Μογγολία, η γέμιση στο σάντουιτς που τη θέλουν όλοι

Τι κάνεις ως λαός όταν η πατρίδα σου έχει την ατυχία να βρίσκεται ανάμεσα σε δύο υπερδυνάμεις; Όταν, μάλιστα, ήσουν κι εσύ υπερδύναμη τα παλιά τα χρόνια και αισθάνεσαι όλη αυτή την υπερηφάνεια που σου δίνει το ένδοξο παρελθόν;

🔎Η Μογγολία, όπως τη βλέπουμε στο χάρτη, δεν έχει καμία σχέση με τους Μογγόλους. Δηλαδή αυτές τις φυλές που χαρακτηρίζουν τον εαυτό τους σαν μέρος της μεγάλης μογγολικής οικογένειας. Αυτοί είναι διασκορπισμένοι όχι μόνο στη Μογγολία, αλλά και στη Ρωσία και την Κίνα. Για την ακρίβεια, ο πληθυσμός των Μογγόλων που ζει εκτός Μογγολίας είναι τριπλάσιος απ’ αυτόν που ζει στη χώρα!

🔎Η περιοχή που ζουν ακόμα και σήμερα οι μογγολικές φυλές μπορεί να είναι στη συντριπτική της πλειοψηφία είτε άγονη στέπα, είτε έρημος (Γκόμπι), αλλά γεωπολιτικά αποτελεί ένα… εύγευστο σαλάμι σ’ ένα σάντουιτς, τα δύο ψωμάκια του οποίου είναι δύο τεράστιες δυνάμεις, Ρωσία και Κίνα.

🔎Η στέπα και η έρημος μπορεί να είναι άγονη, αλλά παίζει ήδη μεγάλο γεωπολιτικό ρόλο. Και θα παίξει ακόμα μεγαλύτερο τα επόμενα χρόνια, όταν θα έλθει στο προσκήνιο η υποβόσκουσα κόντρα των ΗΠΑ με την Κίνα.

🔎Οι Μογγόλοι ζουν μεγάλες στιγμές τα τελευταία χρόνια. Όλοι οι μεγάλοι τους χαϊδεύουν. Αμερικανοί, Κινέζοι, Ρώσοι. Κι αυτοί, επειδή δεν είναι ούτε αφελείς, ούτε ηλίθιοι, σκέφτονται πώς να παίξουν τα χαρτιά τους για να έχουν τα πιο σημαντικά οφέλη.

🔎Η ιστορία των Μογγόλων ξεκινάει από παλιά, αλλά δεν χρειάζεται να επεκταθούμε πολύ. Απλά να γνωρίζουμε ότι οι μογγολικές πολεμοχαρείς νομαδικές φυλές ζουν εκεί για πολλούς αιώνες. Ο Τεμουτζίν, που εμείς οι δυτικοί τον γνωρίζουμε ως Τζένγκις Χαν, ήταν ο πρώτος που ένωσε τις φυλές και το αποτέλεσμα αυτής της ένωσης και των επιθετικών πολέμων που προέκυψαν είναι η μεγαλύτερη αυτοκρατορία σε έκταση που γνώρισε ποτέ η υφήλιος (από το 1206 μ.Χ. ως το 1338 μ.Χ.).

🔎Παρένθεση γεωγραφική: Γράφοντας «Μογγολία» δεν εννοούμε μόνο το κράτος Μογγολία, που βλέπουμε στο χάρτη. Για πολλούς αιώνες αυτή η περιοχή, που ισούται με 12 Ελλάδες περίπου, ήταν γνωστή ως… Εξωτερική Μογγολία.

🔎Διότι, προφανώς, υπήρχε και η… Εσωτερική Μογγολία. Και υπάρχει ακόμα, μόνο που δεν είναι ανεξάρτητο κράτος, αλλά διοικητική ενότητα της Κίνας, με την ονομασία «Αυτόνομη περιοχή της Εσωτερικής Μογγολίας», που έχει έκταση όσο περίπου 9 Ελλάδες.

🔎Βεβαίως με το «αυτόνομη» μην πάει ο νους σας σε αυτονομία και ελευθερία. Απλά, εκεί υπήρξε μια κάποια προστασία της μογγολικής γλώσσας και κουλτούρας. Οι Μογγόλοι της Κίνας αποτελούν μόλις το 17% του πληθυσμού της Εσωτερικής Μογγολίας, όμως είναι περίπου 6,5 εκατομμύρια, δηλαδή… σχεδόν διπλάσιοι από τους Μογγόλους που ζουν στο κράτος Μογγολία (3,5 εκατομμύρια).

🔎Εκτός απ’ αυτούς τους Μογγόλους, τους Χάλκα όπως λένε οι ίδιοι τους εαυτούς τους, υπάρχουν και άλλοι. Οι οποίοι ζουν στη Ρωσία. Και δεν ονομάζονται Μογγόλοι, αλλά «Μπουριάτ» και «Oϊράτ». Επίσης, η φυλή των Τουβίνων, που ζουν στην Τούβα (σήμερα η Δημοκρατία της Τούβα είναι ένα από τα κομμάτια που συνθέτουν τη Ρωσική Ομοσπονδία) θεωρείται ο συνδετικός κρίκος μεταξύ μογγολοειδών και τουρκογενών λαών. Η γλώσσα τους είναι τουρκογενής, αλλά η κουλτούρα τους, η θρησκεία οι παραδόσεις τους μογγολοειδείς.

🔎Οι Μογγόλοι γενικά δεν τα πήγαιναν καλά ούτε με τις κινεζικές φυλές στο νότο, ούτε και με τις τουρκογενείς φυλές στην κεντρική Ασία. Αλληλεπίδραση υπήρξε, αλλά και πολλοί πόλεμοι μεταξύ τους. Το 1691 μ.Χ. σχεδόν όλη η περιοχή της Μογγολίας υποτάχθηκε στην κινέζικη δυναστεία των Qing, της οποίας οι αυτοκράτορες δεν ήταν Κινέζοι Χαν, αλλά Μαντζουριανοί, που ζούσαν στα ανατολικά τους.

 🔎Οι «βόρειες» μογγολικές φυλές από τον 15ο αιώνα άρχισαν να αισθάνονται την πίεση των Ρώσων, που προωθούνταν αργά αλλά μεθοδικά σ’ όλη τη Σιβηρία. Oι Οϊράτ εξασθένησαν μετά από συνεχείς πολέμους με τους Καζάκους εκεί δίπλα και τελικά υποτάχθηκαν στους Ρώσους (σήμερα ζουν στην ρωσική αυτόνομη δημοκρατία του Αλτάι).

🔎Οι Μπουριάτοι, που ζούσαν στα νότια της τεράστιας λίμνης Βαϊκάλης, αντιστάθηκαν στους Κοζάκους (προσοχή, άλλο οι ΚΑζάκοι του Καζακστάν, άλλο οι ΚΟζάκοι που ήταν ρωσογενείς στρατιωτικές δυνάμεις πιστές στον τσάρο), αλλά στο τέλος έγιναν κι αυτοί φόρου υποτελείς  από το 1689 και ως το 1727. Από τότε και επίσημα οι μογγολικές φυλές ήταν διαιρεμένες στις δύο αυτοκρατορίες.

🔎Το 1911, όταν και έπεσε η μαντζουριανή δυναστεία των Qing στην Κίνα, οι Μογγόλοι έκαναν την κίνησή τους. Είπαν ότι αυτοί έχουν δηλώσει την υποταγή τους στον αυτοκράτορα, οπότε τώρα που δεν υπάρχει αυτοκράτορας δεν ισχύει τίποτα. Το κράτος Μογγολία, λίγο πολύ στην έκταση που την ξέρουμε σήμερα, αποσπάστηκε από την Κίνα εκείνη τη χρονιά, το 1911. Οι Κινέζοι δεν το δέχτηκαν βέβαια, μετά από τόσους αιώνες κι άρχισαν τις επιθετικές κινήσεις, για να «γονατίσουν» τους Μογγόλους.

🔎Οι νότιες μογγολικές φυλές, αυτές που ζουν στη σημερινή «Εσωτερική Μογγολία», αποδέχτηκαν την κυριαρχία της Δημοκρατίας της Κίνας. Στην ουσία πίστεψαν τους Κινέζους, ότι η νέα κινέζικη δημοκρατία θα είναι «πέντε λαοί» (Κινέζοι, Μογγόλοι, Θιβετιανοί, Μαντζουριανοί και Ουιγούροι). Η παλιά, «δημοκρατική» σημαία της Κίνας (που χρησιμοποιήθηκε από το 1912 ως το 1928) είχε πέντε οριζόντιες ρίγες, που συμβόλιζαν τους πέντε λαούς. Οι Μογγόλοι ήταν το μπλε χρώμα στη σημαία.

🔎Η Μογγολία τελικά παρέμεινε στο χάρτη ως ανεξάρτητο κράτος λόγω της Ρωσίας. Μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, υπήρχαν σκέψεις να λειτουργήσει η Μογγολία ως «μαξιλαράκι» (buffer zone) μεταξύ ΕΣΣΔ και Κίνας. Με Σοβιετική βοήθεια, η Μογγολία ανακήρυξε πάλι την ανεξαρτησία της το 1921 και τότε αναγνωρίστηκε απ’ όλα τα κράτη. Στην ουσία, πάντως, υπήρξε ένας σοβιετικός δορυφόρος. Το 1928 έγινε και φιλο-σοβιετικό πραξικόπημα, επειδή ο τότε ηγέτης είχε… ροπές προς τον εθνικισμό. Έκτοτε δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι η Μογγολία λειτουργούσαν περίπου σαν σοβιετική δημοκρατία, απλά δεν ήταν ενταγμένη στην ΕΣΣΔ.

🔎Και η Τούβα; Η περιοχή της Τούβα από το 1.759 μ.Χ. ήταν Κίνα. Το 1911 αποσπάστηκε κι αυτή από την Κίνα, αλλά και από τη Μογγολία. Το 1921, επίσης με σοβιετική υποστήριξη, αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητη με την ονομασία Λαϊκή Δημοκρατία της Τούβα. Την αναγνώρισαν η ΕΣΣΔ, η Μογγολία και… κανένας άλλος!

🔎Η Τούβα παρέμεινε «ανεξάρτητη» μέχρι το 1944, όταν αποφάσισε να κάνει το βήμα που όλοι περίμεναν, δηλαδή να «ενσωματωθεί» στη Σοβιετική Ένωση. Στην αρχή ως «Αυτόνομη Περιοχή» (όμπλαστ) και από το 1961 ως «αυτόνομη δημοκρατία». H οποία το 1990 έγινε απλά «Δημοκρατία» της Ρώσικης Ομοσπονδίας.

🔎Λεπτομέρεια σημαντική: Από όλες τις «αυτόνομες δημοκρατίες» που βρίσκονται στη Ρωσία ΕΚΤΟΣ της περιοχής του Καυκάσου, η Τούβα έχει μακράν το μεγαλύτερο «εθνικό» ποσοστό: Σύμφωνα με την απογραφή του 2010, περισσότεροι από το 82% των 304.000 κατοίκων της δηλώνουν Τουβίνοι και μόνο 16% Ρώσοι.

🔎Το πιο διάσημο τέκνο των Τουβίνων είναι ο Σεργκέι Σοϊγκού. O οποίος μέχρι τον περασμένο Μάιο ήταν ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας και θεωρούνταν πανίσχυρος πριν ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια παρουσιάστηκε ελάχιστα. Σαφώς πολύ λιγότερο από όσο περιμένει κάποιος να εμφανιστεί ένας υπουργός Άμυνας μιας χώρας που βρίσκεται σε πόλεμο.

🔎Ο Σοϊγκού δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Κρατάει από γερό τζάκι, που λένε, στην περιοχή της Τούβα, ο πατέρας του ήταν εκτός των άλλων βουλευτής της τοπικής βουλής. Πολιτικός μηχανικός σπούδασε, αλλά συνδέθηκε πολύ με τον Πούτιν και κέρδισε την εμπιστοσύνη του, ώστε να αναλάβει υπουργός κρίσεων, κυβερνήτης της περιοχής της Μόσχας για λίγο, και υπουργός Άμυνας τα δέκα τελευταία χρόνια. Από τον Μάιο είναι γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας. Θεωρητικά, αναβαθμίστηκε. Ουσιαστικά, οι αρμοδιότητές του ψαλιδίστηκαν.

🔎Κάθε φορά που ο Σοϊγκού ταξιδεύει στην Κιζίλ, την πρωτεύουσα της Τούβα, γίνεται χαμός. Τον λατρεύουν. Αυτό, βέβαια, τον Πούτιν δεν τον ενοχλεί, ή τέλος πάντων δεν τον ενοχλούσε. Επιπλέον, ο Σοϊγκού μιλάει και άπταιστα κινέζικα, μογγόλικα, γιαπωνέζικα και τούρκικα, εκτός από ρώσικα, αγγλικά και την μητρική του γλώσσα, τα τουβίνικα.

🔎Στις συναντήσεις που είχε ο Πούτιν με αξιωματούχους Κίνας και Μογγολίας, ο Σοϊγκού ήταν σχεδόν πάντα δίπλα. Και πολλές φορές μιλούσε στους άλλους στη γλώσσα τους. Ούτε αυτό ενοχλεί τον Πούτιν, ή τουλάχιστον δεν τον ενοχλούσε. Όπως δεν τον ενοχλούσε το ότι κάθε φορά που ο Σοϊγκού ετοιμαζόταν να ταξιδέψει στην Κίνα έκανε και μια… στάση στη Μογγολία, όπου τα ξαδελφάκια του οι Μογγόλοι τον υποδέχονταν με τιμές αρχηγού κράτους.

🔎Ο Σοϊγκού θα μπορούσε να είναι ένα πρόσωπο-κλειδί για την ευρύτερη περιοχή της Μογγολίας. Η οποία για τη Ρωσία, έτσι που τα κατάφερε να κόψει τις επαφές της με τη Δύση, αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία.

🔎Με το που ανέλαβε το 2000, άλλωστε, ο Πούτιν μια από τις πρώτες επισκέψεις που προγραμμάτισε ήταν στη Μογγολία. Πρώτη φορά πήγε Ρώσος πρόεδρος εκεί, είχαν να δουν ηγέτη του βόρειου γείτονά τους από τον Λεονίντ Μπρέζνιεφ το 1974. Η Ρωσία τροφοδοτεί τη Μογγολία με φτηνό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, και το 2005 διέγραψε το 98% των χρεών που της είχε η γειτόνισσά της (τα οποία, βέβαια, ήταν σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στο μεγάλο ρώσικο ΑΕΠ).

🔎Αυτές οι κινήσεις δεν θα μπορούαν παρά να έχουν αποτέλεσμα. Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύτηκε σε ρώσικη ιστοσελίδα το 2017, περισσότεροι από το 90% των κατοίκων της Μογγολίας αισθάνονται «φιλική χώρα» τη Ρωσία.

🔎Υπάρχουν σχέδια για πάνω από 17(!) αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι οποίες θα ξεκινούν από τη Σιβηρία και θα κατευθύνονται στην Κίνα ΜΕΣΩ του μογγόλικου εδάφους. Ανάμεσά τους κι ένας πραγματικά θηριώδης, που θα ξεκινάει από το Ιρκούτσκ και θα καταλήγει στο Πεκίνο. Η Μογγολία παίζει το ρόλο της γέφυρας για την υλοποίηση αυτών των σχεδίων. Καταλαβαίνετε ότι τώρα που το ρώσικο αέριο και πετρέλαιο (ειδικά από τη Σιβηρία) δεν θα κατευθύνεται στην Ευρώπη, αλλά κυρίως στην Κίνα, η περιοχή παίζει όλο και μεγαλύτερο ρόλο στα ρώσικα συμφέροντα.

🔎Οι Κινέζοι έχουν κάνει μεγάλες προσπάθειες από το 1990 να «εξομαλύνουν» τις σχέσεις τους με τη Μογγολία. Κατ’ αρχάς, εγγυήθηκαν ότι δεν έχουν εδαφικές βλέψεις, κάτι που εξαρχής ήθελαν οι Μογγόλοι. Κατά δεύτερον, έγιναν μακράν ο πρώτος και σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Μογγολίας. Τους «παραχώρησαν» και το λιμάνι του Τιαντσίν για τις εμπορικές τους συναλλαγές. To 78% των μογγολικών εξαγωγών καταλήγει στην Κίνα. Νούμερο αδιανόητο.

🔎Κι οι Αμερικανοί, βέβαια, δεν πάνε πίσω στα χάδια. Οι ΗΠΑ, μάλιστα, το 2019 περιέγραψαν τη σχέση τους με τη Μογγολία ως αυτή του «τρίτου γείτονα»! Εκτός από τους Ρώσους και τους Κινέζους, δηλαδή, θέλουν κι αυτοί να χωθούν. Για την ώρα μέσω δωρεών στην εκπαίδευση και στην οικονομική ανάπτυξη.

🔎Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 οι ΗΠΑ προμήθευσαν στη Μογγολία πάνω από 2 εκατομμύρια εμβόλια. Οι δύο χώρες υπέγραψαν το 2023 συμφωνία «Ανοιχτών Ουρανών», που επιτρέπει σε αμερικανικά (εμπορικά) αεροσκάφη να διέρχονται από τον μογγολικό εναέριο χώρο. Οι Μογγόλοι σε ποσοστό 58% προτιμούν, λέει, να βρίσκονται στην σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ, έναντι μόλις 5% που διαφωνούν και 37% που απλά εκφράζουν ανησυχίες.

🔎Τι παρατηρείτε; Ότι αυτή τη στιγμή οι Μογγόλοι εμφανίζονται να τους θέλουν όλους! Και με τους Ρώσους αισθάνονται φίλοι, και τους Αμερικανούς θέλουν κοντά, και με τους Κινέζους κάνουν όλες τις δουλειές τους. Και με τον χωροφύλαξ και με τον αστυφύλαξ. Το απολαμβάνουν. Και περιμένουν τη στιγμή που θα κάνουν την κίνησή τους.