χαθεί, ο δρόμος προς τα εκεί δεν απαιτούσε πια τόσο έντονη βρετανική παρουσία, οι Βρετανοί τα μάζευαν ήδη και από απέναντι, από το Άντεν, οπότε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ήλθε και η σειρά της Σομαλιλάνδης να γίνει ανεξάρτητο κράτος.

🔎Τότε ρίχτηκε η ιδέα να ενωθούν όλες οι ευρωπαϊκές αποικίες των σομαλικών ακτών σε ένα κράτος. Οι Γάλλοι αρνήθηκαν σθεναρά: Το Τζιμπουτί ήταν πολύτιμο γι’ αυτούς, και έμεινε γαλλικό έδαφος μέχρι το 1977. Οι Ιταλοί, που είχαν υπό τον έλεγχό τους το νότο (με την ευλογία του ΟΗΕ) είχαν ξεκινήσει ήδη τις διαδικασίες.

🔎Πονηρά σκεπτόμενοι, οι Ισάκ πρωτοστάτησαν στην ένωση των δύο σομαλικών κομματιών, του βρετανικού και του ιταλικού, σε ένα κράτος. Με τη λογική ότι, αφού ήταν περισσότεροι, θα είχαν και το πάνω χέρι στις «δημοκρατικές» διαδικασίες. Στις 27 Ιουνίου 1960 η Σομαλιλάνδη απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία. Μόλις τέσσερις ημέρες αργότερα, την 1^η Ιουλίου, η τοπική βουλή ενέκρινε την ένωση με το ιταλικό νότιο κομμάτι, ώστε να δημιουργηθεί η Σομαλία που βλέπουμε στο χάρτη.

🔎Με τις πρώτες κιόλας αποφάσεις του νέου κράτους οι Ισάκ κατάλαβαν πόσο λάθος έκαναν και πως πιάστηκαν κορόιδα. Οι νότιες σομαλικές φυλές, οι Ματζερτίν και οι Νταρόντ, πήραν όλα τα πόστα, έγιναν πρόεδροι και πρωθυπουργοί, και οι Ισάκ… πουθενά. Ούτε καν στο στρατό δεν τους άφηναν να αναδειχτούν σε καίριες θέσεις. Σχεδόν από την αρχή, λοοιπόν, οι δυσαρεστημένοι Ισάκ έψαχναν τρόπους να φύγουν απ’ αυτή την ένωση.

🔎Το 1967 ο Μουχάμαντ Ιμπραχίμ Εγκάλ, από τους Ισάκ, ανέλαβε πρωθυπουργός, για να θολώσουν ακόμα περισσότερο τα νερά. Μετά από τη δολοφονία του «πατέρα» της ένωσης Αμπντιρασίντ Σερμάκε (ο οποίος προερχόταν από το νότο) το 1969, ο στρατός βρήκε την ευκαιρία να επέμβει. Ο στρατάρχης Μοχάμεντ Σίαντ Μπαρέ, από τη νότια φυλή των Νταρόντ, έγινε πρόεδρος της χώρας κι έμεινε εκεί μέχρι το 1991.

🔎Ο Μπαρέ προφανώς δεν ήταν αρεστός στο βορρά, ωστόσο προσπάθησε να δώσει στους Σομαλούς ένα όραμα. Αφού δεν κατάφεραν να ενωθούν με πολιτικούς όρους, θα το κατάφερναν με στρατιωτικούς. Όρμησε εναντίον του αιθιοπικού κομματιού της Σομαλίας, της περιοχής Ογκάντεν, στηριζόμενος στο ότι παραδοσιακά οι Σομαλοί ήταν καλοί πολεμιστές, αλλά είχαν και την στήριξη των ΗΠΑ ως… αντικομουνιστές. Αντίθετα, οι Αιθίοπες τότε είχαν ανατρέψει τον δυτικόφιλο αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ και είχαν εγκαθιδρύσει το Ντεργκ, το φιλοσοβιετικό καθεστώς του Μενγκίστου.

🔎Παρά την αμερικανική στήριξη (που ήταν, βέβαια, αναιμική, σε σχέση με την σοβιετική στην Αιθιοπία, μέχρι κουβανέζικα στρατεύματα ταξίδεψαν εκεί και πήραν μέρος στις μάχες) οι Σομαλοί έχασαν σχεδόν με κάτω τα χέρια. Τους κόπηκε η φόρα, και ο Μπαρέ κατηγόρησε το βορρά ότι υπονόμευε την εξουσία του. Γενικά η κατάσταση ήταν έκρυθμη για χρόνια, με τις βόρειες περιοχές να έχουν κηρύξει πραγματικό ανταρτοπόλεμο στο καθεστώς Μπαρέ. Το 1989 ο στρατάρχης έστειλε το στρατό στο βορρά και αυτά που έγιναν τότε περιγράφονται σαν «Το Ολοκαύτωμα της Χαργκέισα» από τους βόρειους.

🔎Το 1991, με όλες τις αναταραχές που έφερε στην περιοχή η πτώση της ΕΣΣΔ, ο Μπαρέ έχασε τα στηρίγματά του και κατέρρευσε. Η Σομαλία έπεσε στα χέρια τοπικών φύλαρχων και πολέμαρχων, που τη χώρισαν σε φέουδα. Όλα αυτά στις κεντρικές και νότιες περιοχές της χώρας.

🔎Διότι στο βορρά οι Ισάκ βρήκαν την ευκαιρία που έψαχναν. Με μια διάσκεψη στο Μπουράο τον Απρίλιο του 1991 αποφάσισαν να «τερματίσουν την ένωση με τη Σομαλία», όπως χαρακτήρισαν την πράξη τους. Στην ουσία το τοπικό κοινοβούλιο πήρε πίσω την απόφασή του για ένωση το 1960. Έτσι το είδαν. Στις 15 Μαϊου 1991 η Σομαλιλάνδη πληροφόρησε τον κόσμο ότι ήταν και πάλι ανεξάρτητο κράτος.

🔎Ουδείς συγκινήθηκε, βέβαια. Η διεθνής κοινότητα πάσχιζε (κι ακόμα πασχίζει) να διατηρήσει τα τεχνητά αφρικανικά σύνορα όσο πιο άθικτα γίνεται. Γι’ αυτό αποκλείστηκε η πιθανότητα να αναγνωριστεί ένα σομαλικό κράτος, που θα έδινε το δικαίωμα στους τοπικούς φύλαρχους να απαιτήσουν την ίδια τύχη για το δικό τους κομμάτι, και να γέμιζε η περιοχή με μικρά σομαλικά κρατίδια, ευάλωτα και χωρίς οικονομική ισχύ.

🔎Όσο η υπόλοιπη χώρα κυλούσε στο χάος και την ακυβερνησία, η Σομαλιλάνδη στο βορρά λειτουργούσε σχεδόν… τέλεια, τηρουμένων των αναλογιών. Ελάχιστες είναι, βέβαια, οι αφρικανικές χώρες που αποτελούν πρότυπα δημοκρατίας, αλλά οι θεσμοί λειτουργούν, γίνονται εκλογές κι έτσι εκλέγεται ο πρόεδρος, το εμπόριο λειτουργεί, υπάρχει τοπικό νόμισμα και σχετική ασφάλεια.

🔎Επί χρόνια οι Ισάκ της Σομαλιλάνδης το’ χουν παράπονο που κανείς δεν ασχολείται σοβαρά μαζί τους. Σε μια περιοχή που κυριάρχησαν οι θηριωδίες, η πειρατεία και η ασυδοσία, η Σομαλιλάνδη είναι η μοναδική περιοχή της Σομαλίας που λειτουργεί. Όσο κανονικά λειτουργούν και οι γείτονες.

🔎Η Σομαλιλάνδη έχει καταφέρει να πετύχει μόνο εμπορική αναγνώριση. Υπάρχουν κάποιες υποτυπώδεις εμπορικές σχέσεις με την Αιθιοπία και την Υεμένη, αλλά διεθνείς σχέσεις έχει αναπτύξει μόνο με την Ταϊβάν. Ένα άλλο μέρος που, εγκλωβισμένο όπως είναι στα διεθνή συμφέροντα, ξέρει ότι δεν μπορεί να κάνει ούτε μπρος, ούτε πίσω.

🔎Ο διεθνής παράγοντας έχει πιέσει πολλές φορές για να επαναφέρει μια υποτυπώδη έστω λειτουργία κράτους στη Σομαλία. H λογική πια είναι απολύτως ομοσπονδιακή, με τα διάφορα κομμάτια που έχουν δημιουργηθεί να ενώνονται σ’ ένα ενιαίο μόρφωμα. Το πόσο ισχυροί ή χαλαροί θα είναι οι δεσμοί μεταξύ τους είναι αντικείμενο συζήτησης, αλλά τόσα χρόνια κανείς δεν έχει συμφωνήσει για τη νομή της κεντρικής εξουσίας.

🔎Οι Ισάκ της Σομαλιλάνδης είναι έξω απ’ αυτή τη συζήτηση, προτιμούν να πορευτούν μόνοι τους, ωστόσο τελευταία βλέπουν ότι το παιχνίδι αρχίζει να χάνεται. Από το 2023 η μικρή πληθυσμιακά φυλή των Ντουλμπαχάντε, που κατοικεί στα νότια «σύνορα» της χώρας με την κανονική Σομαλία, ανακοίνωσε ότι «εγκαταλείπει» τη Σομαλιλάνδη και θα ξεκινήσει συνομιλίες για να ενταχθεί στην ομοσπονδιακή Σομαλία ως κρατίδιο του Κχατούμο.

🔎Για να μην ανοίξει η όρεξη και σε άλλους και χάσουν το momentum, οι Ισάκ ψάχνουν άμεσα μια λύση. Γι’ αυτό αποτάθηκαν στον Τραμπ και τις ΗΠΑ, ουσιαστικά λέγοντάς τους ότι μπορούν να λειτουργήσουν σαν «μακρύ χέρι» των Αμερικανών σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή.

🔎Οι ΗΠΑ το σκέφτονται. Η περιοχή είναι όντως μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας, αφού ελέγχει πολλές θαλάσσιες εμπορικές οδούς και, μην το ξεχνάμε, είναι ακριβώς απέναντι από τους Χούθι της Υεμένης, με τους οποίους οι ΗΠΑ κάποια στιγμή θα τα βάλουν για τα καλά. Ο Τραμπ δέχεται συνεχώς προσκλήσεις για να… επισκεφθεί τη Σομαλιλάνδη. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό, αλλά μήπως φαίνονταν τα υπόλοιπα που έχουν γίνει από τη στιγμή που ανέλαβε;