Μπιρ Ταουίλ: Δύο χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα που δεν τα θέλει κανένας!

 Το 99,99% της επιφάνειας της γης, από την πιο εύφορη πεδιάδα μέχρι την πιο άγονη έρημο και τον πιο αφιλόξενο παγετώνα, είναι μέρος ενός ανεξάρτητου κράτους. Πόλεμοι αιματηροί έχουν ξεσπάσει για μερικά τετραγωνικά μέτρα γης, ακόμη και μερικές βραχονησίδες. Ε, λοιπόν, ποιο είναι αυτό το 0,01% που δεν το θέλει κανένας; Το Μπιρ Ταουίλ!

🔎Τι είναι αυτό το Μπιρ Ταουίλ και πού βρίσκεται; Μην ψάχνετε στην άλλη άκρη του κόσμου, βρίσκεται σχετικά κοντά μας. Συγκεκριμένα, στα σύνορα μεταξύ της Αιγύπτου και του Σουδάν. Μπορεί να φαίνεται σαν μια μικρή κουκίδα στο χάρτη, όμως έχει έκταση 2.056 τ.χλμ., κάτι λιγότερο από το νομό Φωκίδας!

🔎Πρόκειται, βέβαια, για μία ξερή περιοχή. Άμμος και πάλι άμμος, με λίγα πηγάδια αρδεύσιμου νερού (Μπιρ Ταουίλ σημαίνει «ψηλό πηγάδι» στα αραβικά) και φυσικά καμία καλλιέργεια. Ακόμα και ως βοσκότοπος προσφέρει λίγη τροφή για τα κατσίκια και τις καμήλες που βρίσκονται σ’ αυτόν τον τόπο. Μη φανταστεί κανείς, όμως, ότι η γύρω περιοχή είναι εύφορη και σκοτώνονται η Αίγυπτος και το Σουδάν για το ποιος θα πάρει τα χωράφια.

🔎Η άρνηση και των δύο χωρών να «ενσωματώσουν» το Μπιρ Ταουίλ στην επικράτειά τους έχει σχέση με την ιστορία, τη γεωπολιτική και με μια κοντινή περιοχή, πολύ πιο σπουδαία: Το τρίγωνο Χαλάιμπ.

🔎Αν έχετε μπερδευτεί με τα ονόματα κι αυτές τις άγνωστες τοποθεσίες, καιρός να ρίξετε μια ματιά στο χάρτη. Βλέπετε τις διακεκομμένες γραμμές στην οριζόντια γραμμή του συνόρου μεταξύ της Αιγύπτου και του Σουδάν; Η παραθαλάσσια περιοχή, που είναι πάνω από την οριζόντια γραμμή, είναι το λεγόμενο «τρίγωνο Χαλάιμπ». Το μικρό κομμάτι, που συνορεύει ανατολικά με το τρίγωνο Χαλάιμπ και βρίσκεται κάτω από τη γραμμή, είναι το Μπιρ Ταουίλ, το μέρος που δεν θέλει κανένας από τους δύο. Αντίθετα, και οι δύο θέλουν το τρίγωνο Χαλάιμπ.

🔎Η ιστορία αυτής της ιδιαιτερότητας κρύβεται, φυσικά, στην αποικιοκρατία. Και στην προσπάθεια των Ευρωπαίων να βάλουν σύνορα εκεί που δεν υπάρχουν. Στην περίπτωσή μας, το θέμα ξεκίνησε το 1899, όταν η Βρετανία αποφάσισε να οριοθετήσει με σύνορα την Αίγυπτο και το Σουδάν, δηλαδή δύο γεωγραφικές περιοχές που υπήρχαν μεν από αιώνες, αλλά στην ουσία κανείς δεν γνώριζε (και κανείς δεν είχε ενδιαφερθεί) πού ακριβώς σταματούσε η μία και ξεκινούσε η άλλη.

🔎Την περίοδο αυτή, και οι δύο περιοχές ήταν υπό βρετανική κυριαρχία. Η Αίγυπτος, βέβαια, δι’ αντιπροσώπου. Οι Βρετανοί νίκησαν κατά κράτος τους Αιγύπτιους στον Αγγλο-αιγυπτιακό πόλεμο το 1882, αλλά διατήρησαν τον Τεουφίκ Πασά στη θέση του μονάρχη, καθώς και το καθεστώς της περιοχής (τυπικά παρέμενε αυτόνομο τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά βρισκόταν υπό βρετανική στρατιωτική κατοχή.

🔎Μετά το 1890 οι Βρετανοί ξεκίνησαν μαζί με τον αιγυπτιακό στρατό την εκστρατεία κατάκτησης του σημερινού Σουδάν, κυρίως του βόρειου τμήματος όπου πλειοψηφούν οι αραβογενείς μουσουλμανικές φυλές. Κι αυτό διότι τότε είχε εμφανιστεί ένας πανούργος ιμάμης, ο Μοχάμαντ Άχμαντ μπιν Αμπντάλα, ο επονομαχόμενος και «Μαχντί» (δηλαδή «εκλεκτός»). Ο οποίος είχε ενώσει τις κυριότερες αραβογενείς φυλές κι απειλούσε τη βρετανική εξουσία.

🔎Το 1899 οι Βρετανοί ξεμπέρδεψαν με τον Μαχντί (με βαριές απώλειες, πάντως) και ενοποίησαν το Σουδάν σε μία διοικητική περιοχή. Τυπικά ήταν κοινό «προτεκτοράτο» της Βρετανίας και της Αιγύπτου, ουσιαστικά βρετανικό έδαφος. Και σαν όλα αυτά τα εδάφη, έπρεπε να είχε σύνορα.

🔎Η σκέψη για το πού θα τοποθετηθούν τα σύνορα μεταξύ Αιγύπτου και Σουδάν έλαβε υπ’ όψιν της μόνο ένα κριτήριο. Τα σύνορα έπρεπε να περνούν από ερημικές περιοχές, έτσι ώστε να υπάρχουν όσο το δυνατόν λιγότερες εντάσεις μεταξύ των φυλών.

🔎Έτσι αποφασίστηκε τα σύνορα αυτά να είναι ο 22^ος παράλληλος, αυτή η οριζόντια γραμμή που χωρίζει ακόμα και σήμερα τα δύο κράτη στο μεγαλύτερο διάστημά της. Η συνοριακή συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Σουδάν υπογράφηκε στις 10 Ιανουαρίου 1899.

🔎Δεν πέρασαν λίγοι μήνες, όμως, και η ευθεία γραμμή «χάλασε» στο ανατολικό της μέρος, κοντά στην Ερυθρά Θάλασσα. Στις 10 Ιουλίου 1899 μια «τροπολογία» που υπογράφηκε και από τον Βρετανό στρατιωτικό διοικητή της Αιγύπτου, αλλά και από τον (Βρετανό) διοικητή του Σουδάν, «παραχωρούσε» την περιοχή του λιμανιού Χαλάιμπ στο Σουδάν, μετά από αίτημα του τοπικού φύλαρχου, που αισθανόταν περισσότερη εθνική και πολιτισμική συγγένεια με τις φυλές που είχαν συμπεριληφθεί στο Σουδάν. Η περιοχή που παραχωρήθηκε, το «τρίγωνο Χαλαϊμπ», έχει έκταση 20.950 τ.χλμ., δηλαδή λίγο μικρότερη από ολόκληρη την Πελοπόννησο.

🔎Για να υπάρξει (και καλά…) πολιτισμική αντιστοιχία, στην ίδια απόφαση δημιουργήθηκε και το Μπιρ Ταουίλ. Το κομματάκι γης νότια του 22^ου παράλληλου, που με την προηγούμενη συνθήκη ανήκε στο Σουδάν, «δόθηκε» στην Αίγυπτο επειδή οι νομαδικές φυλές που περνούσαν από εκεί (η μεγαλύτερη ονομάζεται Αμπάμπντα) ήταν πιο συγγενείς με τις αντίστοιχες του νότου της Αιγύπτου. Στις 4 Νοεμβρίου 1902 χαράχτηκαν επισήμως καινούργια σύνορα, τα οποία απεικονίζονταν και στους επίσημους χάρτες, αλλά δεν υπογράφηκε καινούργια συνθήκη.

🔎Φυσικά, τα δύο κομμάτια δεν είχαν καμία σχέση μεταξύ τους. Το τρίγωνο Χαλάιμπ, εκτός από παραθαλάσσιο, ήταν και δεκαπλάσιο σε έκταση, είχε και κάποιες εύφορες εκτάσεις, είχε κι ένα λιμάνι και κάμποσες χιλιάδες κατοίκους. Το Μπιρ Ταουίλ ήταν ένας κατάξερος τόπος, χωρίς μόνιμους κατοίκους και χωρίς κάποιον οικισμό, αν εξαιρέσει κανείς τις σκόρπιες πλίθινες καλύβες που έφτιαχναν οι βοσκοί ή κάποιες βιαστικά φτιαγμέες κατοικίες τυχοδιωκτών, οι οποίοι έσκαβαν την άμμο ψάχνοντας για χρυσάφι.

🔎Έτσι, λοιπόν, φτάσαμε στο σημείο και οι δύο περιοχές, η Αίγυπτος και το Σουδάν, να θέλουν και να διεκδικούν το «τρίγωνο Χαλάιμπ» και καμία τους να μην θέλει το Μπιρ Ταουίλ. Ο αιγυπτιακός στρατός από το 1904 έχει φρουρά στο λιμάνι Χαλάιμπ κι από τότε διοικεί την περιοχή.

🔎Βεβαίως αυτά είχαν λίγη σημασία ως το 1956, που οι δύο περιοχές ήταν υπό βρετανικό έλεγχο. Όταν, όμως, η Αίγυπτος και το Σουδάν απέκτησαν ανεξαρτησία, προέκυψε το ζήτημα της διοίκησης. Σε ποιον ανήκε το τρίγωνο Χαλάιμπ  και το Μπιρ Ταουίλ; Οι Αιγύπτιοι, όπως τους συνέφερε, επέμειναν ότι ισχύει η συνθήκη του 1899 με την οριζόντια γραμμή, που τους δίνει δικαιοδοσία στο «τρίγωνο», και δεν αναγνωρίζουν την τροπολογία. Οι Σουδανοί, βέβαια, όπως τους συμφέρει αναγνωρίζουν τα σύνορα του 1902, που τους δίνουν δικαιοδοσία στο «τρίγωνο» και τους αφαιρούν το Μπιρ Ταουίλ.

🔎Έγιναν κάποιες διπλωματικές προσπάθειες να λυθεί το θέμα. Η Αίγυπτος ξεκαθάρισε εξαρχής ότι δεν δέχεται ούτε διεθνή παρέμβαση, ούτε θα προσφύγει σε διεθνείς οργανισμούς, είναι ζήτημα υπερηφάνειας γι’ αυτήν. Το Σουδάν εκτίμησε ότι δεν αξίζει για ένα μικρό λιμάνι να πιέσει τόσο πολύ, ώστε να προκαλέσει μέχρι και πόλεμο. Κατά καιρούς εμφανιζόταν το θέμα, όταν οι σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Σουδάν περνούσαν ένταση (για άλλους λόγους), αλλά ποτέ δεν ήλθε στο προσκήνιο.

🔎Και το Μπιρ Ταουίλ; Αυτό έμεινε… καταδικασμένο να μην το θέλει κανείς. Δεν ασκεί διοίκηση η Αίγυπτος, επειδή αν πήγαιναν εκεί στρατιώτες θα φαινόταν ότι ΑΠΟΔΕΧΕΤΑΙ τα σύνορα του 1902 και θα έδινε ένα γερό διαπραγματευτικό χαρτί στο Σουδάν να διεκδικήσει το «τρίγωνο Χαλάιμπ». Αντίστοιχα, ούτε το Σουδάν στέλνει στρατιώτες του εκεί επειδή αν το έκανε θα φαινόταν ότι ΠΑΡΑΒΙΑΖΕΙ τα σύνορα του 1902, κι έτσι αποδέχεται ντε φάκτο την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Έτσι αυτό το κομμάτι γης δεν το διεκδικεί κανείς.

🔎Αυτό το παράδοξο έχει παρακινήσει αρκετούς εκκεντρικούς να «διεκδικήσουν» την ξερή αυτή περιοχή για λογαριασμό τους. Φυσικά χωρίς να πάνε εκεί. Κάποιοι έχουν κινήσει επίσημες διαδικασίες να γίνουν κύριοι του Μπιρ Ταουίλ και να το ανακηρύξουν κράτος. Κυκλοφορεί, μάλιστα, και μία… σημαία του «Εμιράτου του Αμπάμπντα», από το όνομα της φυλής νομάδων που περνούν από εκεί! Αλλά είναι πέρα για πέρα ψεύτικα όλα αυτά.

🔎Οι νομάδες συνεχίζουν να περνούν από εκεί ανεμπόδιστα, όπως περνούσαν επί αιώνες οι πρόγονοί τους, και να βόσκουν τα κατσίκια τους. Ούτε κανείς έχει δει τη σημαία που υποτίθεται ότι τους εκπροσωπεί, ούτε κανείς έχει ανακηρυχθεί «εμίρης», ούτε και φυσικά υπάρχει η παραμικρή σκέψη «αυτονόμησης». Τι να αυτονομηθεί; Οι αμμόλοφοι, που δεν έχουν καμία εμπορική αξία; Μόνο αν ανακαλυπτόταν κάτι πολύτιμο στο υπέδαφος θα άλλαζαν στάση και οι δύο χώρες. Αλλά, απ’ ότι φαίνεται, έχουν γίνει οι απαραίτητες έρευνες και το υπέδαφος του Μπιρ Ταουίλ περιέχει μόνο άμμο και πέτρες.