Μουσαντάμ: Το πιο ακριβό «δάχτυλο» της υφηλίου που έγινε μπόνους αφοσίωσης!

 

Αν ρίξετε μια ματιά στην απώτατη νοτιοανατολική άκρη της χερσονήσου της Αραβίας, θα διαβάσετε και το όνομά της: «Μουσαντάμ». Αν αυτό το όνομα δεν σας λέει απολύτως τίποτα, μην στεναχωριέστε καθόλου. Ακόμα και οι κάτοικοί του, και οι γείτονές του, δεν το αποκαλούν έτσι. Προτιμούν μια άλλη, ανεπίσημη μεν, αλλά πιο δημοφιλή ονομασία: «Αλ Ισμπίε». Το δάχτυλο.

🔎Αλήθεια, δεν μοιάζει σαν δάχτυλο αυτή η δαντελένια γλώσσα γης; Τόσο δαντελένια, που την παρομοιάζουν με τα νορβηγικά φιόρδ; Ένα δάχτυλο που μοιάζει έτοιμο να τεντωθεί κι άλλο και να αγγίξει απέναντι, την ακτή του Ιράν. Και να κλείσει τελείως το περιβόητο Στενό του Ορμούζ, το μέρος από το οποίο περνάει και διακινείται το μισό πετρέλαιο που κινεί τον κόσμο.

🔎Το «δάχτυλο» αυτό είναι ένα από τα πιο κομβικά γεωστρατηγικά σημεία του πλανήτη. Γι’ αυτό και κουβαλάει μια πολύ περίεργη ιστορία. Μια ιδέα αυτής της ιστορίας μπορεί να πάρει κανείς από τα σύνορα, που είναι τόσο μπερδεμένα εκεί, όσο πουθενά. Το τελευταίο και πιο σημαντικό μέρος του δαχτύλου ανήκει στο Ομάν, αν και δεν έχει σύνορα με το ομώνυμο σουλτανάτο, ούτε ποτέ κατακτήθηκε από τον στρατό του Ομάν!

🔎Κι αν κάποιος θελήσει από το Ομάν να φτάσει οδικώς στο «δάχτυλο», θα πρέπει να περάσει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, να διασχίσει τρία απ’ αυτά, να φτάσει σ’ έναν θύλακα του Ομάν μέσα στα ΗΑΕ, να περάσει και πάλι στο Εμιράτο του Σάρτζα και μετά από τέσσερις (!) συνοριακούς ελέγχους να φτάσει, επιτέλους, στο Μουσαντάμ.

🔎Σ’ αυτό το μπακλαβωτό από σύνορα και συνοράκια δεν θα μπορούσαν να μην έχουν βάλει το χέρι τους οι Βρετανοί. Αυτοί είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για την γεωγραφία της περιοχής, που είναι σύμφωνη με το «διαίρει και βασίλευε», αλλά και με τη διαδικασία που στην διπλωματία λέγεται «loyalty bonus», δηλαδή… μπόνους αφοσίωσης. Αν μου είσαι πιστός, θα σου δώσω ένα κομμάτι να’ χεις δικό σου.

🔎Ας το πάρουμε από την αρχή.

🔎Η χερσόνησος του Μουσαντάμ ήταν επί αιώνες γνωστή ως «ρους αλ τζιμπάλ», που σημαίνει «ακρωτήρια των βουνών». Πράγματι, η περιοχή εκείνη είναι ορεινή, με αρκετές κορυφές που ξεπερνούν τα 1.500 μέτρα και την ψηλότερη να φτάνει τα 1.900 μέτρα. Λόγω αυτού του υψομέτρου το κρύο στην περιοχή τους χειμώνες είναι ιδιαιτέρως τσουχτερό, σε αντίθεση με τα περισσότερα σημεία της Αραβίας, όπου γνωρίζετε ότι σκάνε και τα τζιτζίκια.

🔎Αυτή η μορφολογία της περιοχής δυσκόλεψε πολύ την κατάκτησή της. Το γεγονός, βέβαια, ότι οι ακτές, παρά την δαντελωτή υφή τους, δεν προσφέρονταν για να φτιαχτούν μεγάλα λιμάνια εκεί, απέτρεψε πολλούς από το να βάλουν πόδι. Στην ουσία το άκρο εκείνο ήταν απολύτως ακυβέρνητο. Οι αραβικές φυλές που είχαν εγκατασταθεί εκεί για αιώνες επέλεξαν είτε τα δυτικά παράλια, μέσα στον Περσικό Κόλπο, είτε τα δυτικά, στον Κόλπο του Ομάν και την Αραβική Θάλασσα.

🔎Το σουλτανάτο του Ομάν ήταν η πρώτη μεγάλη δύναμη της περιοχής, που στην ακμή της εξελίχθηκε σε αυτοκρατορία κι έφτασε μέχρι τη Ζανζιβάρη και τα ανατολικά αφρικανικά παράλια. Για την ακρίβεια, επρόκειτο για μία αυτοκρατορία με δύο…εξουσίες. Οι ακτές του σημερινού Ομάν ήταν υπό τον έλεγχο του σουλτάνου του Μουσκάτ, της μεγαλύτερης πόλης της περιοχής και σημερινής πρωτεύουσας. Το εσωτερικό το διαφέντευε ο εκάστοτε ιμάμης του Ομάν, ένα πρόσωπο με πολιτικο-θρησκευτικό τίτλο και τεράστια δύναμη.

🔎Θεωρητικά, όλα τα παράλια εκείνα ανήκαν στον σουλτάνο του Μουσκάτ, πλην όμως αυτή η κυριαρχία του σε πολλές περιπτώσεις ήταν μόνο τυπική. Ο κάθε οικισμός, ακόμα και τα μικρότερα χωριά, αποτελούσε μια φυλή, η οποία στήριζε ή όχι τον εκάστοτε σουλτάνο ανάλογα με τα συμφέροντά της. Και ο σουλτάνος πότε με γάμους, πότε με τις χατζάρες, προσπαθούσε να κρατήσει υπό έλεγχο τους πάντες.

🔎Στην ορεινή εκείνη περιοχή του Μουσαντάμ ζει ακόμα μια αραβική φυλή με το όνομα Σίχου. Και με το πέρασμα των αιώνων εγκαταστάθηκαν εκεί και οικογένειες περσικής καταγωγής, που έφτιαξαν την μικρή πόλη Κουμζάρ. Μπορεί να μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες και να είχαν διαφορετικά έθιμα, ωστόσο δεν αναφέρθηκαν ποτέ διενέξεις μεταξύ τους. Οι Σίχου υπερηφανεύονταν ότι ποτέ δεν είχαν δηλώσει υποταγή σε κανέναν σουλτάνο. Παρ’ ότι «τυπικά» το μέρος τους συγκαταλεγόταν στην κυριαρχία του Ομάν, κανείς δεν τους είχε κατακτήσει. Ούτε φόρο πλήρωναν σε κανέναν, ούτε και ενοχλούσαν κανέναν.

🔎Εκτός από 1,5 αιώνα που το Ομάν βρέθηκε κάτω από την κυριαρχία των Πορτογάλων (1507-1656), όλο τον άλλο χρόνο ήταν ανεξάρτητο σουλτανάτο, και τόσο δυνατό που οι αποικιοκράτες της εποχής θεώρησαν ασύμφορο να τα βάλουν μαζί του. Οι Βρετανοί, που πάντα έψαχναν βολικά λιμάνια-βάσεις για να διασφαλίσουν το δρόμο προς την Ινδία, ήταν οι πρώτοι που ενδιαφέρθηκαν για ξερή και ορεινή εκείνη περιοχή. Κι έβαλαν στο μυαλό διάφορων τοπικών αρχηγών «σεϊχ» ότι μπορούσαν να γίνουν «εμίρ», δηλαδή να αναβαθμίσουν τον τίτλο τους. Και οι επικράτειές τους το ίδιο, να γίνουν εμιράτα από σεϊχάτα.

🔎Παίζοντας, λοιπόν, το αέναο παιχνίδι της «προστασίας» από τυχόν πορτογαλική κατάκτηση, οι Βρετανοί έκαναν ολόκληρη εκστρατεία δέκα χρόνων (1809-1819) για να «προστατέψουν» όσους περισσότερους σεϊχηδες της περιοχής μπορούσαν. Με ιδιαίτερη μνεία στις περιοχές εκείνες γύρω από το «δάχτυλο». Συνολικά υπέγραψαν οκτώ τέτοιες «συμφωνίες». Κι επειδή το βρήκαν βαρετό να συνδιαλέγονται με όλους, το 1892 τους ένωσαν με το ζόρι σ’ ένα «προτεκτοράτο» με πολύ παράξενο όνομα: «Κράτη της Ανακωχής» (Trucial States). Διότι υποτίθεται ότι είχαν κάνει ανακωχή μεταξύ τους.

🔎Σ’ αυτά τα μέρη σύνορα δεν υπήρχαν ως τότε. Και αργότερα, όταν έγινε αυτή η ένωση (που ήταν ο προπομπός για τη δημιουργία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων) απέκτησε δευτερεύουσα σημασία. Η κάθε φυλή, λοιπόν, στις οάσεις, τα πηγάδια και τους μεγαλύτερους οικισμούς, είχε ορκιστεί πίστη και υποταγή σε κάποιον από τους οκτώ «εμίρηδες» (οι οποίοι αργότερα έγιναν επτά, όταν ο εμίρης της Κάλμπα αποφάσισε να υποβαθμίσει τον εαυτό του σε σεϊχη και να ορκιστεί υποταγή στον εμίρη του Σάρτζα).

🔎Αποτέλεσμα αυτού του αιώνιου μπερδέματος είναι τα μπερδεμένα εσωτερικά σύνορα των ΗΑΕ, που βλέπετε στο χάρτη. Μικρές κουκίδες γης, οι οποίες έχουν κάνει συμφωνίες από παλιά, έχουν στείλει τα κορίτσια τους σε χαρέμια, έχουν σταθεί δίπλα στον εμίρη σε τοπικούς πολέμους.

🔎Με αυτό το διαχωρισμό, βέβαια, οι Βρετανοί πέτυχαν και την αποδυνάμωση των εμίρηδων. Κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί, ειδικά μετά την ανακάλυψη τεράστιων κοιτασμάτων πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο, ότι θα μπορούσε να πιέσει με την απειλή πως θα κλείσει την κάνουλα. Ποιος θα το τολμούσε; Κι αν το έκανε κάποιος, οι διπλανοί του δεν θα έστεκαν σαν κοράκια έτοιμα να του αρπάξουν τα κατακερματισμένα του εδάφη;

🔎Με τα Εμιράτα, λοιπόν, όλα καλά. Και στο Ομάν οι Βρετανοί βρήκαν έναν απρόσμενο σύμμαχο στο πρόσωπο του σουλτάνου Σαϊντ. Αφού έγινε σουλτάνος μόλις στα 22 του χρόνια ο πανούργος Σαϊντ το’ παιξε βρετανόφιλος προκειμένου να πάρει την εξουσία σ’ όλη τη χώρα και να μην μοιράζεται το εσωτερικό με τον ιμάμη αντίπαλό του Γκαλίμπ μπιν Αλί. Οι Βρετανοί έκαναν τα στραβά μάτια, αν δεν βοήθησαν κιόλας, την ώρα που ο Σαϊντ έσφαζε δικούς του υπηκόους στο εσωτερικό, μέχρι που το 1959 τα κατάφερε. Το «Ομάν και Μουσκάτ», όπως λεγόταν ως τότε επισήμως η χώρα του, έγινε σκέτο «Ομάν».

🔎Στην πορεία, βέβαια, αποδείχτηκε ότι ο Σαϊντ δεν ήταν αυτό που λέμε άνθρωπος εμπιστοσύνης. Γενικά είχε διάφορα κολλήματα με το παρελθόν, σε παρανοϊκό βαθμό. Έφτασε στο σημείο να καταργήσει εντελώς την εκπαίδευση στην επικράτειά του, έκλεισε όλα τα σχολεία, με την δικαιολογία ότι «δημιουργούσαν δυστυχισμένα παιδιά»! Ο απόλυτος τρόπος, με τον οποίο κυβερνούσε, ξεσήκωσε κάποια στιγμή αντιδράσεις και στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό.

🔎Στην ουσία, αυτό που ήθελε να καταπνίξει ο σουλτάντος Σαϊντ ήταν ο «κομουνιστικός κίνδυνος»! Θεώρησε ότι αφού οι υπήκοοί του δεν θα ήξεραν να διαβάζουν, δεν θα μπορούσαν να έλθουν σ’ επαφή με την κομουνιστική ιδεολογία. Η οποία ήταν εξαιρετικά ανεπτυγμένη στο νότο της Αραβίας και είχε επεκταθεί σε ένοπλα κινήματα, τόσο στη Νότια Υεμένη, όσο και στο Ομάν. Κυρίως, όμως, στην περιοχή του Ντοφάρ, την εύφορη περιοχή του Ομάν που συνορεύει με την Υεμένη.

🔎To 1963 η περιοχή του Ντοφάρ επαναστάτησε. Τα επόμενα χρόνια εμφανίστηκαν όχι μία και δύο, αλλά τέσσερις ένοπλες οργανώσεις, όλες μαρξιστικής ιδεολογίας, που έπαιρναν φανερά βοήθεια από την Σοβιετική Ένωση, την Κίνα, την Κούβα και τη γειτονική Νότια Υεμένη. Ο σουλτάνος δεν άλλαζε τακτική, υποσχέθηκε να καταπνίξει την επανάσταση, αλλά δεν τα κατάφερνε.

🔎Τότε ακριβώς τα φίδια άρχισαν να ζώνουν τους Βρετανούς για το ενδεχόμενο να πέσει το Ομάν στα χέρια των κομουνιστών (και να υπάρχει πια σοβαρή και διαρκής απειλή να κλείσει το Στενό του Ορμούζ). Τότε ζήτησαν να ξεκαθαριστεί και το θέμα: Ποιος κατείχε την απώτατη άκρη της χερσονήσου του Μουσαντάμ; Το Ομάν ή κάποιος από τους εμίρηδες που «προστάτευαν»;

🔎Τα μασημένα λόγια που εισέπραξαν ως απάντηση τους έπεισαν ότι η περιοχή αυτή λειτουργούσε απολύτως ανεξάρτητα. Οι Σίχου δεν αναγνώριζαν κανέναν. Αυτό δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί.

🔎Στις 23 Ιουλίου 1970 οι Βρετανοί έκαναν την κίνησή τους στο Ομάν. Ο σουλτάνος Σαϊντ ανατράπηκε από τον ίδιο του τον γιο, τον Καμπούς, με τις βρετανικές ευλογίες, βεβαίως. Ο Σαϊντ δεν αντιστάθηκε, μετά την εκθρόνισή του εξορίστηκε στο Λονδίνο κι έμεινε για δύο χρόνια, ως το θάνατό του, στο υπερπολυτελές ξενοδοχείο Ντόρτσεστερ.

🔎Ο νέος σουλτάνος Καμπούς, στα 30 του χρόνια τότε, πολύ πιο προοδευτικός και σύγχρονος από τον πατέρα του, αλλά το ίδιο απόλυτος στη διακυβέρνηση, υποσχέθηκε στους Άγγλους ότι θα έφερνε τους αντάρτες σε διαπραγματεύσεις και θα τους ηρεμούσε. Τα πράγματα όντως ηρέμησαν και το αντιστατικό κίνημα ξέφτισε, μέχρι που εξαφανίστηκε εντελώς το 1976.

🔎Γι’ αυτή την εκδούλευση, όμως, ο σουλτάνος Καμπούς πήρε για πρώτη φορά στην ιστορία και την κυριαρχία του «δαχτύλου», του Μουσαντάμ. Στο οποίο η εξουσία του ήταν μονο κατ’ όνομα. Σ’ αυτό βοήθησαν οι Βρετανοί με καθαρή στρατιωτική επιχείρηση, με αλεξιπτωτιστές της SAS να εισβάλλουν από αέρος τον Δεκέμβριο του 1970 και να τρομοκρατούν τους κατοίκους.

🔎Τα αρχεία του Φόρειν Όφις (του βρετανικού υπουργείου εξωτερικών) που αποχαρακτηρίστηκαν το 2020, μισό αιώνα μετά, μας πληροφόρησαν ότι το όνομα της στρατιωτικής επιχείρησης ήταν «Intradon» και έγινε με τη… γνωστή δικαιολογία: Ότι στο άκρο εκείνης της χερσονήσου είχε παρατηρηθεί «δραστηριότητα κομουνιστών ανταρτών». Συγκεκριμένα, λέει, από «βάσεις» σε γειτονικά εμιράτα είχε «εξακριβωθεί» ότι υπήρχαν τουλάχιστον 70 ένοπλοι αντάρτες στα χωριά.

🔎Οι αξιωματικοί της SAS, βέβαια, που συμμετείχαν στην επιχείρηση παραδέχτηκαν ότι δεν είδαν ούτε έναν «κομουνιστή αντάρτη». Παρ’ όλα αυτά εισέβαλαν σε χωριά και πόλεις, συνέλαβαν τους αρχηγούς τους και τους μετέφεραν στο Μουσκάτ, όπου τους υπέβαλαν σε βασανιστήρια για να αποκαλύψουν «κομουνιστική δράση». Κάτι που δεν έγινε.

🔎Οι Σίχου, που είχαν τη φήμη σπουδαίων πολεμιστών για αιώνες, κατάλαβαν από την πρώτη στιγμή ότι οποιαδήποτε αντίσταση θα τους αφάνιζε από προσώπου γης. Γι’ αυτό και αποφάσισαν να υποταχθούν στους Βρετανούς. Κι αυτοί, χωρίς να το πολυσκεφτούν, έκαναν… δώρο την περιοχή αυτή στο Ομάν, παρ’ όλο που δεν είχε κοινά σύνορα. Με αντάλλαγμα, βέβαια, ο σουλτάνος Καμπούς να κρατάει την περιοχή υπό τον έλεγχό του, σαν χωροφύλακας των παγκόσμιων πετρελαϊκών συμφερόντων.

🔎Για να ταξιδέψει κάποιος σήμερα στην περιοχή αυτή πρέπει να έχει ειδική άδεια από το υπουργείο Εσωτερικών του Ομάν. Θεωρητικά υπάρχει και ακτοπλοϊκή και αεροπορική σύνδεση με το Μουσκάτ (αν κάποιος δεν θέλει να μπει στην οδική ταλαιπωρία), αλλά χωρίς άδεια δεν γίνεται τίποτα. Προφανώς έχει φουντώσει η φημολογία ότι στην περιοχή έχουν αναπτυχθεί μυστικές στρατιωτικές βάσεις, υπερσύγχρονα ραντάρ και μπόλικο υλικό ηλεκτρονικού πολέμου. Το ποιος ελέγχει αυτές τις βάσεις, αν είναι δηλαδή Βρετανοί ή Αμερικανοί, δεν έχει διευκρινιστεί.

🔎Ο σουλτάνος Καμπούς πέθανε το 2020, στα 80 του χρόνια. Δεν είχε παιδιά, οπότε η εξουσία πέρασε στα χέρια του πρώτου του εξάδελφου, Χαϊθάμ μπιν Ταρίκ. Κι αυτός θεωρείται άνθρωπος των Βρετανών, έχοντας σπουδάσει και στην Οξφόρδη, οπότε το καθεστώς της περιοχής δεν θα αλλάξει.