Οσετία: Άριοι χριστιανοί «πράκτορες» και στη μέση ο Καύκασος

 

Αν ποτέ βρεθείτε στην Οσετία (στη Βόρεια ή τη Νότια, δεν έχει σημασία), δεν θα προλαβαίνετε να συνέλθετε από τις απανωτές εκπλήξεις. Που ξεκινούν από το ίδιο το όνομα, συνεχίζονται με την απολύτως παλαβή γεωγραφία αυτού του έθνους και την ιστορία του, και καταλήγουν στον παραλογισμό του Μπεσλάν και το απολύτως ιδιαίτερο καθεστώς του νότιου κομματιού αυτού του σκληρού λαού.

🔎Οι Οσέτες, λοιπόν, στη γλώσσα τους δεν λέγονται Οσέτες! Αυτό το όνομα, με το οποίο «κυκλοφορούν» παγκοσμίως, μέσω της αποτύπωσής τους στους χάρτες, τους το έδωσαν οι Γεωργιανοί. Οσετία είναι «η χώρα των Όσι», δηλαδή αυτών «που κάνουν θυσίες». Τι είδους θυσίες και ποια τελετουργικά οδήγησαν στο να βγει αυτό το όνομα, δεν είναι καθαρό. Χάνεται στους αιώνες. Οι ίδιοι αποκαλούν τους εαυτούς τους «Αλάν» ή «Ιρ» και τη χώρα τους «Αλάνια» ή «Ιριστόν». Η ρίζα και των δύο ονομάτων είναι η λέξη «Άριος».

🔎Διότι οι Οσέτες είναι Άριοι. Δηλαδή Ιρανοί. Για την ακρίβεια, είναι η πιο βόρεια από τις ιρανικές φυλές. Απόγονοι των αρχαίων Σαρματών, που ανέβηκαν πιο ψηλά από τους άλλους για να βρουν χώρο. Κάποιοι είδαν μπροστά τους την πελώρια οροσειρά του Καυκάσου και σταμάτησαν.

🔎Κάποιοι άλλοι σκαρφάλωσαν σε κορυφές περίπου 5.000 μέτρων, και κατηφόρησαν από την άλλη πλευρά. Οσέτες από τη μία, Οσέτες κι από την άλλη. Ίδια γλώσσα, ίδια έθιμα. Αλλά λόγω των ψηλών κορυφών, η επικοινωνία μεταξύ των δύο κομματιών του έθνους ήταν από προβληματική ως σχεδόν ανύπαρκτη.

🔎Από το τέλος του 9^ου αιώνα μ.Χ. παρουσιάζεται το «βασίλειο» της Αλάνια. Δηλαδή των Αλανών, των Οσετών. Που κάλυπτε, λέει, σχεδόν όλη την περιοχή του βόρειου Καυκάσου, από το σημερινό Νταγκεστάν ως την σημερινή Αμπχαζία. Βασίλειο ισχυρό, με κεντρική διοίκηση, με πολύ στρατό σε μια γεωγραφική περιοχή που, λόγω των βουνών, δεν ήταν κανείς εύκολο να κατακτήσει. Από το 916 μ.Χ., όπως λέει ο θρύλος, οι αλανικές φυλές έγιναν Χριστιανοί.

🔎Οι Μογγόλοι του Ταμερλάνου, που σάρωσαν όλη την Ασία στο πέρασμά τους, δεν σταμάτησαν ούτε στον Καύκασο και την Αλάνια. Τα ισοπέδωσαν όλα. Το κράτος εξαφανίστηκε και προέκυψαν πολλά μικρά κρατίδια. Οι ντόπιοι καυκάσιοι λαοί άρχισαν να συνειδητοποιούν τις διαφορές μεταξύ τους. Δύσκολη η επικοινωνία εκεί λόγω της γεωγραφίας, οπότε ο κάθε λαός αναπτύχθηκε διαφορετικά. Γι’ αυτό υπάρχουν τόσοι πολλοί, από Τσετσένους και Ινγκούσιους μέχρι Καμπαρντίνους, Καρατσάι, Τσερκέζους, Μπαλκάρους κτλ.

🔎Οι Οσέτες, πάντως, ξεχώριζαν λόγω της ιρανικής γλώσσας τους, και μετά το 1600 μ.Χ. και λόγω της θρησκείας τους. Το ισλάμ διαδόθηκε με τη μορφή πυρκαγιάς στην περιοχή. Οι μόνοι που έμειναν πιστοί στο χριστιανισμό ήταν οι Οσέτες, εκτός από μία φυλή (από τις παραδοσιακές πέντε, στις οποίες χωρίζονται), τους Ντιγκόρ. Αυτούς που βρίσκονταν πιο κοντά γεωγραφικά στους Καμπαρντίνους, τη φυλή που διέδωσε περισσότερο απ’ όλες το ισλάμ.

🔎Η περιοχή του Καυκάσου, πολύτιμη γεωπολιτικά, ήταν επί αιώνες μήλο της έριδος μεταξύ του Χανάτου της Κριμαίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όλοι πάλευαν για περισσότερη επιρροή σ’ αυτούς τους σκληρούς λαούς και την κακοτράχαλη αυτή περιοχή, που κρατούσε βέβαια το κλειδί για τις ρωσικές στέπες. Οπότε, θέλοντας και μη, ενδιαφέρθηκαν και οι Ρώσοι. Για να καλύψουν τα νώτα τους.

🔎Από το 1770 ξεκινάει το έντονο τσαρικό ενδιαφέρον για την περιοχή. Οι Οσέτες, βέβαια, πανηγύρισαν όταν κατάλαβαν ότι η ομόδοξη δύναμη θέλει να επεκταθεί προς νότο. Σε αντίθεση με τους άλλους λαούς της περιοχής, καλοσώρισαν τα ρωσικά στρατεύματα και ζήτησαν την προστασία τους, έτσι όπως ήταν περικυκλωμένοι από αλλόφυλους και μουσουλμάνους.

🔎Αυτό τους έδωσε ένα νέο όνομα μεταξύ των λαών της περιοχής. «Άγκιεντ», δηλαδή… πράκτορας. Έτσι τους είδαν τους Οσέτες, οι οποίοι από το 1806 και μετά, όταν δηλαδή η περιοχή του βόρειου Καυκάσου έγινε τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, αναθάρρησαν και είδαν το ρόλο τους να αναβαθμίζεται. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ρώσοι αισθάνθηκαν τόσο ασφαλείς στην περιοχή της Οσετίας, που επέλεξαν εκεί το 1784 να θεμελιώσουν μια πόλη, η οποία έγινε το ορμητήριό τους για να κατακτήσουν τους άλλους λαούς. Και την πόλη αυτή την ονόμασαν Βλαντικαβκάζ, δηλαδή «κυβερνήτης του Καυκάσου»!

🔎Οι νότιες φυλές των Οσετών ήταν επί χρόνια υποτελείς στα διάφορα γεωργιανά βασίλεια. Όπως ήδη αναφέραμε, η επικοινωνία μεταξύ των δύο πλευρών ήταν πολύ αραιή, αλλά πύκνωσε μετά το 1799, όταν και κατασκευάστηκε ένας δρόμος που περνούσε μέσα από τα βουνά. Το όνομα του δρόμου στα επίσημα ρωσικά αρχεία ήταν «Γεωργιανός Στρατιωτικός Δρόμος», άρα είναι και φανερή η χρησιμότητά του: Να επιτρέπει στα ρωσικά στρατεύματα να φτάνουν πιο εύκολα στη Γεωργία. Πράγματι, μόλις δύο χρόνια αργότερα από το άνοιγμα αυτού του δρόμου, η Ρωσία υπέταξε το βασικότερο γεωργιανό βασίλειο, άρα και την περιοχή της νότιας Οσετίας.

🔎Για τους άλλους λαούς οι Οσέτες ήταν «πράκτορες», για τους Ρώσους όμως ήταν «μπσεγκτά λάγιαλεμ», δηλαδή «πάντα πιστοί»! Και τους αντάμειψαν με ευρεία μορφή αυτονομίας, που κράτησε πάνω από έναν αιώνα, μέχρι την Σοβιετική Επανάσταση. Οι Οσέτες, που περνούσαν σχετικά καλά με τον τσάρο, δεν είδαν με καλό μάτι τους μπολσεβίκους, αντιστάθηκαν, αλλά μόνοι όπως ήταν δεν μπόρεσαν βεβαίως να αποτρέψουν τις όποιες εξελίξεις.

🔎Το «διαμέρισμα» της Οσετίας ήταν μία από τις επτά διοικητικές περιοχές της «Ορεινής Αυτόνομης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας». Ήταν ένα πρώιμο σοβιετικό πείραμα, να ενώσουν όλους τους λαούς της περιοχής σε μία ενιαία διοικητική μονάδα. Σύντομα οι διαφορές μεταξύ των λαών αποδείχτηκαν αγεφύρωτες. Οπότε η σοβιετική διοίκηση από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 χώρισε την περιοχή του Καυκάσου σε μικρές «αυτόνομες δημοκρατίες», ανάλογα με τους λαούς που ζούσαν εκεί. Αυτές οι «δημοκρατίες», όμως, λειτουργούσαν στην ουσία σαν διοικητικές μονάδες της Ρωσίας.

🔎Το νότιο τμήμα της Οσετίας έγινε, επίσης, αυτόνομο τμήμα της σοβιετικής δημοκρατίας της Γεωργίας. Οι Ρώσοι αντάμειψαν τους Οσέτες για την υποστήριξή τους, αλλά τους αρνήθηκαν το σπουδαιότερο: την ένωσή τους σε μια ενιαία διοικητική μονάδα, όπως οι ίδιοι ζητούσαν. Αυτός που αρνήθηκε, για να μην χάσει έδαφος η ιδιαίτερη πατρίδα του, ήταν ο τότε διορισμένος από τον Λένιν «λαϊκός κομισάριος για τις εθνότητες», ο Ιωσήφ Βησαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι, που έμεινε γνωστός ως Στάλιν.

🔎Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Οσέτες ήταν οι μοναδικοί στην περιοχή του Καυκάσου που δεν αλληθώρισαν προς τους ναζί, στοχεύοντας βέβαια στη δική τους ελευθερία. Κάτι τέτοιο έγινε με πολλούς άλλους μουσουλμανικούς λαούς. Το Βλαντικαβκάζ άντεξε στη γερμανική πολιορκία και δεν έπεσε, αν και όλη η άλλη περιοχή της Οσετίας βρέθηκε υπό ναζιστική κατοχή. Όπως αποδείχτηκε από τα επίσημα έγγραφα, οι ναζί το έφεραν βαρέως που οι "Άριοι" Οσέτες δεν τους υποστήριξαν και έμειναν πιστοί στους Ρώσους.

🔎Όταν εκδιώχτηκαν οι Γερμανοί, ο Στάλιν πήρε την εκδίκησή του: Το 1944 διέταξε τη βίαια μεταφορά όλων των μουσουλμανικών λαών της περιοχής στην κεντρική Ασία! Μόνο οι χριστιανοί πιστοί Οσέτες γλύτωσαν, κι αυτοί όχι καθ’ ολοκληρία. Η φυλή των Ντιγκόρ, που είχαν επί αιώνες ασπαστεί το ισλάμ, είχε κι αυτή την ίδια τύχη. Εκατοντάδες χιλιάδες ξεκληρίστηκαν σε πορείες και ταξίδια θανάτου στις άνυδρες στέπες του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν. Επέστρεψαν στον τόπο τους μετά το θάνατο του Στάλιν και την «απο-σταλινοποίηση» του Χρουτσόφ.

🔎Το 1944, πάντως, η Οσετία… μεγάλωσε γεωγραφικά. Αφού είχαν «μεταφερθεί» βίαια όλοι οι μουσουλμάνοι κάτοικοι, η σοβιετική ηγεσία αποφάσισε να «δώσει» στη δημοκρατία της Βόρειας Οσετίας την περιοχή Πριγκορόντνι, στην οποία από αιώνες κατοικούσαν μουσουλμάνοι Ινγκούσιοι. Τα σύνορα αυτά παραμένουν έτσι μέχρι σήμερα. Το 1984 άνοιξε και το Ρόκι Τούνελ, που τρύπησε τα βουνά του Καυκάσου κι έφερε πιο κοντά τις δύο περιοχές.

🔎Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οι Οσέτες βρέθηκαν με πολλά μέτωπα. Οι Ινγκούσιοι ζήτησαν πίσω την περιοχή Πριγκορόντνι και, καθώς είχαν αναθαρρήσει από την μουσουλμανική επιρροή στην περιοχή, έφτασαν να διεκδικούν μέχρι και το ίδιο το Βλαντικαβκάζ. Στο νότο, η Γεωργία που είχε γίνει στο μεταξύ ανεξάρτητο κράτος αισθανόταν άβολα με τους δικούς της Οσέτες, τους οποίους θεωρούσε ουσιαστικά Ρώσους.

🔎Το 1990 το ανώτατο Σοβιέτ της Γεωργίας κατάργησε την αυτονομία της Νότιας Οσετίας και την επόμενη μέρα οι Οσέτες ανακήρυξαν μονομερώς την ανεξαρτησία τους. Την ίδια περίοδο οι Οσέτες του βορρά πέτυχαν να ονομάζεται η περιοχή τους «Βόρεια Οσετία-Αλάνια», να μπει δηλαδή στο χάρτη και το όνομα που χρησιμοποιούν οι ίδιοι για λογαριασμό τους.

🔎(Αθλητική παρένθεση: Σχεδόν κανείς δεν το θυμάται σήμερα, αλλά η Αλάνια Βλαντικαφκάζ, η ποδοσφαιρική ομάδα της περιοχής, ήταν πολύ σημαντική δύναμη στα πρώτα χρόνια ύπαρξης του αυτόνομου σοβιετικού πρωταθλήματος. Κατέκτησε και το πρωτάθλημα το 1995, η μοναδική ομάδα από το νότο που το’ χει καταφέρει).

🔎Βλέποντας την ρωσική υποστήριξη στην Οσετία, οι Γεωργιανοί προσπάθησαν να εφαρμόσουν διαφορετικές λύσεις για να συνυπάρξουν με τους Οσέτες (αλλά και τους Αμπχάζιους στα βορειοδυτικά του κράτους τους). Μια συμφωνία αυτονομίας υπογράφηκε το 1995, αλλά και πάλι χάλασε το 2002. Η περιοχή ήταν στην ουσία ανεξέλεγκτη, με την ρωσική επιρροή να γίνεται όλο και μεγαλύτερη, παρά την παρουσία «ειρηνευτικής» στρατιωτικής δύναμης, η οποία τυπικά αποτελούνταν σε ίσα μέρη από Γεωργιανούς και Ρώσους (οσετικής καταγωγής οι περισσότεροι), αλλά στην ουσία δρούσε ως στρατός προστασίας των ρωσικών συμφερόντων.

🔎Ο ανοιχτός πόλεμος ξέσπασε την 1^η Αυγούστου 2008. Οι Γεωργιανοί αποφάσισαν να επιβληθούν με τη βία στους Οσέτες, αλλά υπολόγισαν λάθος ότι οι Ρώσοι πέρα από ηθική υποστήριξη δεν θα κουνηθούν. Το αντίθετο συνέβη. Επενέβη ο ρωσικός στρατός. Και ο πόλεμος κράτησε μόλις μία εβδομάδα. Τα ρωσικά στρατεύματα καθάρισαν την περιοχή από τους Γεωργιανούς και η περιοχή ανακηρύχτηκε «ανεξάρτητη» Δημοκρατίας της Νότιας Οσετίας.

🔎Αυτό το ιδιότυπο καθεστώς ισχύει μέχρι σήμερα. Η Νότια Οσετία έχει φτάσει στο σημείο να αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος από πέντε χώρες-μέλη του ΟΗΕ: Ρωσία, Βενεζουέλα, Νικαράγουα, Συρία και Ναούρου. Δηλαδή από χώρες που δηλώνουν φανατικά φιλορωσικές. Οι Γεωργιανοί και η δύση (και ο ΟΗΕ βεβαίως) δεν αναγνωρίζουν τίποτα, θεωρούν την περιοχή «αναπόσπαστο» τμήμα της Γεωργίας. Το 2016 έγινε μια πρόταση για δημοψήφισμα, με το οποίοι οι κάτοικοι της Νότιας Οσετίας θα αποφάσιζαν αν θα ήθελαν να «ενωθούν» με τη Ρωσία, αλλά παραμένει στα χαρτιά. Η Νότια Οσετία έστειλε μέχρι και εθελοντές για να βοηθήσει τη Ρωσία στην εισβολή της στην Ουκρανία.

🔎Το βόρειο κομμάτι της Οσετίας συγκλονίστηκε το 2004 από το μακελειό του Μπεσλάν. Την 1^η Σεπτεμβρίου Τσετσένοι τρομοκράτες εισέβαλαν σ’ ένα σχολείο της μικρής αυτής πόλης (30 χλμ. από το Βλαντικαβκάζ απέχει) και κράτησαν σε ομηρία εκατοντάδες ανθρώπους, ανάμεσά τους μικρούς μαθητές του σχολείου. Η επιχείρηση διάσωσής τους από τις ρωσικές αρχές κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία: Οι τρομοκράτες μεν σκοτώθηκαν, αλλά πήραν μαζί τους 334 ψυχές, από τις οποίες 186 παιδιά.

🔎Εκεί αναδείχτηκε και το μεγαλείο του Γιάννη Κανίδη, του ελληνικής καταγωγής δασκάλου που θυσίασε τη ζωή του για τα παιδιά του Μπεσλάν. Στα 74 του χρόνια τότε ο γυμναστής του σχολείου, αρνήθηκε να εγκαταλείψει τα παιδιά που υπέφεραν επί μέρες την δίψα, την πείνα και την αγωνία, και εκτελέστηκε από τους τρομοκράτες. Του απονεμήθηκε μεταθανάτια το μετάλλιο για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων από τη ρωσική κυβέρνηση.

🔎Οι ποντιακής καταγωγής Έλληνες που βρέθηκαν στην περιοχή του βόρειου Καυκάσου είναι σχετικά λίγοι. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν είτε στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, είτε πιο βόρεια, στην περιοχή του Σταβροπόλ. Κάποιοι, βέβαια, πήγαν και στο Βλαντικαβκάζ (όπως η οικογένεια του ολυμπιονίκη μας Θεόδωρου Τσελίδη), όπως και στο Γκρόζνι της Τσετσενίας, όπου υπήρχαν ακμαίες βιομηχανίες. Το 2008 στη Νότια Οσετία υπήρχαν μόλις έξι οικογένειες ελληνικής καταγωγής.