Σόρβοι: Ο ξεχασμένος λαός και ο εφιάλτης του AfD

 

Ο παράξενος χάρτης που βλέπετε έρχεται από την εκλογική επιτροπή του γερμανικού κρατιδίου της Σαξονίας. Απεικονίζει το διαμέρισμα (landkreis) Μπάουτζεν, στα ανατολικά του κρατιδίου, και τα χωριά του. Τα εκλογικά αποτελέσματα αφορούν το χωριό Κρόστβιτζ, ένα απ’ αυτά τα τέσσερα μικρά κομματάκια στο χάρτη που εμφανίζονται με διαφορετικό χρώμα.

🔎Όπως φαίνεται, στο Κρόστβιτζ το χριστιανοδημοκρατικό CDU ήλθε πρώτο με 48,7% των ψήφων και το ακροδεξιό AfD ακολούθησε με 30,4%. Όσοι δεν εντυπωσιάζεστε από τα ποσοστά, μάθετε ότι το ποσοστό του CDU ήταν το μεγαλύτερο που κατέγραψε σε οποιαδήποτε άλλη κοινότητα της Σαξωνίας και αντίστοιχα το ποσοστό του AfD ήταν το μικρότερο.

🔎Όσοι παρακολούθησαν από κοντά τις γερμανικές εκλογές γνωρίζουν ότι το AfD σάρωσε στη Σαξωνία και σε ολόκληρη την πρώην Ανατολική Γερμανία. Ειδικά στη Σαξωνία ήλθε δεύτερο μόλις σε 11 κοινότητες. Υπάρχει εξήγηση και είναι… εθνολογική. Οι Σόρβοι πιστοποίησαν για μία ακόμη φορά ότι έχουν γυρίσει την πλάτη τους τόσο στην ακροδεξιά, όσο και στην αριστερά.

🔎Ποιοι είναι αυτοί οι Σόρβοι; Δεν πρόκειται για τυπογραφικό λάθος. Οι Σόρβοι είναι ο πιο δυτικός από τους σλαβικούς λαούς, ένας από τους μικρότερους σε πληθυσμό κι ένας από τους πιο… ξεχασμένους. Ακόμα και μέσα στην Ευρώπη των μειονοτήτων πολύ λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξή τους. Κι όμως, όχι μόνο υπάρχουν, αλλά πασχίζουν κιόλας να διατηρήσουν ζωντανή τη γλώσσα, τις παραδόσεις και τα έθιμά τους σ’ ένα περιβάλλον που ήταν πάντα αφιλόξενο.

🔎Οι πολιτιστικές οργανώσεις των Σόρβων τους υπολογίζουν σε περίπου 650.000. Οι οποίοι κατοικούν κυρίως στα ανατολικά της Σαξωνίας και τα νοτιοανατολικά του κρατιδίου του Βραδεμβούργου, στα σύνορα με την Τσεχία και την Πολωνία. Αυτοί οι αριθμοί λογίζονται ως υπερβολικοί από το επίσημο γερμανικό κράτος και οι ίδιοι οι Σόρβοι παραδέχονται ότι υπολογίζουν αυτούς που έχουν σορβική καταγωγή έστω από τον έναν παππού ή τη γιαγιά τους και μπορεί να μην γνωρίζουν τη γλώσσα τους.

🔎Δεν υπάρχει επίσημη «εθνική» απογραφή, αλλά οι Σόρβοι που συνεχίζουν να μιλούν την γλώσσα τους υπολογίζονται σε περίπου 60.000 κι άλλες περίπου 200.000 μπορούν να την καταλάβουν και να επικοινωνήσουν. Κατοικούν σε δύο ιστορικές περιοχές την Άνω Λουσατία και την Κάτω Λουσατία. Η σημαντικότερη πόλη της Άνω Λουσατίας (στη Σαξωνία) είναι το Μπάουτζεν και της Κάτω Λουσατίας (στο Βραδεμβούργο) το Κότμπους.

🔎Οι Σόρβοι μοιάζουν εθνολογικά και γλωσσικά με και με τους Πολωνούς, αλλά και με τους Τσέχους, τους δύο μεγάλους σλαβικούς τους γείτονες. Η γλώσσα τους μοιάζει με γέφυρα μεταξύ αυτών των δύο γλωσσών.

🔎Φυσικά, τόσο οι Τσέχοι, όσο και οι Πολωνοί προσπάθησαν να τους προσεταιριστούν και κάποιοι, μάλιστα, τους θεωρούν «εθνογραφική ομάδα» είτε των Πολωνών, είτε των Τσέχων. Οι ίδιοι, όμως, έχουν διατηρήσει με ζήλο την πολιτιστική τους ανεξαρτησία και θέλουν να είναι Σόρβοι, τίποτε άλλο.

🔎Οι Σόρβοι αποκαλούν τους εαυτούς τους “Srbi”. Είναι φανερή η ομοιότητα της λέξης με τους γνωστούς μας Σέρβους, ωστόσο εθνολογικά και γενεαλογικά δεν υπάρχει σύνδεση. Δεν προέρχονται, δηλαδή, από κάποιους περιπλανώμενους Σέρβους που… χάθηκαν στο ταξίδι τους στα δυτικά. Παλαιότερα οι γείτονές τους οι Γερμανοί τους αποκαλούσαν με διαφορετικά ονόματα: Λουσατούς από την περιοχή που κατοικούσαν και Βένδους (Wends).

🔎Άλλη μια ιδιαιτερότητα των Σόρβων είναι η θρησκεία τους. Επισήμως είναι το μόνο προτεσταντικό σλαβικό έθνος στον πλανήτη. Κοντά στα σύνορα με την Πολωνία υπάρχει μια κοινότητα καθολικών, ενώ οι περισσότεροι στις δημοσκοπήσεις δηλώνουν άθρησκοι.

🔎Από τις μεγάλες μετακινήσεις των Σλάβων τον 7^ο αιώνα μ.Χ. δύο μικρές σλαβικές φυλές, οι Μιλτσένοι και οι Λούζιτσοι, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ανατολικά του ποταμού Έλβα, στις κοιλάδες ανάμεσα στον Νάισε και τον Σπρέε. Σύντομα άρχισαν οι διαμάχες με τις νομαδικές γερμανικές φυλές. Η περιοχή γενικά πέρασε από πολλά χέρια, κυρίως των Σαξόνων, αλλά και των Πολωνών. Από το 983 μ.Χ., όμως, οι Σόρβοι το’ χαν ξεκαθαρίσει ότι είναι κάτι διαφορετικό από τους Σλάβους γείτονές τους και δεν ήθελαν να αφομοιωθούν.

🔎Οι Σάξωνες εκστράτευσαν εναντίον των Σόρβων και τους κατέλαβαν το 1147. Υποτίθεται η εκστρατεία έγινε για να τους εκχριστιανίσουν, αν και οι Σόρβοι είχαν ήδη ασπαστεί τον χριστιανισμό! Οι Σόρβοι υποβιβάστηκαν σε δουλοπάροικους στην ίδια τους τη γη και αρκετοί εκγερμανίστηκαν.

🔎Το 1346 έξι πόλεις από την περιοχή των Σόρβων συνασπίστηκαν σε μια συμμαχία, την Λίγκα της Λουσατίας. Αυτή η συμμαχία είχε σκοπό να προστατέψει τις πόλεις και τους κατοίκους τους και ελεγχόταν από την (τσεχική) Βοημία μέχρι το 1635 και μετά, ως το 1815, από τους άρχοντες της Σαξονίας, η οποία τότε ήταν μια περιοχή της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αυτού του κράτους-γίγαντα στη μέση της Ευρώπης και μετά έγινε ανεξάρτητο βασίλειο.

🔎Οι Σάξωνες έκαναν το λάθος να συμμαχήσουν με τη Γαλλία στους Ναπολεόντειους Πολέμους, και μετά την ήττα τους το 1815 αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν την περιοχή της Κάτω Λουσατίας στην Πρωσία. Έτσι προκύπτει και ο γεωγραφικός χωρισμός των δύο περιοχών σε διαφορετικά γερμανικά κρατίδια. Οι Πρώσοι εφάρμοσαν μια βίαιη τακτική εκγερμανισμού, αναγκάζοντας όλους τους Σόρβους να υιοθετήσουν ονόματα που ακούγονταν περισσότερο γερμανικά και φυσικά απαγόρεψαν τη γλώσσα τους.

🔎Στην Άνω Λουσατία, που βρισκόταν υπό τους Σάξονες, οι Σόρβοι κινητοποιήθηκαν πολιτιστικά. Τύπωσαν λεξικά και γραμματικές της γλώσσας τους, έφτιαξαν πολιτιστικούς συλλόγους. Βεβαίως πολλοί αποφάσισαν να μεταναστεύσουν. Σήμερα στο Τέξας των ΗΠΑ υπολογίζεται ότι ζουν τουλάχιστον 15.000 Σόρβοι τρίτης και τέταρτης γενιάς.

🔎Μετά την ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα αντι-γερμανικά αισθήματα των Σόρβων κορυφώθηκαν. Οι Σόρβοι έφτασαν στο σημείο μέχρι και να ανακηρύξουν μονομερώς την ανεξαρτησία της Λουσατίας την Πρωτοχρονιά του 1919, ίσα-ίσα για να συμμετάσχουν, υποτίθεται ως κράτος και όχι ως μειονότητα, στις διαπραγματεύσεις μετά την ειρήνευση. Αντιπτοσωπεία τους πήγε και στο Παρίσι για την διάσκεψη κορυφής και συναντήθηκαν με συμβούλους του Αμερικανού προέδρου Γουίλσον, που τασσόταν υπέρ των εθνικών κρατών.

🔎Δεν κατάφεραν, πάντως, να πάρουν ούτε μια υπόσχεση, έστω για αυτονομία της περιοχής τους. Οι δύο περιοχές της Λουσατίας παρέμειναν μέρος της Γερμανίας, υποτίθεται με εξασφαλισμένα τα μειονοτικά τους δικαιώματα. Στην πράξη, οι Γερμανοί δεν ξέχασαν ποτέ τις κινήσεις αυτές και η πίεσή τους να εκγερμανιστούν αυξήθηκε ακόμα περισσότερο.

🔎Το 1919 δημιουργήθηκε στη Γερμανία το Λαϊκό Κόμμα των Λουσατών, το οποίο το 1924 μετονομάστηκε σε Βενδικό Εθνικό Κόμμα. Μια οργάνωση, δηλαδή, για να υπερασπίζει τα συμφέροντα της μειονότητας. Στην ουσία, βέβαια, το κόμμα λειτουργούσε σαν… αποκαλυπτήριο φρονημάτων, αφού όσοι συμμετείχαν στις δραστηριότητές του στοχοποιούνταν από τις γερμανικές αρχές. Οπότε η υποστήριξή του ήταν σχεδόν μηδαμινή. Στις εκλογές του 1928 πήρε μόνο 3.300 ψήφους.

🔎Όταν μετά το 1933 στη Γερμανία κυριάρχησε το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, οι γνωστοί ναζί, οι Σόρβοι πέρασαν μαύρες μέρες. Οι ηγέτες τους στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και, παρ’ ότι ήταν Γερμανοί πολίτες, πολλοί άλλοι ακολούθησαν τη μοίρα των «υπανθρώπων», κατά τη ναζιστική ιδεολογία.

🔎Μοιραία, λοιπόν, όταν τα σοβιετικά στρατεύματα κατέλαβαν τις ανατολικές περιοχές της Γερμανίας το 1945 οι Σόρβοι αναθάρρησαν. Θεώρησαν ότι είχε έλθει η στιγμή της απελευθέρωσης. Γρήγορα οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν.

🔎Οι Σόρβοι έκαναν αίτηση να δημιουργηθεί η δική τους «αυτόνομη περιοχή» στην επικράτεια της Ανατολικής Γερμανίας, όπως γινόταν κατά κόρον στην ΕΣΣΔ, αλλά η ανατολικογερμανική ηγεσία απέκλεισε τέτοια συζήτηση. Αντίθετα, η περιοχή τους μοιράστηκε σε διαφορετικά «διαμερίσματα», στα οποία χωρίστηκε η Ανατολική Γερμανία.

🔎Μετά το 1960, πάντως, ξεκίνησε μια σοβαρή προσπάθεια τουλάχιστον να διατηρηθεί η γλώσσα τους. Το 1960 η ανατολικογερμανική κυβέρνηση αναγνώρισε τη σορβική ως «περιφερειακή επίσημη» γλώσσα και αμέσως ξεκίνησε ένας μαραθώνιος, με βιβλία, περιοδικά, ραδιοσταθμούς και πολιτιστικές εκδηλώσεις που είχαν στόχο να τονώσουν τη χρήση της γλώσσας και των σλαβικών παραδόσεων.

🔎Μετά την ενοποίηση των γερμανικών κρατών το 1990 φάνηκε ότι οι Σόρβοι δεν είχαν, όπως οι άλλοι Ανατολικογερμανοί, την ίδια εκτίμηση στο σοσιαλιστική διακυβέρνηση. Από τις πρώτες ελεύθερες εκλογές στήριξαν μαζικά το χριστιανοδημοκρατικό CDU, με τη λογική ότι όσο πιο φιλελεύθερη είναι η κυβέρνηση, τόσο πιο εύκολη θα είναι η ζωή όσων επιμένουν να μην ξεχνούν την καταγωγή και τη γλώσσα τους. Τους βοήθησε και η κεντρική οργάνωσή τους, η Domowina (που στη γλώσσα τους σημαίνει πατρίδα).

🔎Το 1997 το κρατίδιο της Σαξονίας (με κυβέρνηση του CDU) επισήμως όχι μόνο αναγνώρισε, αλλά και προστατεύει τη σορβική γλώσσα, που ορίστηκε ως «μειονοτική». Αυτός ο νόμος, που ψηφίστηκε τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, έγινε το διαρκές συμβόλαιο δεσμού των Σόρβων με το συγκεκριμένο κόμμα. Οι δεσμοί έγιναν πιο δυνατοί τα τελευταία χρόνια, με την ραγδαία άνοδο του AfD στην περιοχή της Σαξωνίας.

🔎Οι τοπικοί βουλευτές του AfD δεν ξεκαθαρίζουν τη στάση τους απέναντι στους Σόρβους. Κάποιοι απ’ αυτούς κάνουν σποραδικά δηλώσεις περί «ξένων στοιχείων που περνιούνται για ντόπιοι» και «πρέπει να απομονωθούν». Αλλά δεν ξεκαθαρίζουν αν αναφέρονται μόνο στους μετανάστες ή και στους Σόρβους. Λιγότερο από έναν αιώνα μετά δεν θέλουν να ζήσουν πάλι τον ίδιο εφιάλτη.