O Τζον Φρουμ και τα ξύλινα κιβώτια από τον ουρανό που έγιναν θρησκεία!

 

Ένα αεροπλάνο σκίζει τον ουρανό. Μόνο η όψη του και ο θόρυβος που προκαλεί είναι ικανά να σου προκαλέσουν τρόμο. Την ώρα που περνάει πάνω από το νησί σου, από τα σπλάχνα του φεύγουν ξύλινα κιβώτια, με αλεξίπτωτα στερεωμένα πάνω τους για να μην προσγειωθούν απότομα και σπάσουν. Πέφτουν σε διάφορες περιοχές του νησιού.

🔎Τα βρίσκεις, τα ανοίγεις και μέσα τους βλέπεις… του κόσμου τα καλά: Ρούχα υφασμάτινα, εργαλεία, καθρέφτες, βούρτσες, μαχαίρια. Είναι δυνατόν να μην το θεωρήσεις… θεϊκό σημάδι;

🔎Αυτό που περιγράφουμε δεν είναι κάτι φανταστικό. Η διαδικασία αυτή, του εφοδιασμού πολλών νησιών του Ειρηνικού από τον αέρα μέσω ξύλινων κιβωτίων, ήταν καθημερινότητα για πολλές περιοχές ειδικά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

🔎Τα εφόδια είχαν στόχο, βέβαια, τους Αμερικανούς, Βρετανούς και Γάλλους στρατιώτες που βρίσκονταν πάνω στα νησιά, ωστόσο οι (στην πλειοψηφία τους πρωτόγονοι) ιθαγενείς που ωφελήθηκαν απ’ αυτά τα «φορτία» επηρεάστηκαν τόσο πολύ, που τα έκαναν μέχρι και θρησκεία! Και το όνομα αυτής, cargo cult. H «λατρεία του φορτίου»!

🔎Όταν γράφουμε θρησκεία, το εννοούμε. Θρησκεία πραγματική, με ιερείς, με προφήτες, με τελετές, με μεσσιανικά κινήματα, με υποσχέσεις χλιδάτης ζωής. Μια θρησκεία που αντί για σταυρούς και ημισελήνους και τεράστια αγάλματα έβαλε μπροστά την τεχνολογία και την απρόσμενη γενναιοδωρία που ερχόταν από τον ουρανό. Το cargo cult επιβιώνει ακόμα και σήμερα, ως θρησκευτικο-πολιτικό ρεύμα, και είναι τόσο δυνατόν κατά περιοχές που συντηρεί και πολιτικά κόμματα!

🔎Αυτό το ρεύμα, βέβαια, δεν προέκυψε τυχαία. Ούτε ζυμώθηκε σε λίγα χρόνια. Ακολούθησε, από μακριά βέβαια, την τεχνολογική εξέλιξη της Ευρώπης και της Αμερικής, που πάντα προκαλούσε φόβο και δέος στους ιθαγενείς.

🔎Φέρτε στο νου σας μια εικόνα: Στα νησιά της Μελανησίας στο νοτιοδυτικό Ειρηνικό, αυτά που βρίσκονται πιο κοντά στην Αυστραλία, τη Νέα Γουινέα και τα μεγάλα νησιά της Ινδονησίας, οι επαφές των Ευρωπαίων θαλασσοπόρων ξεκίνησαν ήδη από το τέλος του 18^ου αιώνα. Οι ιθαγενείς, που βρίσκονταν στα πρώτα στάδια του πολιτισμού και κινούνταν με μικρά κανό, τα’ χασαν όταν είδαν τα μεγάλα πλοία, τα κανόνα και τις ευρωπαϊκές φορεσιές των πρώτων αυτών ταξιδιωτών-κατακτητών.

🔎Στο σύνολο σχεδόν αυτών των νησιών οι ιθαγενείς υποτάχθηκαν σχεδόν μοιρολατρικά στις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Δεν υπήρξε, δηλαδή, βίαιη κατάκτηση, με μάχες, πέρα από ορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις. Έτσι άρχισε, αργά αλλά σταθερά, να αναπτύσσεται μια κοσμοθεωρία που συνοψίζεται περίπου στο εξής: Οι πρόγονοι μας εγκατέλειψαν, πήγαν αλλού να ζήσουν και μας άφησαν αμόρφωτους και απολίτιστους. Εκεί που ζουν έχουν όλα τα καλά των Ευρωπαίων και κάποια στιγμή θα επιστρέψουν για να μας τα δώσουν κι εμάς και να μας απελευθερώσουν από τους τεχνολογικά ανώτερους ανθρώπους με το λευκό δέρμα.

🔎Η αντίληψη αυτή αναπτύχθηκε πιο πολύ στα μικρά και απομακρυσμένα νησιά, όπου η παρουσία λευκών δεν ήταν έντονη. Σε αντίθεση, όμως, με άλλες περιοχές του Ειρηνικού, οι κάτοικοι της Μελανησίας αντιστάθηκαν περισσότερο στην διάδοση του χριστιανισμού. Οι ιεραπόστολοι (που πάντα ακολουθούν τους στρατιώτες και τους εμπόρους) τα βρήκαν σκούρα να εξηγήσουν τον τριαδικό θεό, τη νηστεία στην έρημο (οι ιθαγενείς δεν μπορούσαν να κατανοήσουν ότι υπάρχει τόπος που έχει μόνο άμμο). Προτίμησαν, λοιπόν, να φτιάξουν κάτι δικό τους. Ο Μεσσίας μπήκε στις δοξασίες τους ως ο άνθρωπος που θα τους λύτρωνε από όλα τα κακά και θα τους μοίραζε τις περιουσίες των λευκών.

🔎Μετά το 1930, όταν μπήκαν στην καθημερινότητα και οι αεροπορικές πτήσεις, το κίνημα θέριεψε. Και έφτασε στο αποκορύφωμα του τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν και όλα τα νησιά απέκτησαν στρατιωτικές φρουρές (από φόβο μήπως κατακτηθούν από τους Ιάπωνες) και φυσικά ο εφοδιασμός των στρατιωτών γινόταν… από αέρος, με τα ξύλινα κιβώτια με τα αλεξίπτωτα.

🔎Η λατρεία των κιβωτίων εξελίχθηκε σε πραγματική μανία. Οι ιθαγενείς ορμούσαν στα κιβώτια και αλάλαζαν όταν λεηλατούσαν το εσωτερικό τους. Με τον καιρό οι Δυτικοί, για να εξασφαλίσουν τον απρόσκοπτο εφοδιασμό των δυνάμεών τους, έγιναν πιο προσεκτικοί στις ρίψεις. Κοντά στα χωριά των ιθαγενών έριχναν κιβώτια που ήταν προορισμένα γι’ αυτούς (με καθρεφτάκια, χάντρες, παλιά ρούχα και χτένες) και κοντά στα στρατόπεδα έριχναν τα όπλα και τα άλλα εφόδια, που προορίζονταν για τους στρατιώτες.

🔎Το κίνημα θέριεψε και ο Μεσσίας απέκτησε και… όνομα: John Frum, Τζον Φρουμ. Ένα όνομα τεχνητό και… ευρωπαϊκό. Το «Τζον» ήταν πολύ διαδεδομένο όνομα στους στρατιώτες και όποιος συναντούσε τον άλλο και συστηνόταν έλεγε όνομα, επίθετο και χώρα καταγωγής «John Smith from California», φερ’ ειπείν. Οι ιθαγενείς απομόνωσαν τις δύο λέξεις που άκουγαν πιο συχνά κι έτσι έφτιαξαν τον δικό τους μεσσία, τον Τζον Φρουμ (αντί για… φρομ).

🔎Ο οποίος μεσσίας θα ερχόταν σ’ ένα μεγάλο αεροπλάνο γεμάτο εφόδια, θα έδιωχνε τους λευκούς και θα τους μοίραζε όλα τα καλά. Κοινώς, θα έπεφτε από τον ουρανό οτιδήποτε χρειάζονταν, δεν ήταν απαραίτητο ούτε να δουλέψουν, ούτε να εξοικονομήσουν τίποτα.

🔎Πώς λατρευόταν ο Τζον Φρουμ; Με… αεροδιαδρόμους! Οι ιθαγενείς πάσχιζαν να φτιάξουν χωμάτινους αεροδιαδρόμους σε διάφορα σημεία των νησιών, έτσι ώστε να… διευκολύνουν την υποδοχή των φορτίων! Έφτιαχναν δικούς τους ξύλινους πύργους ελέγχου με μικρές φωτιές στο πάνω μέρος, για να κάνουν σήμα σε… υποθετικούς πιλότους. Έφτιαναν από ξύλο ομοιώματα ασυρμάτων, ακουστικών, κεραιών, κάποιοι έφτιαξαν μέχρι και ομοιώματα αεροπλάνων από άχυρο! Κι έκαναν παρελάσεις με ξύλινα όπλα. Όλα στο βωμό της ευχαρίστησης αυτού του μεσσία της τεχνολογίας, ο οποίος φυσικά δεν ήλθε ποτέ.

🔎Όταν έληξε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, απομακρύνθηκαν οι στρατιώτες και τα φορτία λιγόστεψαν, το κίνημα δεν σταμάτησε. Δεν είχε, βέβαια, την απήχηση των πρώτων χρόνων, ωστόσο πολλοί αυτόκλητοι «ιερείς» βρήκαν τον τρόπο να εκμεταλλευθούν τον πληθυσμό. Οργάνωσαν, λοιπόν, διάφορες τελετές που είχαν σχέση με αυτά τα αντικείμενα λατρείας π.χ. στις βαπτίσεις έβαζαν στα αυτιά του νεογέννητου ακουστικά πιλότου φτιαγμένα από ξύλο, για να προστατεύεται το παιδί από τα κακά πνεύματα!

🔎Η πρόοδος της τεχνολογίας και οι συχνές επαφές ακόμα και των πιο απομακρυσμένων νησιών με τον πολιτισμό έφεραν τη σταδιακή παρακμή αυτής της ιδιότυπης θρησκείας. Πλην όμως, όχι την ολοκληρωτική της εξαφάνιση. To πράγμα εξελίχθηκε σε κοινωνικο-πολιτικό ρεύμα εναντίον της αποικιοκρατίας. Στα νησιά Νέες Εβρίδες (που τώρα τα γνωρίζουμε ως Βανουάτου) υπήρξαν και κινήματα που είχαν τις ρίζες τους στα cargo cults.

🔎Οι ηγέτες αυτών των κινημάτων αντιστέκονταν στην διάθεση των Βρετανών και των Γάλλων (που είχαν συνδιοίκηση στα νησιά αυτά, κάτι μοναδικό στα παγκόσμια χρονικά) να τους δώσουν ανεξαρτησία ως ένα ενιαίο ανεξάρτητο κράτος. Στο νησί Εσπίριτο Σάντο (Άγιο Πνεύμα) αναπτύχθηκε το κόμμα Να Γκριαμέλ, με ηγέτες «ιερείς» και «προφήτες» του Τζον Φρουμ! Και ήταν τόσο δυνατό που ανέδειξε και βουλευτές στην τοπική βουλή. Στα νότια νησιά, κυρίως σ’ αυτό της Τάνα, αναπτύχθηκε το κίνημα ΤΑΦΕΑ (από τα αρχικά των πέντε νησιών που συμμετείχαν), τα οποία ήθελαν ξεχωριστή ανεξαρτησία. Τελικά το Βανουάτου έγινε ανεξάρτητο κράτος με όλα τα νησιά, χωρίς αποσχίσεις, αλλά τα κινήματα παραμένουν ακόμα και σήμερα.

🔎Σήμερα οι «πιστοί» αυτής της θρησκείας υπολογίζονται σε περίπου 15.000, δηλαδή ένα 4-5% του συνολικού πληθυσμού του Βανουάτου. Συνεχίζουν να πιστεύουν ότι ο Τζον Φρουμ θα έλθει από τον ουρανό για να τους σώσει με τα ξύλινα κιβώτιά του, γεμάτα πλέον όχι με παλιόρουχα και φτυάρια και τσεκούρια, αλλά με λεφτά, πιστωτικές κάρτες και κονσόλες με βιντεοπαιχνίδια.